Η εποχή «Τραμπ 2.0» δεν θα μοιάζει με την πρώτη θητεία του στον Λευκό Οίκο, εκτιμούν κορυφαίοι αναλυτές διεθνών οίκων και δεξαμενών σκέψης, καθώς αναμένουν πως ο Ντόναλντ Τραμπ θα ακολουθήσει την ατζέντα του σε μεγαλύτερο βαθμό και με υψηλότερο κόστος από ό,τι φαίνεται να αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι, ενώ ο «άνθρωπος των δασμών», όπως αποκαλείται, με τις συνεχείς απειλές του ώστε να αποσπάσει παραχωρήσεις, θα επηρεάσει το εμπόριο, τις επενδύσεις και την παγκόσμια  ανάπτυξη.

Οι δασμοί (οι οποίοι χρησιμοποιούνται και ως διαπραγματευτικό εργαλείο) που φέρεται να θέλει να επιβάλει στους κύριους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, οι οποίες πέρυσι εισήγαγαν αγαθά αξίας 3,1 τρισ. δολαρίων, θα μπορούσαν να διαταράξουν τις αλυσίδες εφοδιασμού, να στρεβλώσουν τις εμπορικές ροές, να αυξήσουν το κόστος για τις επιχειρήσεις, με τους καταναλωτές με χαμηλό εισόδημα να δέχονται μάλιστα το μεγαλύτερο πλήγμα.

Οι επιπτώσεις

Για τεράστιες αλλαγές στο παγκόσμιο εμπόριο προειδοποιεί η ING, έστω και εάν ο Τραμπ θα χρησιμοποιήσει τους στοχευμένους δασμούς για να εξασφαλίσει παραχωρήσεις. Στο βασικό σενάριο των οικονομολόγων οι επιπτώσεις από την επιβολή στοχευμένων δασμών αναμένεται να κυμανθούν σε 0,3%-0,9% του ΑΕΠ στις επιμέρους περιοχές του πλανήτη, ενώ αν οδηγηθούμε σε εμπορικούς πολέμους το κόστος για την παγκόσμια οικονομία θα κυμανθεί σε βάθος αρκετών ετών στο 5%- 7% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Ο Καναδάς, που ευθύνεται για το 13,7% των αμερικανικών εισαγωγών, και το Μεξικό, που ευθύνεται αντίστοιχα για το 15%, βρίσκονται για την ώρα στο μικροσκόπιο, έπειτα από τις δηλώσεις για δασμούς 25% που θα ισχύσουν από την 1η Φεβρουαρίου, αν και η ανακοίνωση δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι αυτοί θα εφαρμοστούν, εμμένοντας στην εκτίμηση ότι συνολικά οι δασμοί θα εφαρμοστούν από το δεύτερο τρίμηνο του 2025 και μετά.

Τα κινεζικά προϊόντα

Από την άλλη πλευρά, το διμερές εμπόριο της Κίνας με τις ΗΠΑ κυμαίνεται κατά μέσο όρο μηνιαίως στα 54 δισ. δολάρια τον μήνα το 2024, με αποτέλεσμα δασμοί 60% που απείλησε ο Τραμπ να επιβάλει στην Κίνα στην προεκλογική εκστρατεία θα προκαλούσαν σοβαρή ζημιά και στις δύο οικονομίες. Ετσι δεν είναι τυχαίο που ο Τραμπ ανέφερε την περασμένη Τρίτη ότι εξετάζει το ενδεχόμενο επιβολής δασμών 10% σε κινεζικά προϊόντα από την 1η Φεβρουαρίου, εξέλιξη πολύ πιο διαχειρίσιμη.

Η κατάσταση έχει αλλάξει από τότε που ξέσπασε ο πρώτος εμπορικός πόλεμος το 2018. Το ποσοστό των εξαγωγών της Κίνας προς τις ΗΠΑ μειώθηκε από 18,2% το 2017 σε 14,6% το 2025. Ενώ η Κίνα θα προτιμούσε να αποφύγει τις εμπορικές συγκρούσεις, η μειωμένη εξάρτηση από την αγορά και τους προμηθευτές των ΗΠΑ αυξάνει το ενδεχόμενο – αν βρεθεί στη γωνία – να προχωρήσει σε πιο επιθετικά αντίποινα (όπως ελέγχους εξαγωγών ή πιο στοχευμένους δασμούς σε μεγάλες πολυεθνικές των ΗΠΑ).

Η κατανομή του κινεζικού ΑΕΠ έδειξε πάντως τη σημασία της εξωτερικής ζήτησης για τη χώρα, της οποίας το εμπορικό πλεόνασμα έφθασε στο ρεκόρ των 992 δισ. δολαρίων το 2024. Οι δασμοί θα είναι δύσκολο να αποφευχθούν, αλλά υπάρχει ακόμη τρόπος να αποφευχθεί ένας εμπορικός πόλεμος, καθώς η διαφορά μεταξύ των δασμών 60% και ενός πλήρους εμπορικού πολέμου και σχετικά πιο μετρημένων και στοχευμένων δασμών στην περιοχή του 10% είναι τεράστια.

Εμπορικό έλλειμμα

Παράλληλα, ενώ το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ σε σχέση με την Ευρώπη ήταν 156,7 δισ. ευρώ (0,9% του ΑΕΠ) το 2023 και ήταν συγκεντρωμένο κυρίως σε τέσσερις χώρες (Γερμανία, Γαλλία, Ιρλανδία και Ιταλία), καθώς η ανάπτυξη στις πιο σημαντικές οικονομίες της περιοχής είναι ήδη στάσιμη,  ακόμα και περιορισμένης κλίμακας δασμοί  θα έχουν σοβαρές συνέπειες, από 0,5% ως 1% στο ΑΕΠ, λένε οι οικονομολόγοι.

Για ορισμένους οι διαπραγματεύσεις αντί εμπορικών πολέμων ώστε να αυξηθούν οι εισαγωγές LNG και η αύξηση των αμυντικών της δαπανών με δέσμευση για αγορές  αμυντικού υλικού και από αμερικανικές εταιρείες θα μπορούσαν να αποτελούν ευκολότερο δρόμο για τη μείωση του εμπορικού πλεονάσματος. Ερώτημα αποτελεί αν η ΕΚΤ, η οποία θα μειώσει τα επιτόκια την ερχόμενη Πέμπτη κατά 0,25% και συνολικά κατά τουλάχιστον 100 μονάδες βάσης εφέτος, θα μπορέσει να τονώσει την ανάπτυξη.

Περαιτέρω οικονομικά προβλήματα μάλιστα θα μπορούσαν να ενισχύσουν τα ακροδεξιά κόμματα σε ολόκληρη την ήπειρο, εν όψει και της επικείμενης εκλογικής αναμέτρησης στη Γερμανία και των πολιτικών προβλημάτων στη Γαλλία.

«Πολιτική» χρονιά

Για τη Citigroup εξάλλου η επιρροή της πολιτικής στην οικονομία θα αυξηθεί το 2025, το οποίο είναι μια «πολιτική» χρονιά, την ώρα που ο κόσμος βρίσκεται σε μια διαδικασία μετάβασης, καθώς διεθνείς θεσμοί και σύγκλιση κανόνων αποδυναμώνονται, υπέρ μιας πολυμερούς τάξης πραγμάτων, που καθορίζεται από την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των επιμέρους χωρών.

Η ελληνική οικονομία

Η ελληνική οικονομία δεν θα επηρεαστεί άμεσα από την εμπορική του πολιτική, αφού είναι λιγότερο εκτεθειμένη, καθώς κυριαρχούν στη χώρα μας οι υπηρεσίες και όχι οι εξαγωγές αγαθών. Θα υπάρξει, όμως, έμμεσος αντίκτυπος μέσω των επιπτώσεων που θα έχουν πιθανοί δασμοί στην ευρωπαϊκή οικονομία. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, η αξία των ελληνικών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ το 11μηνο του 2024 διαμορφώθηκε στα 2,19 δισ. ευρώ ενώ η αξία των ελληνικών εισαγωγών από τις ΗΠΑ ανήλθε στα 1,99 δισ. ευρώ, με το ισοζύγιο να είναι  πλεονασματικό κατά 203,5 εκατ. Για το 2024 οι ελληνικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ εκτιμώνται στο 1% του ΑΕΠ ή στα 2,4 δισ. ευρώ. Στο 11μηνο επίσης, το μερίδιο της ΕΕ στις ελληνικές εξαγωγές ήταν 55,3% ή €25,4 δισ. ευρώ και το αντίστοιχο μερίδιο των ΗΠΑ επί του συνόλου των εξαγωγών της ΕΕ-27 (μη περιλαμβανομένων των εξαγωγών μεταξύ των 27 κρατών-μελών) ήταν της τάξεως του 20,6% ή 490,1 δισ. ευρώ.

Ετσι, μία άνοδος των δασμών θα επηρεάσει αρνητικά τις ευρωπαϊκές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ, τα εισοδήματα των φορέων της ΕΕ-27, αλλά και τις ελληνικές εξαγωγές προς την Ευρώπη. Τέλος, όπως σημειώνει η Eurobank, ένα μέρος των ελληνικών εξαγωγών εμπορευμάτων προς την ΕΕ αφορά ενδιάμεσα αγαθά που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τελικών αγαθών που η ΕΕ-27 εξάγει στις ΗΠΑ, κάτι που αποτελεί ένα επιπρόσθετο κανάλι μέσω του οποίου μπορεί να υπάρξουν επιπτώσεις στις ελληνικές εξαγωγές. Προς το παρόν, οι πιθανές επιπτώσεις εμφανίζονται διαχειρίσιμες – με την ελληνική οικονομία να εκτιμάται πως θα συνεχίσει να υπεραποδίδει της ευρωζώνης (ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ 2,4% εφέτος αναμένει το ΙΟΒΕ), όπως εξάλλου και συνολικά η περιφέρεια σε σχέση με τις χώρες του πυρήνα της ζώνης του ευρώ. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι «βλέπουν» τουλάχιστον μία ακόμη καλή διετία, εκτιμώντας μάλιστα πως οι μεγάλοι οίκοι αξιολόγησης θα αναβαθμίσουν τη χώρα στην ίδια βαθμίδα με την Ιταλία.

Από την άλλη πλευρά ορισμένες από τις απειλές του Τραμπ δεν δείχνουν να έχουν και πολύ νόημα. Την περασμένη Τετάρτη απείλησε τον Βλαντίμιρ Πούτιν με «υψηλά επίπεδα φόρων, δασμών και κυρώσεων σε οτιδήποτε πωλείται από τη Ρωσία στις Ηνωμένες Πολιτείες», εκτός και αν κλείσει μια συμφωνία με την Ουκρανία. Μόνο που οι ρωσικές εισαγωγές στο 11μηνο του 2024 ήταν μόλις 2,8 δισ. δολάρια, αντιπροσωπεύοντας λιγότερο από το 1% των συνολικών εισαγωγών των ΗΠΑ…

Η στάση της Fed

Οι δασμοί και το Μεταναστευτικό θα μπορούσαν να αναγκάσουν τη Fed – η οποία θα κρατήσει αμετάβλητα τα επιτόκια την Τετάρτη- να μην προχωρήσει σε πάνω από δύο μειώσεις επιτοκίων εφέτος, αν και ο κίνδυνος μεταστροφής με άνοδο των επιτοκίων αρχίζει να αυξάνεται.

Οι ανησυχίες και η διάθεση για risk-on

Τι «ψηφίζουν» 214 fund managers για τις αγορές

Στοχευμένους δασμούς από τον Ντόναλντ Τραμπ αναμένουν οι επαγγελματίες των αγορών, σύμφωνα με έρευνα του Ιανουαρίου της Bank of America μεταξύ 214 fund managers με συνολικά υπό διαχείριση κεφάλαια 576 δισ. δολαρίων, που «βλέπουν» ως μεγαλύτερους κινδύνους εφέτος την πιθανότητα μιας αναταραχής στις αγορές ομολόγων την οποία φοβάται το 36% των διαχειριστών, έναντι του 31% που τρομάζει στο ενδεχόμενο η Fed να αναγκαστεί να αυξήσει τα επιτόκια και του 30% που δεν αποκλείει το ξέσπασμα εμπορικών πολέμων.
Εάν οι ανησυχίες που εκφράζονται στην αγορά για τους δασμούς του Τραμπ και τα ομόλογα αποδειχθούν αβάσιμες, τότε η διάθεση για risk-on θα αυξηθεί και οι αγορές που έμειναν πίσω θα καλύψουν το χαμένο έδαφος.
Στο πλαίσιο αυτό, οι επαγγελματίες των αγορών μείωσαν τις «αυξημένες θέσεις» τους στις αμερικανικές μετοχές από το 39% στο 19% των χαρτοφυλακίων τους, αυξάνοντας παράλληλα τις τοποθετήσεις τους στις ευρωπαϊκές μετοχές, στις οποίες ενώ διατηρούσαν κατά 22% «μειωμένες θέσεις» σε σχέση με τους δείκτες αναφοράς βρέθηκαν πλέον να έχουν «αυξημένες θέσεις» κατά 1% σε σχέση με τους δείκτες στα χαρτοφυλάκιά τους, μία ανοδική μεταστροφή που δεν έχει παρατηρηθεί εδώ και 25 χρόνια. Οι προσδοκίες πάντως σχετικά με την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας υποχώρησαν, ενώ αντίθετα αυτές για τον πληθωρισμό αυξήθηκαν, αν και ακόμη οι διαχειριστές αναμένουν πως οι κεντρικές τράπεζες – λιγότερο στις ΗΠΑ (50 μονάδες βάσης) και περισσότερο στην ευρωζώνη (100-125 μονάδες βάσης) – θα μειώσουν εφέτος τα επιτόκια. Από την άλλη πλευρά, προχώρησαν σε μειώσεις των θέσεών τους στις ομολογιακές αγορές, ενώ τα επίπεδα των μετρητών στα χαρτοφυλάκιά τους παραμένουν στα χαμηλά επίπεδα του 3,9%.
Η δεύτερη θητεία του Τραμπ έρχεται πάντως σε μια περίοδο που η ευρωπαϊκή οικονομία βρίσκεται σε πολύ πιο αδύναμη κατάσταση από ό,τι πριν από οκτώ χρόνια. Τότε, η Ευρώπη δεν είχε πόλεμο στην αυλή της, ούτε ζητήματα ανταγωνιστικότητας και ενέργειας, και η Κίνα εξακολουθούσε να είναι ένας ακμάζων εξαγωγικός προορισμός και όχι ένας ανταγωνιστής του συστήματος.
Ετσι η ING παρατηρεί πως η Ευρώπη πρέπει να ανακτήσει τον έλεγχο της μοίρας της και υπάρχει ήδη ένα σχέδιο με την έκθεση του Μάριο Ντράγκι και αν δεν δείξει απτά σημάδια ότι κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, ο κίνδυνος να μείνει σε στασιμότητα και στο περιθώριο είναι υψηλός. Για την ING πάντως η Ελλάδα, που υπήρξε αδιαμφισβήτητα η χώρα με τις καλύτερες αναπτυξιακές επιδόσεις στη μετά COVID-19 εποχή, θα συνεχίσει και το 2025 να υπεραποδίδει της ευρωζώνης.

Το TikTok

Το έπος του TikTok ενδέχεται να πλησιάζει στα τελικά του στάδια τις επόμενες εβδομάδες, εκτίμησε η ING. O τρόπος με τον οποίο θα εξελιχθούν οι διαπραγματεύσεις και πιθανότατα θα παίξει ρόλο και αν θα προχωρήσουν ομαλά ή όχι οι σχέσεις ΗΠΑ – Κίνας και στο φλέγον θέμα των δασμών.