Εχουμε δρομολογήσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό μας αξιοποιώντας, μεταξύ άλλων, σύγχρονες δυνατότητες για την παρακολούθηση των συναλλαγών αλλά και την επεξεργασία των δεδομένων της αγοράς με αποτελεσματικότερο τρόπο για εποπτικούς σκοπούς, αναφέρει μεταξύ άλλων στη συνέντευξή της στο «Βήμα» η πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, κυρία Βασιλική Λαζαράκου, σημειώνοντας πως η παράμετρος των ελέγχων μέσω mystery shoppers – με μυστικούς πελάτες – προσφέρει ένα χρήσιμο συμπληρωματικό εργαλείο, ώστε να συγκεντρώνουμε πληροφορίες σχετικά με επενδυτικές υπηρεσίες και προϊόντα.
Συνολικά, αναφέρει, πραγματοποιούμε ελέγχους με μεγαλύτερη συχνότητα και σε συνεργασία με άλλες εποπτικές αρχές, ενώ οι νέες θεσμικές παρεμβάσεις για την εφαρμογή του Κανονισμού για τις Αγορές Κρυπτοστοιχείων καθώς και του Κανονισμού για την Επιχειρησιακή Ανθεκτικότητα των χρηματοοικονομικών οντοτήτων θωρακίζουν περαιτέρω την κεφαλαιαγορά, ενώ σημαντική μεταρρύθμιση θεωρείται η υιοθέτηση μηχανισμών διαχείρισης ρευστότητας στα αμοιβαία κεφάλαια.
Αν και η προληπτική εποπτεία διευρύνει τη δυνατότητα των εποπτικών αρχών να παρέμβουν ρυθμιστικά, αυτό ωστόσο δεν συνεπάγεται ότι εκλείπουν οι κίνδυνοι γύρω από τα κρυπτοστοιχεία, που διαρκώς παράγουν καινούργια δεδομένα προς αντιμετώπιση. Σημειώνει επίσης πως υπάρχει πολιτική βούληση στην Ευρώπη ώστε να προχωρήσει η Ενωση των Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων που περιλαμβάνει τόσο την Ενωση Κεφαλαιαγορών όσο και την Τραπεζική Ενωση.
Με ποιες προκλήσεις βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη η ελληνική κεφαλαιαγορά;
«Επιλέξαμε από την πρώτη στιγμή της θητείας μας μια προσεκτική και νοικοκυρεμένη προσέγγιση του ρόλου και της αποστολής μας. Φροντίσαμε να τακτοποιήσουμε τις εκκρεμότητες που έρχονταν από το παρελθόν, ολοκληρώνοντας τον έλεγχο εκατοντάδων υποθέσεων που ήταν σε εκκρεμότητα πάνω από 5 χρόνια και προσδιορίσαμε στρατηγικά τέσσερις κεντρικές προτεραιότητες: Οι τρεις σε εθνικό επίπεδο και η μία σε ευρωπαϊκό.
Ξεκινώ από την τελευταία. Ενισχύσαμε ουσιαστικά το διεθνές αποτύπωμά μας, με τη συμμετοχή μας στα Διοικητικά Συμβούλια των ESMA, IOSCO καθώς και στην Επιτροπή του ΟΟΣΑ για την εταιρική διακυβέρνηση. Και η παρουσία μας στα διεθνή κέντρα μάς δίνει τη δυνατότητα να συνδιαμορφώνουμε το ρυθμιστικό ευρωπαϊκό πλαίσιο, τις βελτιώσεις και τις αναγκαίες παρεμβάσεις αλλά και να καταθέτουμε προτάσεις για την εσωτερική αγορά, όπως για παράδειγμα προτάσεις που έχουν περιληφθεί και στο νομοσχέδιο της κεφαλαιαγοράς (μηχανισμοί διαχείρισης ρευστότητας, mystery shopping, αλλαγές σε θέματα συνεργασίας, νέες διατάξεις για συνεργασία με άλλους φορείς, κ.λπ.). Σε εσωτερικό επίπεδο προτάξαμε την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου, την ενίσχυση της προληπτικής εποπτείας και την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών.
Ως προς το τελευταίο, έχει δρομολογηθεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός μας προκειμένου να διασφαλίσουμε το ψηφιακό μέλλον της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, αξιοποιώντας, μεταξύ άλλων, σύγχρονες δυνατότητες για την παρακολούθηση των συναλλαγών της αγοράς αλλά και την επεξεργασία των δεδομένων της αγοράς με αποτελεσματικότερο τρόπο για εποπτικούς σκοπούς. Επιπλέον, εργαζόμαστε σήμερα στην ενσωμάτωση της Τεχνητής Νοημοσύνης στο εποπτικό μας έργο. Παράλληλα, συνεργαζόμαστε με την ESMA για την ανάπτυξη πρόσθετων νέων εργαλείων ΑΙ, ενώ ενθαρρύνουμε και επενδύουμε και στη διακρατική συνεργασία, όπως π.χ. με την Ινδία, η οποία πρόσφατα μας παραχώρησε οδηγίες για ανάπτυξη ειδικού αλγορίθμου.
Στόχος είναι ο εκσυγχρονισμός των καθημερινών λειτουργιών της Επιτροπής με αυτοματοποίηση, απλούστευση και διαρκή βελτίωση των διαδικασιών μας. Με έργα που υλοποιήθηκαν για πρώτη φορά, όπως το έργο για τη βελτίωση της λειτουργίας της Επιτροπής («Ανάπτυξη και Εφαρμογή Σχεδίου Βελτίωσης της Οργανωτικής Λειτουργίας της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς») από εξειδικευμένη συμβουλευτική εταιρεία, που χρηματοδοτήθηκε από το ΕΣΠΑ, καταγράφηκαν για πρώτη φορά όλες οι διαδικασίες της Αρχής προκειμένου στη συνέχεια να βελτιωθούν.
Εχουμε προχωρήσει σε επικαιροποίηση του Οργανισμού της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, στο οποίο περιλαμβάνονται όλες οι ανατεθείσες με τη νομοθεσία αρμοδιότητες στην Επιτροπή από το 2009 και εφεξής. Επίσης, συντάξαμε Κανονισμό Εσωτερικής Λειτουργίας που περιλαμβάνει τον χειρισμό καταγγελιών αλλά και τα θέματα δεοντολογίας των μελών και της Διοίκησης. Και για πρώτη φορά από το 2022 λειτουργούμε με 5ετές Στρατηγικό Σχέδιο και με Ετήσια Επιχειρησιακά Σχέδια που θέτουν τις προτεραιότητές μας. Αναπτύσσουμε δε νέες δράσεις, όπως KPIs για το σύνολο των υπηρεσιών της ΕΚ που θα ολοκληρωθεί το πρώτο 3μηνο 2025.
Παρακολουθούμε διαρκώς τις εξελίξεις σε διεθνές και εγχώριο επίπεδο και προετοιμαζόμαστε ώστε οι προκλήσεις που συνοδεύουν καινούργιες και απρόβλεπτες εξελίξεις να αντιμετωπίζονται καίρια και αποτελεσματικά. Νέες περαιτέρω προκλήσεις, πλην του ψηφιακού μας μετασχηματισμού, αποτελεί η εποπτεία μας με βάση τις νέες ευρωπαϊκές νομοθεσίες και ιδίως αυτή για τα κρυπτοστοιχεία, που απαιτούν εξειδικευμένη γνώση, συμπεριλαμβανομένης της γνώσης θεμάτων πληροφορικής».
Πόσο έχει ενισχυθεί η θεσμική θωράκιση των εποπτικών μηχανισμών ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα χρηματιστηριακά σκάνδαλα, φαινόμενα χειραγώγησης και ξεπλύματος χρήματος, αλλά και νέες τεχνικές εξαπάτησης;
«Οι αρμοδιότητες και οι εξουσίες των εποπτικών μηχανισμών της κεφαλαιαγοράς προσδιορίζονται ειδικότερα στην εκάστοτε επιμέρους ευρωπαϊκή νομοθεσία της κεφαλαιαγοράς, η οποία ενσωματώνεται στην εθνική νομοθεσία κάθε κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Για παράδειγμα, η νομοθεσία για την κατάχρηση αγοράς δίνει ειδικότερες εξουσίες ελέγχων στις εποπτικές αρχές που προβλέπει μεταξύ άλλων πρόσβαση σε έγγραφα, στοιχεία και πληροφορίες, κ.λπ. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) και προκειμένου να ανταποκριθούμε καλύτερα στον ρόλο μας, οι εποπτικές αρχές της Ενωσης εργαζόμαστε εντατικά στην κατεύθυνση της σύγκλισης, αναφορικά με τον εποπτικό ρόλο και τις πρακτικές μας.
Περαιτέρω, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς πρωταγωνίστησε στην αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου για την εταιρική διακυβέρνηση, εκτιμώντας ότι η νομοθεσία αυτή δίδει τη δυνατότητα για τις εισηγμένες εταιρείες εντοπισμού τυχόν παρεκκλίσεων εν τη γενέσει τους. Η νομοθεσία αυτή είναι σε ευθυγράμμιση με τις Αρχές Εταιρικής Διακυβέρνησης του ΟΟΣΑ. Θα ήθελα να επισημάνω ότι η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς συμμετέχει τα τελευταία χρόνια στο προεδρείο της Επιτροπής Εταιρικής Διακυβέρνησης του ΟΟΣΑ και έχουμε συμβάλει σημαντικά στην Αναθεώρηση των Αρχών του ΟΟΣΑ, κάτι το οποίο αποτελεί και οδηγό για τις προτάσεις μας για αναθεώρηση του πλαισίου και στην Ελλάδα. Επίσης, ως προς τις ελεγκτικές μας πρακτικές, δεδομένης της συμμετοχής μας στους προαναφερόμενους ευρωπαϊκούς οργανισμούς, μεριμνούμε ώστε να είναι εναρμονισμένες και επικαιροποιημένες σύμφωνα με τα βέλτιστα παραδείγματα τα οποία καταγράφονται σε ευρωπαϊκό και ευρύτερα διεθνές επίπεδο.
Επιπλέον, πραγματοποιούμε ελέγχους με μεγαλύτερη συχνότητα και προχωρούμε σε κοινούς ελέγχους σε συνεργασία με άλλες εποπτικές αρχές αλλά και συστηματοποιημένους ελέγχους σε μη αδειοδοτημένα πρόσωπα, τα οποία παρέχουν επενδυτικές υπηρεσίες στην Ελλάδα. Μόνο τα τελευταία 2 χρόνια εκδώσαμε πάνω από 100 προειδοποιήσεις.
Την ίδια στιγμή, ενισχύσαμε και την προληπτική εποπτεία, με την έκδοση Q&As, κατευθυντηρίων γραμμών, αποστολής ερωτημάτων για αποσαφηνίσεις νομοθεσιών, ώστε να μην υπάρχουν κενά, τα οποία συνηθέστατα γεννούν προβλήματα.
Σημειώστε επίσης ότι τον Δεκέμβριο του 2023 ολοκληρώσαμε το σύνολο των εκκρεμών υποθέσεων πέραν της πενταετίας, με τα στελέχη της Επιτροπής να υπερβαίνουν την υποστελέχωση των υπηρεσιών μας με επαγγελματισμό και εργατικότητα. Με αυτό το έργο απελευθερώσαμε ελεγκτικό δυναμικό. Συνεχίζουμε μάλιστα να κινούμαστε στους ίδιους ρυθμούς».
Τι προβλέπεται από το νομοσχέδιο της κεφαλαιαγοράς για την προστασία σχετικά με τα κρυπτοστοιχεία;
«Ο νέος Ευρωπαϊκός Κανονισμός για τις αγορές των κρυπτοστοιχείων (MiCA) παρέχει ένα πλαίσιο για τα κρυπτοστοιχεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο και θεσπίζει κανόνες και απαιτήσεις που καλύπτουν κυρίως τη δημόσια προσφορά και την εισαγωγή προς διαπραγμάτευση κρυπτοστοιχείων, την παροχή υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων από παρόχους υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων και την πρόληψη της κατάχρησης της αγοράς σχετικά με τα κρυπτοστοιχεία.
Αναμένουμε την ψήφιση του νομοσχεδίου της κεφαλαιαγοράς, το οποίο περιλαμβάνει τα μέτρα εφαρμογής και ιδίως τον ορισμό των αρμοδίων αρχών για την άσκηση εποπτείας σε εθνικό επίπεδο. Η προληπτική εποπτεία διευρύνει τη δυνατότητα των εποπτικών αρχών να παρέμβουν ρυθμιστικά, αυτό ωστόσο δεν συνεπάγεται ότι εκλείπουν οι κίνδυνοι γύρω από τα κρυπτοστοιχεία, που διαρκώς παράγουν καινούργια δεδομένα προς αντιμετώπιση. Εχει εκδοθεί και σχετική προειδοποίηση προς τους επενδυτές αναφορικά με τους κινδύνους αυτούς».
Πόσο σημαντική είναι η δυνατότητα ελέγχων των Αρχών εταιρειών που παρέχουν επενδυτικές υπηρεσίες με μυστικούς πελάτες («mystery shopping»);
«Η παράμετρος των ελέγχων μέσω mystery shoppers έχει καθιερωθεί πλέον ως κοινή ευρωπαϊκή πρακτική για τις κεφαλαιαγορές, και μας προσφέρει ένα χρήσιμο συμπληρωματικό εργαλείο το οποίο μας επιτρέπει να συγκεντρώνουμε πληροφορίες σχετικά με επενδυτικές υπηρεσίες και προϊόντα. Η γαλλική AMF, η βελγική FSMA, η γερμανική BAFIN είναι χαρακτηριστικές περιπτώσεις εποπτικών αρχών που έχουν εντάξει το συγκεκριμένο εργαλείο στο εγχειρίδιο των πρακτικών τους και παρουσιάζουν ουσιαστικά και μετρήσιμα αποτελέσματα.
Η ESMA έχει προχωρήσει ήδη σε ασκήσεις για τη χρήση του συγκεκριμένου εργαλείου από τις εποπτικές αρχές. Το 2023, για παράδειγμα, διοργανώθηκε ανώνυμη έρευνα αγοράς αναφορικά με τους κανόνες για σαφή και μη παραπλανητική πληροφόρηση που υποχρεούνται οι εταιρείες να τηρούν κατά την επικοινωνία τους με επενδυτές. Τα αποτελέσματα μας βοήθησαν να κατανοήσουμε καλύτερα το πού βρισκόμαστε και τι πρέπει να αλλάξουμε ή να διορθώσουμε ώστε να γίνουμε περισσότερο αποτελεσματικοί».
Ποιες κοινοτικές οδηγίες αναμένεται να ενσωματωθούν και πόσο θα μπορούσαν να ενισχύσουν την ελληνική κεφαλαιαγορά;
«Το σχέδιο νόμου για την κεφαλαιαγορά περιλαμβάνει τα μέτρα για την εφαρμογή του Κανονισμού για τις Αγορές Κρυπτοστοιχείων (MiCA) καθώς και του Κανονισμού για την Επιχειρησιακή Ανθεκτικότητα των χρηματοοικονομικών οντοτήτων (DORA) τα οποία συνδέονται με θέματα του χρηματοπιστωτικού τομέα. Γενικότερα, η εναρμόνιση της λειτουργίας αλλά και της φιλοσοφίας των κεφαλαιαγορών σε ευρωπαϊκό επίπεδο επιτρέπει τη διαρκή επικαιροποίηση της νομοθεσίας βάσει των καλύτερων πρακτικών αλλά και της εμπειρίας που βιώνουμε στην πράξη. Στο πλαίσιο αυτό η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς προχώρησε σε προτάσεις που είναι σε εναρμόνιση με τις βέλτιστες ευρωπαϊκές και ευρύτερα διεθνείς πρακτικές, για κρίσιμες πτυχές της λειτουργίας των κεφαλαιαγορών που πολλές από αυτές έχουν περιληφθεί στο νομοσχέδιο.
Μια σημαντική μεταρρύθμιση που προάγει το θεσμικό πλαίσιο είναι η υιοθέτηση μηχανισμών διαχείρισης ρευστότητας στα αμοιβαία κεφάλαια, που έχουν αναλυθεί σε ειδική έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εποπτικών Αρχών της Κεφαλαιαγοράς (IOSCO). Θεωρήσαμε αναγκαίο να προβλεφθούν οι συγκεκριμένοι μηχανισμοί στην ελληνική έννομη τάξη, όπως έχουν πράξει σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης».
Πώς προχωράμε με την Ενωση Κεφαλαιαγορών;
«Οι εκθέσεις των Draghi και Letta ήταν το έναυσμα για μια σημαντική συζήτηση ως προς την ανταγωνιστικότητα της Ενωσης καθώς κάνουν ειδική αναφορά στην προώθηση μακροπρόθεσμων επενδύσεων και την κινητοποίηση των ευρωπαϊκών αποταμιεύσεων για τη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας. Σε αυτή τη χρονική στιγμή υπάρχει πολιτική βούληση για να προχωρήσουμε στην Ενωση των Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (Savings and Investments Union) που περιλαμβάνει τόσο την Ενωση Κεφαλαιαγορών όσο και την Τραπεζική Ενωση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μάλιστα προχώρησε σε έναν δομημένο διάλογο ώστε να θέσει αντίστοιχα τις προτεραιότητας για την Ενωση αυτή.
Εχει καταστεί πλέον πλήρως κατανοητή η ανάγκη της επιτάχυνσης των πρωτοβουλιών της Ευρώπης στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητάς της και είναι σημαντικό να κινηθούμε γρήγορα προς αυτή την κατεύθυνση. Το ίδιο επισημαίνεται και από τις εποπτικές αρχές της κεφαλαιαγοράς που για πρώτη φορά καταθέσαμε κι εμείς προτάσεις για την ανάπτυξη της κεφαλαιαγοράς με την έκθεση της ESMA «Δημιουργία αποτελεσματικότερης και ελκυστικότερης κεφαλαιαγοράς».
Είναι απαραίτητη η ουσιαστική στήριξη, όχι μόνο της οικονομικής ανάπτυξης αλλά της ευρωπαϊκής προοπτικής της ευρωζώνης. Εκτιμώ ότι απαιτείται συντονισμός και σύγκλιση των πλαισίων, δημιουργικότητα ώστε να προχωρήσουμε σε προτάσεις που θα είναι επωφελείς για όλους τους πολίτες της Ενωσης αλλά και σε δομικές μεταρρυθμίσεις που θα επιτρέψουν την εμβάθυνση της Ενωσης προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητάς της»
Ποιες ενέργειες αναμένονται στους τομείς της βιωσιμότητας και του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού;
«Θίγετε μια σειρά από ζητήματα στα οποία η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς δίνει πρωτεύουσα σημασία. Η βιωσιμότητα είναι σημαντική, καθώς χωρίς επαρκή και διασφαλισμένη χρηματοδότηση δεν μπορούν να υποστηριχθούν δράσεις για την πράσινη μετάβαση, ούτε μπορούμε να προχωρήσουμε στην κυκλική οικονομία. Στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έχουμε εκπονήσει μια σειρά από ενέργειες προκειμένου να ευαισθητοποιήσουμε τους συμμετέχοντες στον χρηματοπιστωτικό τομέα, καθώς οι απαιτήσεις έχουν αυξηθεί.
Σήμερα ωστόσο η συζήτηση είναι περισσότερο από ποτέ επίκαιρη για το πού βρισκόμαστε ως προς το θέμα της νομοθεσίας για τη βιωσιμότητα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 26 Φεβρουαρίου παρουσίασε το Πακέτο Omnibus. Το πακέτο Omnibus αναμένεται να χρησιμεύσει ως νομοθετική βάση για την ενίσχυση της συνοχής και της προσβασιμότητας εντός του πλαισίου βιωσιμότητας της ΕΕ, ενοποιώντας και τελειοποιώντας τους υφιστάμενους κανονισμούς αειφορίας, παρατείνοντας παράλληλα τις προθεσμίες προσαρμογής.
Αναμένεται επίσης να διατηρήσει την οικονομική ανταγωνιστικότητα, ενώ θα μειώσει εκτενώς τον ρυθμιστικό φόρτο. Σε αριθμούς το πακέτο αναμένεται να μειώσει τις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων κατά περίπου 25% για τις μεγάλες εταιρείες και έως και 35% για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στην ΕΕ. Επίσης, αναμένεται να μειώσει το τρέχον πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας CSRD σε μεγάλες εταιρείες με περισσότερους από 1.000 εργαζομένους.
Δηλαδή εταιρείες που έχουν περισσότερους από 1.000 εργαζομένους και είτε κύκλο εργασιών άνω των 50 εκατ. ευρώ είτε ισολογισμό άνω των 25 εκατ. ευρώ, θα έχουν μόνο την υποχρέωση να υποβάλλουν εκθέσεις βιωσιμότητας σύμφωνα πάντα με τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα Αναφοράς Αειφορίας (ESRS), τα οποία πρόκειται να αναθεωρηθούν και να απλουστευθούν επίσης.
Κατά τη γνώμη μου, είναι ευπρόσδεκτες οι πρωτοβουλίες αυτές καθώς θα συμβάλουν στη μείωση του συνολικού ρυθμιστικού και διοικητικού φόρτου διατηρώντας παράλληλα τις σημαντικές γνωστοποιήσεις για τα θέματα βιωσιμότητας. Δεν μιλάμε για απορρύθμιση αλλά για απλοποίηση του υφιστάμενου πλαισίου, ένας στόχος με τον οποίο συμφωνούμε κι εμείς. Οσον αφορά την ενίσχυση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, σε συνεργασία με το ΕΒΕΑ και άλλα επιμελητήρια της χώρας, ενημερώνουμε για τον ρόλο της κεφαλαιαγοράς και βοηθούμε τις επιχειρήσεις να ανταποκριθούν στις πολυδιάστατες προκλήσεις της εποχής και το επενδυτικό κοινό ενημερώνοντάς το για διεθνείς κινδύνους, όπως η διαδικτυακή απάτη, αλλά και για νέα θέματα, όπως οι συναλλαγές σε κρυπτοστοιχεία.
Επίσης, έχουμε προχωρήσει σε συνεργασίες με τα μεγάλα πανεπιστημιακά ιδρύματα με μία σειρά από δράσεις ενώ προχωράμε και σε άλλες ενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της έκδοσης λεξιλογίου βασικών όρων της κεφαλαιαγοράς».
