Τα φιλόδοξα σχέδια της ΕΕ ώστε να καταστεί η Ευρώπη αυτάρκης στην παραγωγή κρίσιμων και στρατηγικών πρώτων υλών, περιλαμβάνουν και την Ελλάδα.
Όπως αναφέρει η υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κυρία Αλεξάνδρα Σδούκου, η χώρα μας θα προχωρήσει άμεσα σε συγκεκριμένες δράσεις με επίκεντρο την έρευνα και στόχο την προσέλκυση επενδυτών και την επιτάχυνση της αδειοδοτικής διαδικασίας.
Μάλιστα, το επόμενο χρονικό διάστημα, σύμφωνα με την κυρία Σδούκου, θα διεξαχθούν σταδιακά διεθνείς διαγωνιστικές διαδικασίες για την εκμίσθωση δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης σε Δημόσιους Μεταλλευτικούς Χώρους. Ο πρώτος θα αφορά το αντιμόνιο, ένα κρίσιμο μέταλλο μεγάλης στρατηγικής σπουδαιότητας για την ευρωπαϊκή οικονομία, το οποίο έχει βαθμό εξάρτησης από εισαγωγές 100%.
Σήμερα κοιτάσματα αντιμονίτη εντοπίζονται στην Κέραμο Χίου και στο Καλλυντήρι Ροδόπης.
Το αποθεματικό
Η Ελλάδα διαθέτει δυναμικό για παραγωγή ορισμένων κρίσιμων και στρατηγικών πρώτων υλών ενώ υπάρχουν και ισχυρές ενδείξεις για περαιτέρω εμπλουτισμό του σε ποιότητα και ποσότητα. Ωστόσο, απαιτείται επικαιροποίηση των δεδομένων αλλά και αξιόπιστες τεχνικο-οικονομικές προσεγγίσεις σχετικά με το αποθεματικό δυναμικό προς αξιοποίηση. Επίσης, χρειάζεται στοχευμένη νέα έρευνα και κατάρτιση ξεχωριστών μελετών σε κάθε υλικό.
Ποια είναι όμως σήμερα τα δεδομένα για την Ελλάδα και ποιες εταιρείες δραστηριοποιούνται ή ενδιαφέρονται να εμπλακούν στην εξόρυξη κρίσιμων πρώτων υλών; Σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, η Ελλάδα διαθέτει:
- Αντιμονίτης: Υπάρχει σε δύο τουλάχιστον διαπιστωμένα κοιτάσματα εντός χαρακτηρισμένων Δημόσιων Μεταλλευτικών Χώρων, άνευ εκμετάλλευσης έως σήμερα, για παραγωγή κρίσιμου μετάλλου αντιμονίου (Sb). Εντοπίζονται στην Κέραμο Χίου και στο Καλλυντήρι Ροδόπης.
- Βωξίτης – αλουμίνα – αλουμίνιο: Βρίσκεται σε πλήρη παραγωγική διαδικασία με εγκατεστημένο σύστημα καθετοποιημένης παραγωγής Al2O3 – Al (αλουμίνα – αλουμίνιο) από τη Mytilineos. Στα «κατάλοιπα» της μεταλλουργίας βωξίτη εμπεριέχονται τα στρατηγικά μέταλλα γάλλιο (Ga) και σκάνδιο (Sc), για τα οποία η εταιρεία έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον ανάκτησης. Ειδικά για το γάλλιο, είναι δυνατόν – υπό προϋποθέσεις – να καλυφθούν οι ανάγκες της ΕΕ στο σύνολό τους, μόνο από την αξιοποίηση του γαλλίου που περιέχεται στον ελληνικό βωξίτη. Διόλου τυχαίο δεν είναι ότι η εταιρεία βρίσκεται σε προχωρημένες διαπραγματεύσεις για την εξαγορά της IMERYS Βωξίτες, χωρίς ωστόσο να έχουν ολοκληρωθεί.
- Νικέλιο (Νί) και κοβάλτιο (Co): Περιέχονται στο μετάλλευμα του λατερίτη που όμως δεν παράγονται αυτοτελώς. Απαιτείται αλλαγή της μεθόδου από πυρομεταλλουργική σε υδρομεταλλουργική από τον νέο ανάδοχο της νικελοβιομηχανίας ΛΑΡΚΟ (κοινοπραξία ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ – AD Holdings) ώστε να παραχθούν ξεχωριστά και σε battery grade (class Ι, καθαρότητα 99,8%).
- Χαλκός (Cu): Βρίσκεται στα θειούχα κοιτάσματα που εκμεταλλεύεται η Ελληνικός Χρυσός ΑΕ. Μπορεί να παραχθεί – υπό προϋποθέσεις – από το κοίτασμα των Σκουριών Χαλκιδικής, αν και εφόσον προκριθεί και υλοποιηθεί αντίστοιχο σχέδιο καθετοποιημένης μεταλλουργίας από την εταιρεία. Το θέμα εξετάζεται.
- Μαγνησίτης – δολομίτης (πρώτη ύλη για παραγωγή μεταλλικού μαγνησίου): Η Ελλάδα παράγει από τον μαγνησίτη (λευκόλιθο) τελικά προϊόντα δίπυρης και καυστικής μαγνησίας καθώς και πυρίμαχες μάζες. Για την παραγωγή μεταλλικού μαγνησίου (Mg) που έχει κατηγοριοποιηθεί από την ΕΕ ως κρίσιμη πρώτη ύλη θα απαιτούνταν αλλαγή του ήδη υλοποιούμενου παραγωγικού μοντέλου που εφαρμόζεται επί δεκαετίες από τις δραστηριοποιούμενες εταιρείες (Ελληνικοί Λευκόλιθοι και ΤΕΡΝΑ Λευκόλιθοι).
- Κοιτάσματα μαγγανίου (Mn): Τα ιστορικά κοιτάσματα μαγγανίου στην ευρύτερη περιοχή του Νομού Δράμας απαιτούν επικαιροποίηση της έρευνας, εστίαση για παραγωγή Mn battery grade ή ηλεκτρολυτικού Μn και επαναδρομολόγηση με νέα επενδυτικά projects.
- Κοιτάσματα ορυκτού χαλαζία προς παραγωγή μεταλλικού πυριτίου (silicon Metal): Εχει υποβληθεί Περιβαλλοντική Μελέτη για σχετική μονάδα στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, από την εταιρεία ΕΛΛΗΜΕΤ ΑΕ.
- Ενδείξεις «εμφανίσεων» για σπάνιες γαίες (REE) κυρίως εντός άλλων κοιτασμάτων: Εχουν αναφερθεί σε πανεπιστημιακές έρευνες κοιτασματολογικοί τύποι που περιέχουν κατά τόπους σημαντικές περιεκτικότητες σε βολφράμιο (W), τελλούριο (Te), ρήνιο (Re), μολυβδαίνιο (Μο), γάλλιο (Ga), γερμάνιο (Ge) κ.ά., κυρίως στην περιοχή της Θράκης.
Προγράμματα έρευνας
Στόχος είναι η εκκίνηση νέων διαγωνισμών για την αξιοποίηση κοιτασμάτων μεταλλευτικών ορυκτών σε δημόσιων μεταλλευτικών χώρων, με διαπιστωμένο ικανοποιητικό βαθμό κοιτασματολογικής ωριμότητας.
Μετά τον πρώτο διεθνή διαγωνισμό που θα αφορά το αντιμόνιο, ένα μέταλλο για το οποίο έχει γίνει σχετική προεργασία (έχει εντοπιστεί σε Χίο και Ροδόπη), στόχος είναι να ακολουθήσουν και άλλοι χώροι εφόσον, σύμφωνα με την υφυπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κυρία Αλεξάνδρα Σδούκου, οι προϋποθέσεις είναι θετικές κυρίως ως προς το ζήτημα της λεγόμενης «κοινωνικής άδειας». Με άλλα λόγια να υπάρχει συναίνεση της τοπικής κοινωνίας, η οποία προϋποθέτει υπεύθυνη, σωστή περιβαλλοντική διαχείριση και ασφάλεια.
Προκειμένου να επιταχυνθεί η προώθηση επενδυτικών έργων για κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες, θα προωθηθούν από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας τροποποιήσεις των διατάξεων του Μεταλλευτικού Κώδικα ώστε να απλοποιηθούν οι αδειοδοτικές διαδικασίες. Επίσης, των διαγωνιστικών διαδικασιών θα πρέπει να προηγηθεί η εκπόνηση στοχευμένων προγραμμάτων έρευνας. Τέτοια προγράμματα προβλέπονται και στο σχέδιο Ευρωπαϊκού Κανονισμού για τις Κρίσιμες Πρώτες Υλες (Critical Raw Materials Act), το οποίο βρίσκεται στην τελική φάση διαβούλευσης και αναμένεται σύντομα να υιοθετηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο.
Κεντρικός πυλώνας στον σχεδιασμό, στην εφαρμογή και στην υλοποίηση των ερευνητικών προγραμμάτων παραμένει η Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ).
