«Λάδι» στη φωτιά του πληθωρισμού συνεχίζουν να ρίχνουν τρόφιμα και καύσιμα, με τις ελπίδες για αποκλιμάκωση να σβήνουν, τουλάχιστον για εφέτος. Η άνοδος του δείκτη τιμών καταναλωτή για τον Ιούλιο – η ΕΛΣΤΑΤ πρόκειται να δημοσιοποιήσει τα στοιχεία την Τρίτη 8 Αυγούστου – δεν θα αποτελέσει και μεγάλη έκπληξη για τα νοικοκυριά, καθώς η ακρίβεια στα είδη διατροφής, στις μεταφορές και πλέον σε αρκετές υπηρεσίες έχει παγιωθεί.
Μετά από 26 μήνες ανατιμήσεων στα είδη πρώτης ανάγκης, οι διαβρωτικές επιπτώσεις του πληθωρισμού αποτυπώνονται πλέον και στο «αγοραστικό ταξίδι», που μόνο ευχάριστο δεν είναι, ειδικά για τους πιο ευάλωτους.
Το ρεκόρ των PL
Το ιστορικά υψηλό που καταγράφουν τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας (Private Label) την ώρα που υποχωρεί η κατανάλωση (στο -2,5% κινήθηκε ο όγκος πωλήσεων στα σουπερμάρκετ το πρώτο εξάμηνο) δείχνει ότι η ακρίβεια μπορεί να αλλάξει καταναλωτικές συνήθειες χρόνων.
Ακόμη και οι επιφυλάξεις που είχαν κάποτε οι Ελληνες απέναντι στα «ανώνυμα» προϊόντα, σε συνθήκες permacrisis (μόνιμη κρίση) υποχωρούν. Εξ ου και το μερίδιο αγοράς των PL έχει φτάσει πλέον στο 24,8% (στοιχεία της NielsenIQ για το πρώτο εξάμηνο του 2023) και παρά το γεγονός ότι δεν είναι πια φθηνά, αλλά φθηνότερα συγκριτικά με τα επώνυμα. Το μερίδιο αυτό μάλιστα, αν το εξετάσουμε για τη μεγάλη κατηγορία των προϊόντων οικιακής φροντίδας, είναι αρκετά πιο υψηλό, έχοντας φτάσει στο 35,2%, σχεδόν 2 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα απ’ ό,τι ήταν στο κλείσιμο του 2022.
Το πιθανότερο είναι πως οι πωλήσεις στην εν λόγω κατηγορία προϊόντων θα εξακολουθήσουν να αυξάνονται και τους επόμενους μήνες. Κι αυτό γιατί είναι απίθανο να υπάρξει συγκράτηση στις τιμές των τροφίμων και των βασικών ειδών άμεσης κατανάλωσης.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας που μπήκαν στο «καλάθι του νοικοκυριού» αύξησαν το μερίδιο αγοράς τους από 17,8% στο 19,6%, όπως προκύπτει από τις αναλύσεις της Circana (πρώην IRI).
Προωθητικές ενέργειες
Η Ελλάδα όμως δύσκολα θα γίνει… Ελβετία όπου τα PL κατέχουν μερίδιο άνω του 50%. Και ένας από τους λόγους είναι πως η μείωση του όγκου της κατανάλωσης έχει οδηγήσει βιομηχανία και λιανεμπόριο να εντείνουν τις προωθητικές ενέργειες στα επώνυμα ταχυκίνητα καταναλωτικά προϊόντα (FMCGs), εμπορική πρακτική που προτιμά σημαντική μερίδα καταναλωτών. Το ποσοστό προωθητικής έντασης στην αγορά – χωρίς ωστόσο να υπάρχουν μόνιμες μειώσεις τιμών – έχει εκτιναχθεί εφέτος, με 7 στα 10 επώνυμα FMCG προϊόντα να πωλούνται σε προσφορά.
Στα hypermarkets
Η αλλαγή στην αγοραστική συμπεριφορά διαπιστώνεται και από την προτίμηση των καταναλωτών στα hypermarkets.
Τα μεγάλα σημεία πώλησης, άνω των 2.500 τ.μ., είχαν την τιμητική τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αφού κανείς δεν ήθελε να «στριμωχτεί», ενώ οι βόλτες στους διαδρόμους με τις μουστάρδες (sic) την περίοδο των lockdowns «ήσαν μια κάποια λύσις».
Απ’ ό,τι φαίνεται όμως και στην «κανονικότητα» τα hypermarkets καταγράφουν τη μεγαλύτερη αύξηση τζίρου. Συγκεκριμένα το πρώτο εξάμηνο εφέτος οι πωλήσεις σε αξία στα hypermarkets αυξήθηκαν κατά 13,4% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2022, όταν 9,7% αυξήθηκε ο τζίρος στα μικρά σουπερμάρκετ, κατά 8,9% στα πολύ μικρά σημεία και κατά 6,5% στα μεγάλα σουπερμάρκετ, σύμφωνα με τα στοιχεία της NielsenIQ.
Κλείνουν φούρνοι
Οταν οι 2 στους 3 καταναλωτές επιλέγουν τρόφιμα με βασικό κριτήριο την τιμή, είναι δεδομένο ότι η κουλτούρα των αγορών έχει αλλάξει σημαντικά.
«Το «καλάθι του νοικοκυριού» συνέβαλλε σε αυτή την αλλαγή, λέει στο «Βήμα» ο κ. Μιχάλης Μούσιος, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αρτοποιών Ελλάδος, συμπληρώνοντας πως ο κόσμος ψωνίζει από το σουπερμάρκετ σχεδόν τα πάντα, ακόμη και το ψωμί.
«Τα επόμενα τέσσερα χρόνια θα κλείσει το 30% των φούρνων» τονίζει ο ίδιος, αναφέροντας ως αιτία, πέρα από τις συσσωρευμένες ζημιές που έχουν οι φούρνοι λόγω του υψηλού λειτουργικού κόστους (ενέργεια και πρώτες ύλες), το τυποποιημένο/συσκευασμένο ψωμί που πουλιέται στα σουπερμάρκετ. «Θα έπρεπε να λέγεται διατηρημένο ψωμί», επισημαίνει, σημειώνοντας ότι είναι κατεψυγμένο και όχι φρέσκο. Μέσα στο 2022 έκλεισαν παραπάνω από 250 φούρνοι, ενώ από τον Απρίλιο εφέτος παρατηρείται και πάλι έξαρση στα λουκέτα.
«Το καλάθι χτύπησε ανελέητα τον μανάβη, τον φούρνο, τον χασάπη, η κυβέρνηση έστειλε τζίρο από τις μικρές επιχειρήσεις στις πέντε μεγάλες» είχε πει παλιότερα ο πρόεδρος του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών Γιάννης Χατζηθεοδοσίου σχολιάζοντας το μέτρο του υπουργείου Ανάπτυξης.
Νέες συνήθειες
Ωστόσο και πριν από τη γιγάντωση της ακρίβειας και τον ερχομό του «καλαθιού», η μικρή λιανική είχε αρχίσει να φθίνει, αποτυπώνοντας αφενός την ολοένα και μεγαλύτερη κυριαρχία των σουπερμάρκετ στο λιανικό εμπόριο τροφίμων και αφετέρου την αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2010 έως το 2021 έκλεισαν 2.286 μεμονωμένα καταστήματα τροφίμων (παντοπωλεία, mini market κ.λπ.), ενώ το ίδιο διάστημα οι μεγάλες αλυσίδες άρχισαν να μπαίνουν δυναμικά και σε αυτή την αγορά.
Την ίδια ώρα, οι μικρότερες ελληνικές μεταποιητικές επιχειρήσεις, όπως και οι startups από τον κλάδο των τροφίμων βρίσκουν ολοένα και μεγαλύτερα εμπόδια στον δρόμο προς τα ράφια των σουπερμάρκετ, έναν δρόμο που έτσι κι αλλιώς πάντα ήταν δύσβατος.
Καλοκαιρινό ράλι στα καύσιμα
Εκτός από τα είδη πρώτης ανάγκης, «καίνε» τους καταναλωτές και οι τιμές των καυσίμων. Η τιμή της αμόλυβδης βενζίνης βρίσκεται σε διαρκή άνοδο, ξεπερνώντας κατά πολύ τα 2 ευρώ/λίτρο στην επαρχία και στους τουριστικούς προορισμούς, ενώ στα αστικά κέντρα πωλείται πάνω από 1,92 ευρώ/λίτρο.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Τιμών Καυσίμων, η μέση πανελλαδική τιμή της απλής αμόλυβδης διαμορφώθηκε την 3η Αυγούστου σε 1,962.
Σε πολύ υψηλά επίπεδα βρίσκεται και η τιμή της σούπερ αμόλυβδης (100 οκτανίων), με τη μέση πανελλαδική τιμή να διαμορφώνεται στις 3 Αυγούστου σε 2,140 ευρώ/λίτρο.
Η αύξηση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου και η μεγάλη αύξηση της ζήτησης για βενζίνη ανεβάζουν τις τιμές λένε οι πρατηριούχοι, επισημαίνοντας ότι η τιμή δεν πρόκειται να αποκλιμακωθεί μέσα στον Αύγουστο. Ωστόσο το ερώτημα γιατί δεν πέφτουν εξίσου γρήγορα οι τιμές στην αντλία όταν οι διεθνείς τιμές υποχωρούν, παραμένει αναπάντητο.
Η «συνταγή» του υπουργείου Ανάπτυξης
Ελεγχοι, «καλάθι» και πλαφόν στη μάχη κατά της ακρίβειας
Οι εντατικοί και στοχευμένοι έλεγχοι σε όλους τους κρίκους της εφοδιαστικής αλυσίδας, δηλαδή όχι μόνο στο ράφι αλλά και στη βιομηχανία και στους προμηθευτές, μαζί με την παράταση, έως το τέλος του έτους, του μέτρου για το «καλάθι του νοικοκυριού» και της επιβολής πλαφόν στο μεικτό περιθώριο κέρδους, είναι η «συνταγή» του υπουργείου Ανάπτυξης για να αναχαιτιστεί το άγριο κύμα της ακρίβειας, που δεν φαίνεται να κοπάζει σύντομα.
Ηδη οι αρτοποιοί ενημερώθηκαν από τους προμηθευτές τους ότι οι τιμές των αλεύρων από την εβδομάδα που έρχεται θα είναι αυξημένη 7%-10% λόγω της εκτίναξης της τιμής του σιταριού στα διεθνή χρηματιστήρια! Την ίδια ώρα οι τιμές στα φρούτα συνεχίζουν τον… πρωταθλητισμό, ενώ το ελαιόλαδο και τα τυροκομικά προϊόντα, έχουν γίνει είδη πολυτελείας.
Σύμφωνα με πηγές από το υπουργείο Ανάπτυξης, οι έλεγχοι θα επικεντρωθούν σε κατηγορίες ταχυκίνητων καταναλωτικών προϊόντων, στις οποίες κυριαρχούν λίγες επιχειρήσεις. Στη «λίστα» των ελέγχων ψηλά βρίσκονται και τα σχολικά είδη εν όψει της έναρξης της νέας σχολικής χρονιάς, καθώς και τα καύσιμα. Πέρα από την επιβολή υψηλών προστίμων, που μπορεί να φθάσουν έως και το 1 εκατ. ευρώ, το «κλειδί» για τους νέους, αναβαθμισμένους, ελέγχους κρύβεται στη δυνατότητα του υπουργού Ανάπτυξης να εξειδικεύει με απόφασή του τον ακριβή τρόπο υπολογισμού του περιθωρίου κέρδους των επιχειρήσεων.
Μάλιστα ο υπουργός Ανάπτυξης έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει ακόμα και πλαφόν στις τιμές βασικών αγαθών. Την ίδια ώρα, ο υπουργός πρόκειται να καλέσει τις πολυεθνικές για να συζητήσουν για την τιμολογιακή πολιτική που ακολουθούν στην Ελλάδα και τις διαφορές που φαίνεται να υπάρχουν στις τιμές ραφιού στη χώρα μας συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές αγορές.
Η παράταση του πολυσυζητημένου μέτρου για το «καλάθι του νοικοκυριού» θα συνοδευτεί με κινήσεις «επικαιροποίησης» της λίστας των προϊόντων, με στόχο να ικανοποιηθούν οι υφιστάμενες ανάγκες των καταναλωτών.
Πάντως, σύμφωνα με τον κ. Αριστοτέλη Παντελιάδη, πρόεδρο και CEO της METRO ΑΕΒΕ και πρόεδρο της νεοσύστατης Ενωσης Σουπερμάρκετ Ελλάδας, «το καλάθι δεν προσφέρει πλέον τίποτα στον καταναλωτή, ο οποίος δεν αναζητά πια τα προϊόντα που συμμετέχουν, ενώ δημιουργεί ένα γραφειοκρατικό βάρος σε εμάς. Οπως συμβαίνει με κάθε έκτακτο μέτρο που τείνει να γίνει καθεστώς, το ισοζύγιό του είναι πλέον αρνητικό».
