Ο προστατευτισμός είναι ο νέος ανερχόμενος κίνδυνος για την παγκόσμια ναυτιλία σύμφωνα με την έκθεση «ICS Barometer Report 2023-2024» του Διεθνούς Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου (ICS) που παρουσιάστηκε σήμερα και περιέχει συμπεράσματα από έρευνα που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 100 ηγετών της διεθνούς ναυτιλίας. Η έκθεση αναλύει τις μεταβολές του κλίματος σε καίρια ζητήματα που επηρεάζουν τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις.

Ενώ την περίοδο 2020-2021 κύρια πηγή ανησυχίας ήταν η πανδημία, τα δύο τελευταία έτη η σκυτάλη αυτή έχει πλέον περάσει στην πολιτική αστάθεια, η οποία είναι ο κορυφαίος παράγοντας κινδύνου εφέτος και έχει οδηγήσει σε απότομη αύξηση του προστατευτισμού. Αυτός ο πολλαπλασιαστής κινδύνου έχει μειώσει την εμπιστοσύνη της βιομηχανίας στη δημόσια χρηματοδότηση στους παραδοσιακούς εμπορικούς δρόμους, με κορυφαίο παράδειγμα την αποφυγή της Ερυθράς Θάλασσας, και τον ρυθμό της μετάβασης στην απεξάρτηση από τον άνθρακα, με τα ορυκτά καύσιμα να παραμένουν κυρίαρχα στο μέτωπο της θαλάσσιας ενέργειας για την επόμενη δεκαετία.

Οι ηγέτες της διεθνούς ναυτιλίας εκτιμούν ότι θα αντιμετωπίσουν ένα πιο σύνθετο περιβάλλον λειτουργίας, δεδομένου ότι πολλές χώρες επιδιώκουν να διαμορφώσουν μια δική τους πολιτική ενεργειακής ασφάλειας τα επόμενα χρόνια.

Αυτή η πολιτική αστάθεια συνδέεται επίσης με τον αυξημένο αριθμό επιθέσεων στον κυβερνοχώρο από κρατικούς και μη κρατικούς φορείς – οι οποίες θεωρούνται ότι αποτελούν κίνδυνο για τη σταθερά αναπτυσσόμενη ψηφιακή υποδομή της ναυτιλίας και κατατάσσονται ως η δεύτερη υψηλότερη απειλή για εφέτος. Και οι γεωπολιτικές αναταραχές έφεραν για πρώτη φορά τις κακόβουλες φυσικές επιθέσεις στην πρώτη θέση των ανησυχιών εκτοπίζοντας την οικονομική αστάθεια. Στην πραγματικότητα, η γεωοικονομική αντιπαράθεση και ο συναφής προστατευτισμός θεωρήθηκε ότι είναι βασικός παράγοντας που οδηγεί τους ερωτηθέντες τόσο στο nearshoring όσο και στο friendshoring των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.

Ισότιμοι όροι

Οι κανονισμοί παραμένουν ο σημαντικότερος παράγοντας που επηρεάζει τις επιχειρηματικές δραστηριότητες – όχι μόνο ενισχύοντας την ανάγκη για σαφή και βιώσιμη κανονιστική εποπτεία ώστε να δημιουργηθούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού, αλλά και ενισχύοντας τη διαφάνεια για τους επενδυτές και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Η δημιουργία μιας επίσημης σταδιακής πορείας προς το «καθαρό μηδέν» είναι πιθανό να μειώσει τον κατακερματισμό των προσεγγίσεων για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, οι οποίες ποικίλλουν σε διάφορες περιοχές και επιμέρους τομείς ανάλογα με τις δημόσιες πολιτικές και τις φιλοδοξίες των εταιρειών, αναφέρει η έκθεση.

Μετά την επίσημη συμφωνία στην Επιτροπή Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (MEPC 80) του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) για την επίτευξη μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2050 ή γύρω στο 2050, η εμπιστοσύνη αυξάνεται. Πράγματι, σχεδόν το 50% των ηγετών που απάντησαν στο βαρόμετρο του ICS ανέφεραν μια αυξανόμενη προθυμία να επενδύσουν σε λύσεις χαμηλών και μηδενικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μετά τη συμφωνία του ΙΜΟ, ενώ μόνο το 23% των ερωτηθέντων παρέμεινε αναποφάσιστο και ένα επιπλέον 17% αισθάνθηκε ότι η συμφωνία αυτή δεν έχει αντίκτυπο στη λήψη αποφάσεων. Αυτή η βελτιωμένη εμπιστοσύνη στη ρυθμιστική διαδικασία υπογραμμίζει την αξία να είναι σαφείς οι αποφάσεις και κατευθύνσεις των κυβερνήσεων και των ρυθμιστικών φορέων και αποτελεί απόδειξη ότι οι εταιρείες υιοθετούν μια πρακτική προσέγγιση για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές.

Τα νέα καύσιμα

Ωστόσο, για να διατηρηθεί αυτή η αυξανόμενη εμπιστοσύνη, οι ρυθμιστικοί φορείς πρέπει να διασφαλίσουν την εφαρμογή ουσιαστικών μέτρων πολιτικής, την ισχυρή επιβολή και την πρόσβαση στη χρηματοδότηση με ελάχιστο διοικητικό φόρτο, τονίζει το ICS. Από τις απαντήσεις των ναυτιλιακών ηγετών καταγράφηκε αυξημένο ενδιαφέρον για τα νέα καύσιμα και κυρίως τη μεθανόλη, την πυρηνική και την αιολική ενέργεια, αν και το LNG, τα βιοκαύσιμα, τα συμβατικά καύσιμα (Heavy fuel oil-HFO) με τεχνολογία μείωσης της ρύπανσης συνέχισαν να ηγούνται των προβλέψεων του κλάδου για την επόμενη δεκαετία.

Η διαθεσιμότητα των υποδομών για την παράδοση καυσίμων στα λιμάνια, η διαθεσιμότητα αυτών των καυσίμων, όπως καθορίζεται από τον ανταγωνισμό στις υπάρχουσες αγορές, και η δημιουργία και εφαρμογή παγκόσμιων και περιφερειακών κανονισμών που καθορίζουν τα ασφαλή πρότυπα λειτουργίας παρέμειναν βασικοί παράγοντες.

Οι ηγέτες της διεθνούς ναυτιλίας εκτιμούν ότι θα αντιμετωπίσουν ένα πιο σύνθετο περιβάλλον λειτουργίας, δεδομένου ότι πολλές χώρες επιδιώκουν να διαμορφώσουν μια δική τους πολιτική ενεργειακής ασφάλειας τα επόμενα χρόνια μέσω επενδύσεων σε ένα μείγμα υποδομών ορυκτών καυσίμων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Τα επερχόμενα εμπόδια θα μπορούσαν να έχουν τη μορφή μετατοπίσεων στις εμπορικές διαδρομές, μειωμένης δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης και πρόσβασης σε εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Σε κάθε περίπτωση η γεωπολιτική και ρυθμιστική αβεβαιότητα καθιστά επιτακτική την ανάγκη για στενότερες σχέσεις μεταξύ των φορέων του κλάδου, των κυβερνήσεων και των ρυθμιστικών αρχών.

Σε δήλωση του ο Emanuele Grimaldi, πρόεδρος του Διεθνούς Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου, τονίζει μεταξύ άλλων ότι «βρισκόμαστε σε μια περίοδο βαθύτατου μετασχηματισμού που χαρακτηρίζεται από την απαλλαγή από τον άνθρακα, τους αυξημένους κινδύνους ασφαλείας και την εξέλιξη των κανονισμών». Προσθέτει ότι τα βασικά σημεία που προκαλούν μια «πίεση» στον κλάδο είναι η διαθεσιμότητα δημόσιας χρηματοδότησης για πράσινες πρωτοβουλίες και ο αντίκτυπος των μέτρων που βασίζονται στην αγορά, τα οποία εξακολουθούν να απαιτούν μεγαλύτερη συλλογική προσπάθεια μεταξύ των ηγετών του κλάδου, των κυβερνητικών φορέων και των διεθνών εταίρων για την αντιμετώπισή τους».

Συνεχής ανησυχία

Ο προστατευτισμός θεωρείται επίσης, συνεχίζει ο κ. Grimaldi, ως αυξανόμενος κίνδυνος, ο οποίος οφείλεται στη γεωπολιτική αστάθεια, στις ανησυχίες για την εθνική ενεργειακή ασφάλεια, στις παγκόσμιες και περιφερειακές οικονομικές κρίσεις και στα κυβερνητικά κίνητρα για τη μεταποίηση που ευνοούν την τοπική παραγωγή. Η εφετινή έκθεση του βαρομέτρου της ICS εστιάζει στο reshoring, στο nearshoring, στο friendshoring και στο offshoring – αξιολογώντας τον αντιληπτό αντίκτυπο στις τρέχουσες δραστηριότητες της ναυτιλίας, καθώς και τους παράγοντες που ενδέχεται να επηρεάσουν τους υπευθύνους λήψης αποφάσεων να μετατοπίσουν τις δικές τους δραστηριότητες.

Τέλος, σημαντικό θεωρεί ο πρόεδρος του ICS το θέμα των ναυτικών καθώς η διαθεσιμότητα εκπαιδευμένου πληρώματος και προσωπικού για ορισμένους ρόλους εξακολουθεί να αποτελεί συνεχή ανησυχία, με πιθανότητα να επηρεάσει περαιτέρω τη λειτουργία του ναυτιλιακού κλάδου. Η έκθεση εφιστά επίσης την προσοχή στην αγορά εναλλακτικών καυσίμων, όπου η μεθανόλη και η πυρηνική ενέργεια έχουν σημειώσει σημαντική αύξηση του ενδιαφέροντος από τους ερωτηθέντες του κλάδου, ενώ η εμφάνιση ακραίων καιρικών κινδύνων προσδιορίζεται ως ένας τομέας που πρέπει να παρακολουθείται από τη βιομηχανία.