Γιατί παραμένει σε χειμερία νάρκη ο τουρισμός

Κάθε φορά που αλλάζει η ηγεσία του υπουργείου Τουρισμού επανατίθεται ο συνήθης στόχος: «Να γίνει η Ελλάδα 12μηνος προορισμός». Οι κυβερνήσεις έρχονται και φεύγουν, όμως το ζητούμενο της ανάδειξης της χώρας ως τουριστικού προορισμού καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους – και ειδικά τους «χαλαρούς» μήνες του χειμώνα – δεν εκπληρώνεται, με τον πολυπόθητο στόχο να παραμένει… όνειρο θερινής νυκτός.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν και τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος για το ταξιδιωτικό ισοζύγιο πληρωμών, τα έσοδα και τον αριθμό επισκεπτών που καταφθάνουν στη χώρα εκτός του επταμήνου Απρίλιος – Οκτώβριος, τα οποία απέχουν παρασάγγας από τα αντίστοιχα του πενταμήνου Νοέμβριος – Μάρτιος. Ενδεικτικά, οι συνολικές εισπράξεις από τον τουρισμό τον Ιανουαρίου κυμαίνονται κοντά στα 200 εκατ. ευρώ ετησίως, την ώρα που μόνο ο Ιούλιος φέρνει έσοδα της τάξης των 3-4 δισ. ευρώ. Το 2019 τα νούμερα του τουρισμού – τόσο του θερινού όσο και του χειμερινού – ανέβηκαν σημαντικά, προτού γνωρίσουν την απότομη πτώση της πανδημικής διετίας 2020-2021. Ωστόσο, από το 2022 υπάρχει ανάκαμψη στα έσοδα από τον τουρισμό, με την περυσινή χρονιά να θεωρείται πλέον βέβαιο πως θα ξεπεράσει το 2019.

«Το 2023 αποτέλεσε χρονιά-ρεκόρ τόσο στις αφίξεις όσο και στα έσοδα, και μάλιστα σύμφωνα με στοιχεία της ΤτΕ, οι εισπράξεις έδειξαν αύξηση στο 15,7% και διαμορφώθηκαν στα 20,5 δισ. ευρώ, οπότε αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό είναι μια τεράστια προσφορά στην οικονομία και στην τοπική αγορά» ανέφερε χαρακτηριστικά (ΣΚΑΪ) την Πέμπτη η υπουργός Τουρισμού Ολγα Κεφαλογιάννη.

Το μοντέλο «ήλιος – θάλασσα»

Οπως καθίσταται σαφές, όμως, οι εντυπωσιακές αποδόσεις του τουρισμού την περυσινή χρονιά οφείλονται σχεδόν αποκλειστικά στο καλοκαιρινό μοντέλο «ήλιος – θάλασσα», με τον χειμερινό τουρισμό να αποφέρει ελάχιστα έσοδα συγκριτικά.

Αυτό, βέβαια, είναι λογικό, καθώς ο τουρισμός κινείται παγκοσμίως με σημαντικά μεγαλύτερες ταχύτητες τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν οι περισσότεροι εργαζόμενοι του δυτικού κόσμου παίρνουν πολυήμερες άδειες και τα σχολεία είναι κλειστά. Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας, εξάλλου, κινούνται γύρω από τον καλό καιρό και την πρόσβαση στη θάλασσα, γεγονός που κάνει την Ελλάδα έναν από τους κορυφαίους προορισμούς παγκοσμίως κατά τη θερινή περίοδο.

Η πρόεδρος του ΕΟΤ Αντζελα Γκερέκου λέει στο «Βήμα»: «Τα τελευταία χρόνια έγινε μια πολύ σοβαρή και συντονισμένη προσπάθεια από το υπουργείο Τουρισμού, τον ΕΟΤ και όλους τους συναρμόδιους φορείς και πετύχαμε το repositioning της χώρας από κορυφαίο καλοκαιρινό προορισμό σε αειφόρο, ποιοτικό προορισμό που, πέραν του «Ηλιος και Θάλασσα», προσφέρει ένα πλήθος θεματικών μορφών τουρισμού, σε κάθε γωνιά της, σε όλη τη διάρκεια του χρόνου». Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες για την επέκταση της τουριστικής περιόδου πέραν των καλοκαιρινών μηνών, η ανάδειξη της Ελλάδας ως χειμερινού τουριστικού προορισμού εξακολουθεί να αποτελεί δυσεπίλυτο γρίφο.

Τι δείχουν τα στοιχεία της ΤτΕ

Τα στοιχεία της ΤτΕ δείχνουν μεν μια αυξητική τάση, όμως η πρόοδος αυτή δεν είναι αρκετή, καθώς η απόσταση από τους θερινούς μήνες είναι χαώδης. Τον Δεκέμβριο του 2023 οι συνολικές εισπράξεις από τον (εξωτερικό) τουρισμό ανήλθαν σε 344,2 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 41,5% σε σχέση με το 2022 και ξεπερνώντας το προηγούμενο ρεκόρ των 294,4 εκατ. ευρώ του Δεκεμβρίου 2019. Ο αριθμός των ταξιδιωτών, δε, έφτασε τους 765.500, σημειώνοντας αύξηση 32% από τον ίδιο μήνα του 2022 και αύξηση 10,6% συγκριτικά με τον Δεκέμβριο του 2019.

Τον Ιανουάριο του 2023 οι συνολικές εισπράξεις έφτασαν τα 224,2 εκατ. ευρώ, ενώ οι ταξιδιώτες ανήλθαν σε περισσότερους από 635.000. Τα νούμερα αυτά είναι λίγο χαμηλότερα από τα ύψη-ρεκόρ του Ιανουαρίου του 2020 (232,4 εκατ. ευρώ, 660.000 τουρίστες), αλλά και από αυτά του Ιανουαρίου 2019 (280,6 εκατ. ευρώ, 790.000 τουρίστες).

Συγκριτικά, οι τουριστικές εισπράξεις του Οκτωβρίου του 2023 ανήλθαν στα 1,69 δισ. ευρώ, ενώ ο αριθμός των επισκεπτών ξεπέρασε τα 3 εκατ. Τον δε Αύγουστο του 2023 οι εισπράξεις έφτασαν τα 4,35 δισ. ευρώ και οι τουρίστες ήταν σχεδόν 6,5 εκατομμύρια.

Από το 2022 η χώρα μας προωθεί ενεργητικά τον χειμερινό τουρισμό της στη διεθνή αγορά, με την καμπάνια του ΕΟΤ-Visit Greece με όνομα «Greece DOES have a Winter» και την καμπάνια «GREEKEND» που αφορά το city break. Εν τούτοις, τα στοιχεία αφίξεων και εισπράξεων επιμένουν: χρειάζεται κάτι πολύ παραπάνω.

«Ο τουρισμός τους χειμερινούς μήνες είναι κυρίως εσωτερικός, οι επισκέπτες από το εξωτερικό είναι σχετικά λίγοι και έρχονται σχεδόν αποκλειστικά για Σαββατοκύριακο. Τις καθημερινές, η κίνηση είναι πολύ πιο περιορισμένη» τονίζει ο γενικός γραμματέας της Ενωσης Ξενοδόχων Αθηνών-Αττικής και Αργοσαρωνικού (ΕΞΑ-ΑΑ) Ευγένιος Βασιλικός.

Πόλεμος τιμών τον χειμώνα

«Πράγματι, το city break, δηλαδή η επίσκεψη στην πόλη που διαρκεί δύο-τρεις ημέρες, έχει ανέβει και συγκεκριμένα ξενοδοχεία στο κέντρο της Αθήνας έχουν κίνηση, όμως γίνεται ένας πραγματικός πόλεμος τιμών τον χειμώνα. Ενα δωμάτιο που νοικιάζεται στα 200 ευρώ/διανυκτέρευση το καλοκαίρι, τον χειμώνα πέφτει στα 50 ευρώ» περιγράφει ο Ευγένιος Βασιλικός.

Και οι αφίξεις στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» δείχνουν πως το city break όντως φέρνει μια κάποια κινητικότητα. Το διάστημα Νοεμβρίου – Δεκεμβρίου 2023 οι αφίξεις ξένων επιβατών ξεπέρασαν τις 778.000, καταγράφοντας αύξηση 19,8% από το αντίστοιχο διάστημα του 2022 και 12,7% από το 2019.

Παρόμοια εικόνα και στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης, όπου οι αφιχθέντες επιβάτες διεθνών πτήσεων έφτασαν τους 273.373 τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2023, σημειώνοντας αύξηση 14% από την αντίστοιχη περίοδο του 2022 (239.849), σύμφωνα με στοιχεία της Fraport. Στα υπόλοιπα περιφερειακά αεροδρόμια του ομίλου δεν παρατηρούνται οι ίδιες τάσεις, με ορισμένους προορισμούς να καταγράφουν επίσης σημαντικές αυξήσεις, όπως για παράδειγμα η Ρόδος (11.783 επιβάτες, αύξηση 140,5% από το 2022), και άλλους να βλέπουν μεγάλες μειώσεις, όπως η Σαντορίνη (1.354 επιβάτες, μείωση 27,8%) και η Κεφαλλονιά (34 επιβάτες, μείωση 85,5%).

Επενδύσεις σε έργα υποδομών

Ακόμα κι αν οι αφίξεις στα αεροδρόμια κινούνται με θετικούς ρυθμούς, όμως, ο χειμερινός τουρισμός φαίνεται πως έχει πιάσει «ταβάνι». «Δεν υπάρχει οργανωμένο τουριστικό προϊόν για τον χειμώνα» λέει από την πλευρά του ο γενικός γραμματέας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ) Αγγελος Καλλίας.

«Για παράδειγμα, έχουμε 22 χιονοδρομικά κέντρα στην Ελλάδα και σχεδόν κανένα τους δεν έχει χιόνι. Η Βουλγαρία έχει πέντε μεγάλα χιονοδρομικά που λειτουργούν καλά. Σε κάθε περίπτωση, ο τουρίστας έχει άλλες επιλογές αν θέλει να πάει για σκι, δεν θα έρθει στην Ελλάδα» συμπληρώνει.

Η Αντζελα Γκερέκου θέτει τους στόχους για την παρούσα και τις επόμενες χειμερινές τουριστικές περιόδους: «Για τον χειμώνα του 2024 ο στόχος μας είναι η περαιτέρω ενίσχυση και ενδυνάμωση του χειμερινού τουρισμού, κυρίως μέσω της ανάδειξης των πολλαπλών αυθεντικών εμπειριών που προσφέρει η χώρα: γαστρονομία, πολιτισμός, η ανυπέρβλητη ελληνική φιλοξενία και βέβαια ο ήλιος και το ελληνικό φως ακόμη και στην καρδιά του χειμώνα.

Αυτά αποτελούν και το ανταγωνιστικό μας πλεονέκτημα συγκριτικά με άλλους προβεβλημένους χειμερινούς προορισμούς που διαθέτουν κορυφαίες υποδομές.

Σε αυτή την κατεύθυνση, μέρος των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που προορίζονται για την Τουριστική Ανάπτυξη θα επενδυθούν σε έργα υποδομών για ορεινά καταφύγια και χιονοδρομικά κέντρα. Οι υποδομές αυτές αποτελούν την αναγκαία συνθήκη για μια υγιή, βιώσιμη ανάπτυξη του χειμερινού-ορεινού τουρισμού».

Επιτακτική η ανάγκη να εμπλουτιστεί το τουριστικό προϊόν

Με περισσότερες επιλογές και υποδομές στην ηπειρωτική χώρα θα μπορέσουμε να προσελκύσουμε τουρίστες τη χειμερινή περίοδο, υποστηρίζουν οι ξενοδόχοι

Για να μπορέσει η Ελλάδα να προσελκύσει περισσότερους τουρίστες κατά τη διάρκεια του χειμώνα και να φέρει μια ισορροπία που θα μπορεί να την κατατάσσει στις χώρες που αποτελούν τουριστικό προορισμό καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, είναι αναγκαίο να γίνουν σημαντικές κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Θα πρέπει, όμως, να είναι σαφής και ο στόχος. Τι σημαίνει για μια χώρα να είναι πραγματικά 12μηνος προορισμός;

Το παράδειγμα της Ισπανίας, μιας χώρας με παρόμοιο κλίμα με την Ελλάδα, μπορεί να δώσει έναν «μπούσουλα». Βέβαια, τα μεγέθη του τουρισμού της Ισπανίας είναι σαφώς μεγαλύτερα από αυτά της χώρας μας, λόγω μιας σειράς παραγόντων, όπως είναι η έκταση, η γλώσσα και η ύπαρξη πόλεων – πέραν της πρωτεύουσας, Μαδρίτης – που αποτελούν πόλο έλξης για τους απανταχού τουρίστες, όπως η Βαρκελώνη ή η Σεβίλλη.

To 2023 η Ισπανία φιλοξένησε συνολικά περισσότερους από 85 εκατ. τουρίστες, καταγράφοντας ρεκόρ αφίξεων. Εξ αυτών, περισσότεροι από 24 εκατ. τουρίστες επισκέφθηκαν την Ισπανία τους πέντε μήνες της χειμερινής περιόδου (Ιανουάριος, Φεβρουάριος, Μάρτιος, Νοέμβριος, Δεκέμβριος). Το ποσοστό των τουριστών της χειμερινής περιόδου επί του συνόλου αντιστοιχεί σε 28,3%.

Περισσότερες επιλογές

Το 2023 η Ελλάδα υποδέχθηκε συνολικά 32,74 εκατ. τουρίστες, σημειώνοντας ρεκόρ. Εξ αυτών, όμως, μόλις 3,68 εκατομμύρια επισκέφθηκαν τη χώρα μας τους μήνες της χειμερινής τουριστικής περιόδου, με το ποσοστό επί του συνόλου να διαμορφώνεται στο 11,2%.

Πώς θα μπορέσουμε να μεγεθύνουμε όμως αυτό το ποσοστό προκειμένου να φτάσει πιο κοντά σε αυτό της Ισπανίας; Σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα της ΠΟΞ, Αγγελο Καλλία, χρειάζεται μια εναλλακτική προσέγγιση: «Το μοντέλο “ήλιος-θάλασσα” είναι και θα είναι η βάση του τουρισμού μας, δεν γίνεται να το καταργήσουμε.
Μπορούμε όμως να το εμπλουτίσουμε δίνοντας επιλογές και στην ηπειρωτική χώρα.

Ετσι, θα μπορέσουμε να δελεάσουμε τους τουρίστες που ήδη έρχονται στην Ελλάδα με είδη τουρισμού που μπορούν να φέρουν κόσμο και εκτός του καλοκαιριού».

Ο ίδιος εκτιμά πως θα πρέπει να αναπτυχθεί το τουριστικό προϊόν σε ορεινούς προορισμούς, όχι με ακριβά χιονοδρομικά κέντρα, αλλά με δραστηριότητες όπως είναι οι πεζοπορίες, το ποδήλατο ή η αναρρίχηση.

Επιπλέον, είναι ζωτικής σημασίας να καλλιεργηθεί μια διαφορετική κουλτούρα γύρω από τον τουρισμό, λέει ο ίδιος. «Θα πρέπει να δίνονται κίνητρα για τον εσωτερικό τουρισμό τον χειμώνα, προκειμένου οι διακοπές εκτός καλοκαιριού να μπουν στην κουλτούρα μας. Σε άλλες χώρες έχουν τις σχολικές διακοπές τον Νοέμβριο και τον Μάρτιο.

Στην Ελλάδα δεν υπάρχει αυτό, δεν κλείνουν τα σχολεία για να μπορούμε έτσι να φύγουμε κάποιες ημέρες από την πόλη.
Μόνο έτσι μπορεί να δομηθεί το τουριστικό προϊόν και έτσι θα δούμε και πτήσεις από το εξωτερικό να έρχονται».

Η κλιματική αλλαγή

Σύμφωνα με την ανάλυση του Αγγελου Καλλία, είναι λάθος να διαχωρίζουμε το τουριστικό προϊόν στην εξωτερική και την εσωτερική ζήτηση, δηλαδή σε ξένους και έλληνες τουρίστες.

«Αν θέλουμε να είμαστε μια χώρα με ισχυρό τουριστικό προϊόν, θα πρέπει να έχουμε τουριστικές επιχειρήσεις που δουλεύουν 12 μήνες τον χρόνο, όχι μόνο τρεις» τονίζει.
Ενα ξενοδοχείο ή ένα κατάστημα εστίασης που ανοιγοκλείνει πολλές φορές εντός του έτους δεν μπορεί να επενδύσει στις υπηρεσίες που παρέχει και έτσι να προσελκύσει τον τουρίστα – είτε είναι Ελληνας, είτε είναι ξένος.

Τέλος, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τον παράγοντα της κλιματικής αλλαγής, ο οποίος αναμένεται να επηρεάσει το τουριστικό προϊόν της χώρας μας τα επόμενα χρόνια. «Θα πρέπει να φτιάξουμε τις υποδομές προκειμένου να έχουμε περισσότερες επιλογές. Να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας να έχουν ανοιχτούς ορίζοντες και να μπορούν να κάνουν πράγματα, ακόμα κι αν κάποιες δραστηριότητες εκλείψουν στο μέλλον» καταλήγει ο Αγγελος Καλλίας.