Ηλιος, άμμος, θάλασσα. Το τρίπτυχο-σήμα κατατεθέν του ελληνικού καλοκαιριού που στη διεθνή τουριστική αγορά ταυτίζεται με ένα λευκό ξωκκλήσι με γαλάζιο τρούλο σε κάποιο από τα δεκάδες νησιά του Αιγαίου ή με κάποια κοσμοπολίτικη νησιωτική πρωτεύουσα του Ιονίου.
Ομως, για τους Έλληνες παραθεριστές πρώτη επιλογή αποτελούν όλο και συχνότερα οι παραθαλάσσιοι προορισμοί της ηπειρωτικής χώρας και δη αυτοί που βρίσκονται κοντά στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Εφέτος μάλιστα οι τσουχτερές τιμές των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων και ευρύτερα το παρατεταμένο κύμα ακρίβειας στρέφουν με ακόμα μεγαλύτερη ένταση τους Έλληνες τουρίστες προς προορισμούς εύκολα προσεγγίσιμους με ΙΧ ή λεωφορείο. Ενισχυόμενοι, δε, και από την ανάκαμψη του οδικού τουρισμού από τις γειτονικές χώρες, οι ηπειρωτικοί προορισμοί τείνουν να αναδειχθούν στους μεγάλους κερδισμένους της τρέχουσας καλοκαιρινής σεζόν.
Η πρώτη επιλογή των παραθεριστών
Με τα νησιά να αποτελούν για πολλούς προορισμούς απλησίαστους, ακόμα και πριν από την πληθωριστική έκρηξη της τελευταίας τριετίας, οι οδικώς προσβάσιμες περιοχές αποτελούν παγίως την πρώτη επιλογή για την πλειοψηφία των Ελλήνων τουριστών.
Οπως προκύπτει από στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το ποσοστό των εγχώριων παραθεριστών που ταξιδεύουν με κύριο μέσο μεταφοράς τα λεωφορεία και τα ΙΧ τα τελευταία οκτώ χρόνια υπερβαίνει σταθερά το 70%. Πέρυσι, μάλιστα, το ποσοστό αυτό άγγιξε το 77%, πίσω μόνο από το καλοκαίρι του 2020 (78,1%), κατά το οποίο όμως το αυτοκίνητο προκρίθηκε ιδιαίτερα εξαιτίας των μέτρων για τον περιορισμό της COVID-19.
Στον αντίποδα, με κύριο μέσο το πλοίο ταξίδεψε το 2023 μόλις το 17,8% των Ελλήνων τουριστών, από 22,6% το 2022 και 21% το 2016. Μονοψήφιο, εξάλλου, είναι το ποσοστό των εγχώριων επισκεπτών που επιλέγουν το αεροπλάνο για τη μετακίνησή τους – είναι ενδεικτικό ότι το 2023 αεροπορικώς ταξίδεψε μόλις το 5,2% των Ελλήνων τουριστών.
Τα ευρήματα της έρευνας
Την τάση αυτή επιβεβαιώνουν τα ευρήματα πρόσφατης έρευνας του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ), που διαπιστώνει ότι μεταξύ Ιουνίου 2022 και Μαΐου 2023 στα ταξίδια εσωτερικού τα χερσαία μέσα κυριάρχησαν με 74%, με τα θαλάσσια και τα εναέρια μέσα να ακολουθούν με 16% και 10% αντίστοιχα. Η ίδια έρευνα διαπιστώνει ότι στην κορυφή των προτιμήσεων των Ελλήνων τουριστών αναδεικνύονται προορισμοί στην Αττική, στη Στερεά Ελλάδα και στην Εύβοια (21%), ενώ ακολουθούν η Μακεδονία (19%) και η Πελοπόννησος (14%).
Ηπειρος και Θεσσαλία συγκεντρώνουν από 10%, ενώ το 6% των Ελλήνων τουριστών επιλέγει προορισμούς στη Θράκη. Μονοψήφιο είναι το ποσοστό που επιλέγει νησιωτικούς προορισμούς: Μόλις το 5% ταξιδεύει στα Επτάνησα, στην Κρήτη και στις Κυκλάδες, το 2% στα νησιά του Βορείου Αιγαίου και στα Δωδεκάνησα και το 1% στις Σποράδες.
Η διαφορά κόστους για τη μετάβαση σε νησιωτικούς ή ηπειρωτικούς προορισμούς είναι χαώδης. Είναι ενδεικτικό ότι το ταξίδι μονής διαδρομής για μια τετραμελή οικογένεια με ΙΧ από τον Πειραιά προς τη Νάξο στην οικονομική θέση για την Κυριακή 11 Αυγούστου κοστίζει κατ’ ελάχιστο 270 ευρώ, ενώ τουλάχιστον 175 ευρώ απαιτούνται για ένα ταξίδι χωρίς καμπίνα ως το Ηράκλειο. Στον αντίποδα, το κόστος για ένα ταξίδι με ΙΧ από την Αθήνα ως την Πάργα ανέρχεται σε περίπου 95 ευρώ, για τη Λευκάδα σε 87 ευρώ και για τη Μάνη σε 57 ευρώ.
Υπό το πρίσμα των παραπάνω, η προτίμηση των Ελλήνων τουριστών για τους ηπειρωτικούς προορισμούς φαίνεται εφέτος να παγιώνεται. Είναι ενδεικτικό ότι στα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης της ηπειρωτικής Ελλάδας καταγράφεται αύξηση της τάξης του 15%-20% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι, όπως λέει στο «Βήμα» ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Διαχειριστών Ακινήτων (ΠΑΣΥΔΑ) Ανδρέας Χίου.
Η τάση αυτή, κατά τον ίδιο, σχετίζεται με το επιμένον κύμα ακρίβειας, καθώς καταλύματα τύπου Airbnb επιλέγουν κυρίως οι οικογένειες με παιδιά, για τις οποίες το κόστος μετάβασης σε κάποιο νησί είναι ακόμα πιο υψηλό. «Για μια οικογένεια με ένα ή δύο παιδιά, το να μεταβεί σε κάποιον νησιωτικό προορισμό αποτελεί τεράστιο έξοδο. Γι’ αυτό επιλέγουν ακίνητα βραχυχρόνιας μίσθωσης στην ηπειρωτική Ελλάδα».
Οσον αφορά τους προορισμούς που επιλέγουν οι εγχώριοι επισκέπτες, ο Ανδρέας Χίου επισημαίνει ότι εφέτος ξεχωρίζει η Πελοπόννησος, όπου η αύξηση ενδέχεται να αγγίζει ακόμα και το 30%, ενώ ψηλά στη λίστα τους βρίσκεται και το Πήλιο. Θετικά είναι τα μηνύματα από τις ακτές της Ηπείρου και τη Βόρεια Εύβοια, ενώ την τιμητική της έχει η Λευκάδα. «Εφέτος το road trip στην Πελοπόννησο είναι της μόδας» λέει ο πρόεδρος του ΠΑΣΥΔΑ, τονίζοντας ότι από το σύνολο της εν λόγω περιφέρειας ξεχωρίζει η Μάνη και προορισμοί όπως η Καρδαμύλη, η Στούπα, το Γύθειο, το Λιμένι και η Αρεόπολη.
«Εφέτος η ζήτηση για προορισμούς προσβάσιμους με αυτοκίνητο είναι αρκετά ανεβασμένη» σημειώνει από την πλευρά του και ο γενικός γραμματέας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ) Αγγελος Καλλίας, ξεκαθαρίζοντας, πάντως, ότι δεν υπάρχουν ακόμα επίσημα στοιχεία.
Οπως επιβεβαιώνει, οι έλληνες επισκέπτες φαίνεται πως προτιμούν περιοχές εύκολα προσβάσιμες από τα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως η Πελοπόννησος, καθώς και νησιά με οδική πρόσβαση, όπως η Εύβοια και η Λευκάδα. Αρκετά ανεβασμένη είναι η κίνηση στα παράλια της Ηπείρου, ενώ από την τάση για διακοπές κοντά στα αστικά κέντρα ευνοούνται και τα νησιά του Αργοσαρωνικού.
Ανταγωνιστικό πλεονέκτημα
«Η ηπειρωτική χώρα φαίνεται πως αποκτά ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των νησιών, καθώς δίνει στους επισκέπτες τη δυνατότητα να ξοδέψουν περισσότερα χρήματα στον προορισμό αφού αποφεύγουν το κόστος των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων» επισημαίνει ο εντεταλμένος σύμβουλος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) Αλέξανδρος Θάνος, ξεκαθαρίζοντας, πάντως, ότι αποτίμηση βασισμένη σε στοιχεία θα μπορεί να γίνει μετά το πέρας της τουριστικής σεζόν.
Τονίζει, δε, ότι η ενίσχυση του οδικού τουρισμού δεν αφορά μόνο τους Ελληνες αλλά και τους τουρίστες από τις γειτονικές χώρες. «Ο εισερχόμενος οδικός τουρισμός φαίνεται να ανακάμπτει πλήρως και να κινείται πάνω και από το 2019» υπογραμμίζει.
4 εκατ. διεθνείς οδικές αφίξεις
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του ΙΝΣΕΤΕ, την περίοδο Ιανουαρίου – Ιουνίου 2024 καταγράφηκαν 4 εκατ. διεθνείς οδικές αφίξεις έναντι 3,5 εκατ. κατά την αντίστοιχη περυσινή περίοδο (+13,7%). Συγκεκριμένα, ιδιαιτέρως θεαματική είναι η αύξηση των επισκεπτών από την Τουρκία (+40,6%), ενώ ακολουθούν η Βουλγαρία (+16,7%) και η Βόρεια Μακεδονία (+12,2%).
Αντιθέτως, μείωση κατά 3,9% καταγράφεται στις ροές από την Αλβανία. Σε απόλυτους αριθμούς, το πρώτο εξάμηνο του έτους περισσότερες αφίξεις ΙΧ καταγράφηκαν από τη Βουλγαρία (1,5 εκατ. αφίξεις) και τη Βόρεια Μακεδονία (1,2 εκατ. αφίξεις), ενώ ακολουθούν η Αλβανία (706.000 αφίξεις) και η Τουρκία (564.000 αφίξεις).
«Η συντριπτική πλειοψηφία των τουριστών που έρχονται στην Ελλάδα με ΙΧ από τις γειτονικές χώρες κατευθύνονται σε προορισμούς της Βόρειας Ελλάδας» λέει ο Αλέξανδρος Θάνος, τονίζοντας πως «ο οδικός τουρισμός είναι μέχρι στιγμής ο μεγάλος κερδισμένος του εφετινού καλοκαιριού».
Αγκάθια οι υποδομές και οι ουρές στα σύνορα
Η ανάπτυξη του οδικού τουρισμού, κυρίως του εισερχόμενου, συνοδεύεται ωστόσο από προβλήματα που αν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα, κινδυνεύουν να ανακόψουν τη δυναμική του. Οι ελλιπείς υποδομές και το λιγοστό προσωπικό στους συνοριακούς σταθμούς οδηγούν συχνά σε ουρές πολλών χιλιομέτρων, μετατρέποντας την είσοδο στη χώρα μας σε μια διαδικασία για γερά νεύρα. «Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια δεν έχει γίνει καμία βελτίωση στις υποδομές. Δεν έχει μπει ούτε ένα τούβλο για να μεγαλώσουμε τις πύλες εισόδου, ούτε έχουμε προσλάβει προσωπικό για να εξυπηρετήσουμε τους ανθρώπους» λέει ο γενικός γραμματέας της ΠΟΞ κ. Αγγελος Καλλίας.
Προ μηνών η Ομοσπονδία είχε απευθύνει επιστολή προς τον υπουργό Μεταφορών και Υποδομών Χρήστο Σταϊκούρα στην οποία, μεταξύ άλλων, επισημαινόταν πως «η κατάσταση που επικρατεί στους συνοριακούς σταθμούς δεν είναι αυτή που αρμόζει στη χώρα μας», αφού «οι ουρές χιλιομέτρων, που είναι ένα επαναλαμβανόμενο φαινόμενο κατά τους θερινούς μήνες, και οι ανεπαρκείς (στις περισσότερες περιπτώσεις) κτιριακές υποδομές προκαλούν μια άνευ λόγου ταλαιπωρία και άσχημες εντυπώσεις στους τουρίστες που επιλέγουν τη χώρα μας για τις διακοπές τους».
Για τον Αγγελο Καλλία, η εικόνα στα χερσαία σύνορα αποτελεί την άλλη όψη των προβλημάτων που προκαλεί ο υπερτουρισμός στους νησιωτικούς προορισμούς. «Αν κάποιος αποφύγει τον συνωστισμό στα νησιά και επιλέξει να εισέλθει οδικώς στην Ελλάδα, θα ταλαιπωρηθεί στα σύνορα» υποστηρίζει, σημειώνοντας ότι οι υποδομές της χώρας δεν ακολούθησαν την τουριστική ανάπτυξη, «παρότι οι φορείς του τουρισμού προέβλεπαν από τις αρχές της δεκαετίας του 2010 ότι το 2024 θα φτάσουμε να έχουμε 30 εκατ. τουρίστες».
Διακοπές μακριά από τη θάλασσα
Εναλλακτικοί προορισμοί προς αναζήτηση δροσιάς
Αν και η πλειονότητα των τουριστών που κινείται προς ηπειρωτικούς προορισμούς επιλέγει παραθαλάσσιες τοποθεσίες, ένα μικρό αλλά όχι αμελητέο ποσοστό καταλήγει σε ορεινούς προορισμούς προς αναζήτηση δροσιάς. «Η κίνηση στους ορεινούς προορισμούς είναι αρκετά ικανοποιητική», λέει ο εντεταλμένος σύμβουλος του ΣΕΤΕ Αλέξανδρος Θάνος, προσθέτοντας ότι «αν και ακόμα δεν μπορούμε να μιλήσουμε με αριθμούς, είναι σαφές ότι οι πληρότητες είναι υψηλές».
Ο γενικός γραμματέας της ΠΟΞ Αγγελος Καλλίας, εν τούτοις, διευκρινίζει ότι οι πληρότητες ενίοτε ξεγελούν, γιατί ο αριθμός των μονάδων που μένουν ανοιχτές το καλοκαίρι στους ορεινούς ηπειρωτικούς προορισμούς είναι μικρός. «Γι’ αυτό όταν λέμε ότι οι ορεινοί προορισμοί πηγαίνουν καλά, αναφερόμαστε μόνο στο 40% περίπου των ξενοδοχείων που παραμένουν ανοιχτά και το καλοκαίρι» διευκρινίζει. Τονίζει, δε, ότι θετική είναι η εικόνα κυρίως σε ορεινούς προορισμούς που έχουν θάλασσα σε κοντινή απόσταση, όπως το Πήλιο, το λεκανοπέδιο της Δράμας, τα Ιωάννινα αλλά και η Αρκαδία, τα Τρίκαλα Κορινθίας και τα Καλάβρυτα.
Για τους τουρίστες που επιλέγουν διακοπές μακριά από τη θάλασσα, αποφασιστικό παράγοντα φαίνεται πως αποτελεί η πίεση που ασκεί η κλιματική αλλαγή. «Ειδικά στον τουρισμό της τελευταία στιγμής (last minute) βλέπουμε πως οι επιλογές των τουριστών εξελίσσονται σε συνάρτηση με τα κλιματολογικά δεδομένα» λέει ο Αλέξανδρος Θάνος. Αυτό σημαίνει ότι οι έλληνες επισκέπτες που αποφασίζουν την τελευταία στιγμή τον προορισμό στον οποίο θα κατευθυνθούν τείνουν να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους ολοένα και περισσότερο παράγοντες, όπως οι θερμοκρασίες που επικρατούν τη δεδομένη περίοδο σε κάθε περιοχή κ.ο.κ.
Κατά τον ίδιο, η τάση αυτή πιθανότατα θα ενισχυθεί τα επόμενα χρόνια, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την παντοκρατορία του τριπτύχου «ήλιος – άμμος – θάλασσα». «Παρατηρείται μια ήπια ανάπτυξη στα ηπειρωτικά μέρη. Σιγά-σιγά δημιουργούνται κάποιες παγκόσμιες τάσεις που τα επόμενα χρόνια ενδέχεται να οδηγήσουν στην επιλογή και εναλλακτικών προορισμών στο πακέτο των διακοπών» σημειώνει.
Το προφίλ
Πώς ταξιδεύουν και πού μένουν οι Ελληνες
Διακοπές σε ιδιόκτητα, συγγενικά ή φιλικά σπίτια σε ηπειρωτικούς προορισμούς και για διάστημα τεσσάρων έως το πολύ επτά ημερών πραγματοποιεί η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων. Οπως προκύπτει από τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2023 το 55,5% των προσωπικών ταξιδιών πραγματοποιήθηκε σε μη ενοικιαζόμενα καταλύματα, εκ των οποίων το 58% σε καταλύματα που παρέχονται δωρεάν από συγγενείς και φίλους. Τα ταξίδια σε μη ενοικιαζόμενα καταλύματα αντιστοιχούν στο 72,9% του συνολικού αριθμού των διανυκτερεύσεων Ελλήνων ταξιδιωτών.
Για τα προσωπικά ταξίδια µε διαμονή σε ενοικιαζόμενα καταλύματα (44,5% του συνόλου), κύριος τύπος καταλύματος που επιλέχθηκε σε ποσοστό 62,2% ήταν τα ξενοδοχεία. Κατά το ίδιο έτος, τα περισσότερα προσωπικά ταξίδια πραγματοποιήθηκαν με χερσαία μέσα μεταφοράς (4,7 εκατ. ταξίδια) και δευτερευόντως με θαλάσσια μέσα (1 εκατ. ταξίδια). Ως προς τη διάρκεια, η πλειονότητα (41,2%) παρέμεινε στον προορισμό για τέσσερις έως επτά ημέρες, ενώ το ουδόλως ευκαταφρόνητο 24,2% για μόλις μία έως τρεις ημέρες.
Οπως προκύπτει, τέλος, από πρόσφατη μελέτη του ΙΝΣΕΤΕ για το προφίλ των ελλήνων τουριστών, ταξίδια εσωτερικού πραγματοποιούνται πρωτίστως για διακοπές στη θάλασσα (45%) και δευτερευόντως για περιήγηση (32%). Η δημοφιλέστερη δραστηριότητα στα ταξίδια εσωτερικού είναι το φαγητό και ποτό (64%) και ακολουθεί η χαλάρωση (62%). Με αρκετά μεγάλη διαφορά ακολουθούν η απόλαυση της φύσης και του φυσικού περιβάλλοντος (36%), το κολύμπι και η ηλιοθεραπεία (25%).
Συντονισμός: Αγγελος Σκορδάς
Γράφει: Γιώργος Μουρμούρης
Επιμέλεια: Παναγιώτης Σωτήρης
