Η εντυπωσιακή εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ, η άνετη επικράτησή του και στα δύο νομοθετικά σώματα των ΗΠΑ και η χωρίς αμφισβητήσεις επιστροφή του στον Λευκό Οίκο αλλάζει τα δεδομένα, διαμορφώνοντας νέο περιβάλλον διεθνώς.
Απαντες εκτιμούν πλέον ότι θα επιδράσει πολλαπλώς, τόσο στις εσωτερικές αμερικανικές συνθήκες όσο και στις διεθνείς γεωπολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Η εκτίμηση μόνο αβάσιμη δεν είναι. Πηγάζει από τις διακηρυγμένες θέσεις και τις αντιλήψεις που ορίζουν και συνοδεύουν τον νέο αμερικανό πρόεδρο.
Κακά τα ψέματα, ο αντισυστημικός και πολιτικά ανορθόδοξος Ντόναλντ Τραμπ έχει συγκεκριμένες απόψεις για τις εξελισσόμενες πολεμικές συγκρούσεις στις ουκρανικές πεδιάδες και στη Μέση Ανατολή, έχει προαναγγείλει ανάληψη πρωτοβουλιών για το τέλος των δύο μεγάλων πολέμων της εποχής μας, έχει διακηρύξει ότι θέλει το Ιράν επανενταγμένο στο διεθνές σύστημα και ταυτόχρονα όμως έχει φανταστεί την κατεστραμμένη Γάζα ως μια ευημερούσα τουριστική ζώνη!
«Πρώτα η Αμερική»
Την ίδια στιγμή δεν έχει κρύψει τη συμπάθειά του προς τον ευρύ κύκλο των ανά τον κόσμο αυταρχικών ηγετών, τις πρακτικές των οποίων έχει κατά καιρούς εκθειάσει. Ούτε βεβαίως έχει κρύψει ότι στη βάση του δικού του δόγματος, που ορίζεται από το σύνθημα «Πρώτα η Αμερική», θα υιοθετήσει πολιτικές προστατευτισμού, αυξάνοντας υπέρμετρα τους δασμούς και το κόστος των εισαγωγών κινεζικών μα και ευρωπαϊκών προϊόντων στην αμερικανική αγορά.
Ακόμη έχει υπάρξει αρνητής του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής και αντιθέτως έχει δηλώσει υπέρμαχος της θέσης των ορυκτών καυσίμων στην οικονομική και παραγωγική διαδικασία, παρότι ο ισχυρότερος σύμμαχός του, ο Ιλον Μασκ, το νέο αστέρι των Ρεπουμπλικανών, όπως τον αποκάλεσε, θέλει να κυριαρχήσει στην αγορά των ηλεκτρικών οχημάτων.
Επιπλέον εμφανής είναι η δυσανεξία του απέναντι στους μεταπολεμικούς διεθνείς οργανισμούς, του ΟΗΕ και του ΝΑΤΟ συμπεριλαμβανομένων, την οικονομική στήριξη των οποίων θα θελήσει να περιορίσει, απαιτώντας από τη διεθνή κοινότητα και τους εταίρους των ΗΠΑ να αναλάβουν το κόστος που τους αναλογεί για την κάλυψη των αμυντικών και ειρηνευτικών αναγκών τους. Ειδικά στο θέμα του ΝΑΤΟ και ειδικότερα του βάρους των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών έχει απαιτήσει, από την πρώτη θητεία του ακόμη στον Λευκό Οίκο, την πλήρη ανάληψη της ευθύνης από τα έθνη της Γηραιάς Ηπείρου.
Οι εντάσεις
Ολοι θυμούνται τις εντάσεις που χαρακτήριζαν τις σχέσεις του Τραμπ με τη γερμανίδα καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ με αιχμή ακριβώς τα θέματα άμυνας και ασφάλειας και ιδιαιτέρως την ανάληψη του κόστους αυτών από τη Γερμανία και την υπόλοιπη Ευρώπη. Ο Ντόναλντ Τραμπ απαιτούσε τότε τον διπλασιασμό των αμυντικών δαπανών από τους Ευρωπαίους, δηλώνοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι διατεθειμένες να πληρώνουν την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Δεν είναι τυχαίο ότι με την επανεκλογή Τραμπ ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έσπευσε να επικοινωνήσει με τον γερμανό καγκελάριο Ολαφ Σολτς ακριβώς για να χαράξουν κοινή γραμμή απέναντι στις όποιες αλλαγές επιχειρήσει να επιβάλει ο νέος αμερικανός πρόεδρος στη μεταξύ τους στρατηγική σχέση και κυρίως να συζητήσουν σοβαρά και οργανωμένα τις απειλές που αντιμετωπίζει η Ευρώπη από τη Ρωσία.
Οπως και να έχει, στις Βρυξέλλες αναμένουν διπλή πίεση από τις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ. Πρώτα με τη νόθευση των όρων ανταγωνισμού μέσω των δασμών και των φόρων που θα επιβάλει ή θα επαυξήσει η νέα αμερικανική διοίκηση στα ευρωπαϊκά προϊόντα και ακολούθως με τη σημαντική, όπως αναμένεται, μείωση των αμερικανικών αμυντικών δαπανών για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Ωστόσο, οι επερχόμενες αλλαγές της αμερικανικής πολιτικής έναντι της Ευρώπης δεν πέφτουν ως άλλοι κεραυνοί εν αιθρία.
Τα απαιτούμενα μέτρα
Η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης συζητεί εδώ και καιρό τα προαναφερθέντα ενδεχόμενα. Η προσφάτως παρουσιασθείσα έκθεση του άλλοτε προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι πραγματεύεται ακριβώς τα απαιτούμενα μέτρα και τις ενδεικνυόμενες πολιτικές για την αναγέννηση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και την αντιμετώπιση των κενών άμυνας και ασφάλειας που μπορεί να προκαλέσει ενδεχόμενη άρνηση των Αμερικανών να συνεχίσουν να συνεισφέρουν. Περιττό να σημειώσουμε ότι ο Μάριο Ντράγκι έχει καταγράψει ότι η ανάκτηση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και η κάλυψη των αμυντικών δαπανών θα απαιτήσει επενδύσεις 800 δισ. ευρώ ετησίως για πολλά χρόνια.
Η εμπεριστατωμένη έκθεσή του αντιμετωπίστηκε ακριβώς λόγω του υψηλού κόστους με πολλές επιφυλάξεις από τις πλούσιες χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά, αν και έτυχε ξεχωριστής προβολής από τα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης. Επιπλέον ο κ. Ντράγκι στην έκθεσή του, αναγνωρίζοντας υπαρξιακού τύπου απειλές για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, έθετε, πέραν των άλλων, θέματα ευρύτερης αλλαγής στην Ευρώπη, περιέγραψε την ανάγκη εμβάθυνσης της ενοποίησης και μαζί έθεσε το θέμα της κοινής χρηματοδότησης των νέων μεγάλων πολιτικών και της ανάληψης κοινού χρέους από τους Ευρωπαίους.
Τις επόμενες μέρες ο Μάριο Ντράγκι θα παρουσιάσει για δεύτερη φορά επίσημα την έκθεσή σε αρμόδια επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου. Με τη διαφορά ότι μετά την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο η συγκεκριμένη έκθεση λαμβάνει άλλες διαστάσεις. Η αλήθεια είναι ότι ο ιταλός πολιτικός και τραπεζίτης μέχρι πρότινος δεν αισιοδοξούσε ιδιαιτέρως για την τύχη της εργασίας του. Τώρα ευελπιστεί ότι η εκλογή Τραμπ θα αλλάξει τις διαθέσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων γιατί απλούστατα θα βρεθούν προ συγκεκριμένων πράξεων και επιλογών. Και δεν είναι ο μόνος.
Κινητοποίηση
Πολλοί είναι εκείνοι που εκτιμούν ότι μια θεμελιακού χαρακτήρα κρίση στη στρατηγική σχέση μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ θα κινητοποιήσει την αργή και δυσκίνητη Γηραιά Ηπειρο.
Οπως λέει και ο άλλοτε πρωθυπουργός και αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Λουκάς Παπαδήμος, «η Ευρώπη εξελίσσεται και αλλάζει υπό την πίεση μεγάλων κρίσεων». Και υπενθυμίζει ότι στη διάρκεια της προηγούμενης μεγάλης χρηματοπιστωτικής κρίσης, που εξελίχθηκε σε ευρωπαϊκή κρίση χρέους και απείλησε συθέμελα το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, οδηγήθηκε στη δημιουργία της Τραπεζικής Ενωσης και στη συγκρότηση κοινών ευρωπαϊκών οργανισμών όπως ο ESM, που διαχειρίστηκε το εκτροχιασμένο ελληνικό χρέος.
Και αργότερα, στη διάρκεια της εξουθενωτικής για τις ευρωπαϊκές οικονομίες πανδημίας, η τελούσα υπό πίεση Ευρώπη αποδέχθηκε την αρχή της αμοιβαιότητας και προέβη σε κοινό και ενιαίο δανεισμό για όλες τις χώρες προς απόκρουση των συνεπειών της πανδημίας. Και τώρα λοιπόν το «σοκ» της εκλογής Τραμπ και όσα το συνοδεύουν πιθανολογείται ότι μπορεί να δράσουν καταλυτικά στα ευρωπαϊκά πράγματα και να κινήσουν τόσο τις διαδικασίες εμβάθυνσης της ενοποίησης όσο και εκείνες της δημιουργίας μηχανισμών κοινής ευρωπαϊκής άμυνας.
