Οι κεντρικές τράπεζες δεν φημίζονται για τη σβελτάδα τους. Μέρες που είναι, θα έλεγε κανείς ότι περιμένουν ωσάν άπιστοι Θωμάδες να θέσουν τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων για να πεισθούν για γεγονότα τόσο κραυγαλέα και προφανή που έχουν ήδη αφήσει άλαλα τα χείλη όλων, ευσεβών τε και ασεβών. Καθυστέρησαν να αντιδράσουν – κυρίως η ΕΚΤ – όταν οι πανδημικές αναταράξεις της εφοδιαστικής αλυσίδας και στη συνέχεια ο πόλεμος και η ενεργειακή κρίση εκτίναξαν τις τιμές στα ύψη.
Από τις αρχές του 2023 όμως η εικόνα μοιάζει να μεταβάλλεται. Τα ποσοστά του πληθωρισμού υποχωρούν σχεδόν παντού στον πλανήτη, ενώ πυκνώνουν τα σύννεφα της ύφεσης πάνω από την παγκόσμια οικονομία. Ιστορικά εξάλλου, από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εντεύθεν όλοι οι ανοδικοί κύκλοι των επιτοκίων προκάλεσαν υφέσεις.
Τι δείχνουν τα «φυσικά επιτόκια»
Είναι πολλά τα σημάδια που δείχνουν ότι η έλλειψη ρευστότητας οδηγεί την παγκόσμια οικονομία στην ύφεση. Ακόμα και η τελευταία μείωση της πετρελαϊκής παραγωγής από τον OPEC+ δεν κατάφερε να αναστρέψει τις μακροπρόθεσμες προβλέψεις για πτώση του αργού, μόνο κερδοσκοπικές ανατιμήσεις προκάλεσε. Και το ερώτημα που ταλανίζει εν προκειμένω άπαντες είναι αν οι Κεντρικές Τράπεζες (οι Fed και ΕΚΤ πρωτίστως) θα ερμηνεύσουν τα σημάδια εγκαίρως και θα διακόψουν το «στρίψιμο της βίδας» που προκαλεί θανάσιμη ασφυξία στις οικονομίες. Η επικεφαλής του ΔΝΤ Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα πριν από οκτώ ημέρες κατέβασε στο 3% τον πήχη της παγκόσμιας ανάπτυξης για τη χρονιά που διανύουμε – το χαμηλότερο ποσοστό των τελευταίων 40 ετών, που «μεταφράζεται» σε ύφεση στη Δύση. Ανάλυση του ΔΝΤ που δημοσιοποιήθηκε την περασμένη Δευτέρα (μετά την πρόβλεψη της Γκεοργκίεβα) γεννά ελπίδες ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί. Διότι, αν μη τι άλλο, έχουμε την Ιστορία με το μέρος μας!
«Η άνοδος των πραγματικών επιτοκίων είναι προσωρινή και η περιοριστική πολιτική των Κεντρικών Τραπεζών θα τερματιστεί. Τα επιτόκια θα επιστρέψουν στα προπανδημικά επίπεδα όταν αποκατασταθεί η σταθερότητα των τιμών, διότι αυτό φαίνεται ότι συμβαίνει ιστορικά. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 τα πραγματικά επιτόκια σε κάθε λήξη ακολουθούν σταθερή πτωτική πορεία», σημειώνει το Ταμείο. Αυτό υποδηλώνει συγκεκριμένα η διαχρονική πορεία των «φυσικών επιτοκίων», ενός σημείου αναφοράς των Κεντρικών Τραπεζών για τον καθορισμό της νομισματικής τους πολιτικής αλλά και των κυβερνήσεων για τον καθορισμό της δημοσιονομικής τους πολιτικής. Διότι τα φυσικά επιτόκια «αποτελούν την πυξίδα για τη μακροπρόθεσμη πορεία των πραγματικών επιτοκίων, άρα για το κόστος δανεισμού των κυβερνήσεων και για τη βιωσιμότητα των χρεών τους».
Υπερχρέωση και Δημογραφικό
Η ανάλυση του ΔΝΤ λαμβάνει υπόψη τρεις παραμέτρους που θα επηρεάσουν τη συγχρονισμένη αποκλιμάκωση των επιτοκίων από τις Κεντρικές Τράπεζες της Δύσης: την υπερχρέωση των κυβερνήσεων, τις πολιτικές κατά της κλιματικής αλλαγής και την αποπαγκοσμιοποίηση.
«Ασφαλώς η παραγωγικότητα στην Κίνα και στον υπόλοιπο κόσμο επηρεάζει την πορεία των πραγματικών επιτοκίων στις ΗΠΑ για παράδειγμα, αλλά η ανάλυσή μας έδειξε ότι ιστορικά η επιρροή αυτή είναι περιορισμένη» σημειώνουν οι ειδικοί του Ταμείου.
Και προβλέπουν ότι, παρά την αντιστροφή της παγκοσμιοποίησης, οι τάσεις δεν θα αλλάξουν. Και ότι όσο οι αναδυόμενες αγορές υιοθετούν προηγμένες τεχνολογίες, όσο η παραγωγικότητά τους συγκλίνει με εκείνη των ανεπτυγμένων οικονομιών και όσο γερνά ο πληθυσμός τους, τα φυσικά επιτόκια στις αναδυόμενες αγορές μακροπρόθεσμα θα εμφανίζουν τάσεις υποχώρησης και σύγκλισης με αυτά της Δύσης.
Οι επενδύσεις στις πράσινες υποδομές
Το ΔΝΤ θεωρεί ότι και η μετάβαση στην πράσινη οικονομία μεσοπρόθεσμα θα συμπιέσει πτωτικά τα φυσικά επιτόκια σε παγκόσμιο επίπεδο, «παρά τα ελλείμματα που θα δημιουργήσει η κρατική χρηματοδότηση των επενδύσεων στις πράσινες υποδομές». Μια χρηματοδότηση που το Ταμείο θεωρεί ότι είναι «δύσκολο να αποσύρουν οι κυβερνήσεις».
Εδώ οι ειδικοί κρατούν μια επιφύλαξη για την περίπτωση που, ενώ αυξάνονται οι κρατικές επενδύσεις για τη χρηματοδότηση των οικονομιών, ενταθεί η αποπαγκοσμιοποίηση σε βαθμό που θα προκαλέσει «σοβαρό εμπορικό και χρηματοοικονομικό κατακερματισμό».
Ο συνδυασμός αυτός θα μπορούσε μακροπρόθεσμα να αντιστρέψει την ιστορικά πτωτική πορεία των επιτοκίων στις ανεπτυγμένες οικονομίες.
