Πληθαίνουν και στην Ελλάδα οι ενεργειακές «κολεκτίβες» στις οποίες οι πολίτες κατέχουν από κοινού και ελέγχουν δημοκρατικά μια επιχείρηση που δραστηριοποιείται στη συλλογική παραγωγή «πράσινης» ενέργειας από έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Το ενδιαφέρον των τοπικών κοινωνιών για σύσταση Ενεργειακών Κοινοτήτων (ΕΚοιν) εντάθηκε κατά την περίοδο της ενεργειακής κρίσης. Μόνο τον τελευταίο χρόνο έχουν συσταθεί 271 νέες ΕΚοιν, φθάνοντας συνολικά τις 1.677 σε όλη τη χώρα.

Ωστόσο, η αύξηση του αριθμού των ενεργειακών «συνεταιρισμών» δεν συμπίπτει με την εγκατεστημένη ισχύ φωτοβολταϊκών μονάδων, καθώς σε πολλές περιοχές το ηλεκτρικό δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ είναι κορεσμένο. Αποτελεί συχνό φαινόμενο μια ΕΚοιν να ζητεί από τον Διαχειριστή σύνδεση του έργου με το δίκτυο αλλά να της γνωστοποιείται αδυναμία καθώς δεν υπάρχει ηλεκτρικός χώρος.

Εκκρεμότητα

Οπως καταδεικνύει πρόσφατη μελέτη του Green Tank, το πλήθος των ενεργειακών κοινοτήτων δεν ταυτίζεται με τη δυνατότητά τους να υλοποιήσουν έργα, καθώς «οι Περιφέρειες με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ έργων ΕΚοιν δεν συμπίπτουν με αυτές όπου καταγράφεται ο μεγαλύτερος αριθμός ΕΚοιν».

Με τη γλώσσα των αριθμών το πρόβλημα γίνεται πιο ορατό. Το 81,2% των αιτήσεων ΕΚοιν για σύνδεση έργων αυτοπαραγωγής (για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των μελών τους με εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό) βρίσκεται σε εκκρεμότητα. Επίσης, γνωστοποίηση αδυναμίας σύνδεσης από τον ΔΕΔΔΗΕ έχει λάβει το 73,3% των εκκρεμών εμπορικών έργων (μέσω της συμμετοχής τους στην αγορά αποφέρουν κέρδη στα μέλη της ΕΚοιν).

Σε κάθε περίπτωση, όποιος επιμένει (ή υπομένει) νικά. Ετσι η «Μινώα Ενεργειακή», ένας συνεταιρισμός που ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 2019 στο Αρκαλοχώρι Κρήτης από ιδιώτες και τοπικές επιχειρήσεις, με τη συμμετοχή 4 δήμων και της Περιφέρειας του νησιού, κατάφερε 2,5 χρόνια αργότερα να συνδέσει φωτοβολταϊκό σταθμό ισχύος 405 kW (κιλοβάτ) στο δίκτυο. Ετσι, η παραγόμενη ενέργεια φθάνει πλέον (εικονικά μέσω ενεργειακού συμψηφισμού) στα σπίτια και στις επιχειρήσεις των μελών της.

Ο Δήμος Μινώα

Ακολούθησε η κατασκευή δεύτερου έργου ενός μεγαβάτ (MW). Και τα δύο έργα έχουν κατασκευαστεί σε αποκατεστημένες πρώην χωματερές του Δήμου Μινώα. Για το τρίτο έργο, επίσης ενός MW, έχει ήδη συμπληρωθεί η συμμετοχή 250 μελών.

Από τα 740 μέλη της ΕΚοιν, τα 320 έχουν ξεκινήσει να συμψηφίζουν τις καταναλώσεις τους με τα τιμολόγια ρεύματος, όπως αναφέρει στο «Βήμα» ο καθηγητής του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, ιδρυτικό μέλος της «Μινώα Ενεργειακή» κ. Δημήτρης Κατσαπρακάκης. «Από τα νέα μέλη του τρίτου έργου ενεργειακού συμψηφισμού, κάποιοι έχουν ήδη εξοφλήσει τις υποχρεώσεις, αλλά παραμένουν σε «ομηρεία» καθώς έχει κολλήσει εξαιτίας μιας αδικαιολόγητης απόφασης της ΡΑΕ να μη δέχεται αιτήσεις» επισημαίνει ο ίδιος.

Ανάλογα με τη συμμετοχή του κάθε μέλος στην ΕΚοιν, η μείωση στον λογαριασμό ρεύματος μπορεί να φθάσει και στο 70% (ή στο 100% του κόστους προμήθειας ρεύματος). «Η απόσβεση του αρχικού κεφαλαίου που έχει επενδύσει κάθε μέλος υπολογίζεται σήμερα περίπου στα τρία χρόνια» υπογραμμίζει ο καθηγητής.

Παράλληλα η «Μινώα Ενεργειακή» προχωρεί και το έργο Crete Valley προϋπολογισμού 20 εκατ. ευρώ (χρηματοδότηση Horizon 2020), εκ των οποίων τα 13 εκατ. αφορούν έργα στις περιοχές του Οροπεδίου Λασιθίου, Αρβης και Αρκαλοχωρίου για δίκτυα τηλεθέρμανσης, μονάδα βιομάζας, φωτοβολταϊκά, εγκατάσταση παραδοσιακών ανεμόμυλων για παραγωγή ενέργειας στο Λασίθι κ.λπ.

«Υπερίων»

Στην Αθήνα το καλοκαίρι του 2020 ιδρύεται η πρώτη μη κερδοσκοπική Ενεργειακή Κοινότητα «Υπερίων» με σκοπό την παροχή ηλιακής ενέργειας για αυτοκατανάλωση στα 130 μέλη του, μεταξύ αυτών νοικοκυριά, μικρές επιχειρήσεις και οργανώσεις, μεταξύ των οποίων η Greenpeace και το WWF.

«Επειτα από μία αποτυχημένη αίτηση για φωτοβολταϊκό πάρκο στη Θήβα που απορρίφθηκε λόγω κορεσμού του τοπικού δικτύου, πήραμε Ορους Σύνδεσης για έργο ισχύος 500 kW στην Κορινθία, το οποίο θα λειτουργήσει αρχές του 2024» αναφέρει ο πρόεδρος της «Υπερίων» κ. Τάκης Γρηγορίου, επισημαίνοντας ότι το 5% της παραγόμενης ενέργειας, ήτοι 40.000 kWh, θα προσφερθεί δωρεάν σε ευάλωτα νοικοκυριά της Αθήνας, τα οποία θα επιλεγούν από δύο δήμους με τους οποίους συνεργάζονται.

Πέρα από την έλλειψη ηλεκτρικού χώρου που αποτελεί το βασικότερο πρόβλημα για τις νεοσύστατες ΕΚοιν, «μας προβληματίζει ιδιαίτερα η απαγόρευση συμμετοχής μικρών επιχειρήσεων σε σχήματα εικονικού συμψηφισμού με τον νέο νόμο 5037/2023, μια σοβαρή αστοχία του ΥΠΕΝ η οποία πάγωσε κάθε ενδιαφέρον να ενταχθούν σε μία Ενεργειακή Κοινότητα» σημειώνει ο κ. Γρηγορίου.

Στα Ιωάννινα

Ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση διεκδικούν και τα 53 μέλη της «Κοινέργεια» που ιδρύθηκε τον Μάιο του 2021 στα Ιωάννινα. Εντός ενός έτους, σύμφωνα με το ιδρυτικό της μέλος κ. Δημήτρη Κιτσικόπουλο, κατασκευάστηκαν δύο έργα, συνολικής ισχύος 199,73 KW, με τα επενδεδυμένα κεφάλαια να φθάνουν τα 159.650 ευρώ και την παραγόμενη ενέργεια να εκτιμάται στις 270.000 KWh (κιλοβατώρες) ετησίως. «Προσφάτως εντάχθηκε στην κοινότητα και ένα ευάλωτο νοικοκυριό του οποίου το μερίδιο κατέβαλε το Ιδρυμα Μποδοσάκη, ώστε να απολαμβάνει δωρεάν ρεύμα» σημειώνει ο ίδιος.

«Κινηθήκαμε γρήγορα, αλλά ήμασταν και τυχεροί καθώς στην περιοχή μας υπήρχε ελεύθερος ηλεκτρικός χώρος στο δίκτυο. Ετσι τον περασμένο Απρίλιο τα έργα ηλεκτρίστηκαν, αν και ακόμη δεν έχουμε αρχίσει να λαμβάνουμε μειωμένους λογαριασμούς καθώς δεν έχει ενεργοποιηθεί από τον πάροχο ενέργειας η πλατφόρμα συμψηφισμού. Οπότε ακόμη δεν γνωρίζουμε το ισοζύγιο της παραγόμενης ενέργειας με εκείνη που καταναλώνεται» επισημαίνει.

Εμπορικό έργο

Την ίδια ώρα, στη Θεσσαλονίκη, η διασύνδεση του πρώτου εμπορικού έργου, ισχύος ενός MW, της «Wencoop» (μιας ΕΚοιν που δημιουργήθηκε από τον Σύνδεσμο Επιχειρηματιών Γυναικών Ελλάδας και μετρά ήδη 80 μέλη), ολοκληρώθηκε πριν από λίγες ημέρες, δίνοντας το σήμα για έναρξη της αυτοπαραγωγής σε πραγματικό χρόνο με πώληση της πλεονάζουσας ενέργειας.

Στα «σκαριά» βρίσκονται και άλλα έργα της «Wencoop», ισχύος 3 MW ενώ στην… ουρά περιμένουν κι άλλες γυναίκες επιχειρηματίες που ενδιαφέρονται να γίνουν μέλη της κοινότητας.