Η Ελλάδα τού σήμερα δεν είναι ίδια με την Ελλάδα της δεκαετίας του 1960, ούτε καν με εκείνη του 1981, όταν προσχώρησε στην ευρωπαϊκή κοινότητα. Με το πέρασμα των χρόνων, εντός του ευρωπαϊκού περιβάλλοντος, η εικόνα της βελτιώθηκε σε όλα τα επίπεδα.
Στις ορεινές περιοχές της χώρας όμως, πολλά μέτωπα παραμένουν ανοιχτά, με τα προβλήματα να έχουν ενταθεί έπειτα από τη δεκαετή ύφεση, αλλά και την ενεργειακή κρίση με τις πληθωριστικές πιέσεις που ασκεί στην οικονομία.
Μείωση πληθυσμού
Ετσι, στις «εσχατιές» της χώρας, η Ελλάδα ακόμη μετράει αρνητικές επιδόσεις. Οι στατιστικές δείχνουν ότι οι ορεινές περιοχές ερημώνουν καθώς οι ντόπιοι τις εγκαταλείπουν (καταγράφεται τριπλάσια μείωση του πληθυσμού τους σε σύγκριση με την υπόλοιπη χώρα), με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον πρωτογενή τομέα.
Ηδη από τον περασμένο Μάιο, έπειτα από σύσκεψη στο Μαξίμου υπό τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη με δημάρχους του δικτύου ορεινών δήμων, συγκροτήθηκε διυπουργική επιτροπή με επικεφαλής τον υπουργό Επικρατείας Ακη Σκέρτσο με στόχο την εκπόνηση «στρατηγικού σχεδίου ορεινότητας».
Στο σχέδιο, το οποίο έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, συγκεντρώνονται πολιτικές στοχευμένης στήριξης για συνολικά 225 ορεινούς ΟΤΑ, οι οποίοι περιλαμβάνουν 2.158 κοινότητες με 750.000 κατοίκους, εκ των οποίων οι 220.000 ζουν μόνιμα στους 38 μικρούς ορεινούς δήμους. Το ποιες και πόσες από αυτές τις πολιτικές τελικά θα εφαρμοστούν θα εξαρτηθεί από τα κονδύλια που θα συγκεντρωθούν από το ΕΣΠΑ, το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, τα προγράμματα της ΚΑΠ (Κοινή Αγροτική Πολιτική), το «Αντώνης Τρίτσης» και άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία.
Δράσεις
Το «στρατηγικό σχέδιο ορεινότητας» περιλαμβάνει δράσεις, οικονομικές ενισχύσεις και κίνητρα για την απασχόληση των νέων, την επιχειρηματικότητα, την προσέλκυση δημοσίων υπαλλήλων, υπαλλήλων σωμάτων ασφαλείας, εκπαιδευτικών και προσωπικού υγείας, την τουριστική ανάπτυξη, την κάλυψη ενεργειακών αναγκών κ.λπ. Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα… μενού με «εργαλεία», από το οποίο η κάθε δημοτική αρχή θα μπορεί να επιλέξει εκείνα που την εξυπηρετούν, ανάλογα με τις ανάγκες της αλλά και την ετοιμότητά της.
Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων
1. Τρία προγράμματα της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (ΔΥΠΑ): Το πρώτο αφορά τη δημιουργία προγράμματος για την απασχόληση νέων επιστημόνων, 500 θέσεων, για δύο (+1) έτη, συγχρηματοδοτούμενο από τους δήμους, με κριτήριο την εντοπιότητα. Προτεραιότητα θα δοθεί σε εννέα ειδικότητες (κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους, γεωπόνους, πληροφορικούς, γυμναστές, εργοθεραπευτές, νοσηλευτές, φιλολόγους και μαθηματικούς) για τη στελέχωση κοινωνικών υπηρεσιών, Κέντρων Κοινότητας, κοινωνικών φροντιστηρίων, ΚΕΠ κ.ά. Το δεύτερο πρόγραμμα σχεδιάζεται στη λογική της δράσης «Πρώτο Ενσημο» και θα περιλαμβάνει την επιδότηση της αμοιβής και του ασφαλιστικού κόστους συμβασιούχων για τη στελέχωση ΟΤΑ, ενώ το τρίτο πρόγραμμα θα αφορά την ενίσχυση του ορεινού τουρισμού.
2. Ασφαλιστικά κίνητρα. Εξετάζεται η δυνατότητα επιδότησης ασφαλιστικών εισφορών επιχειρήσεων για συγκεκριμένες δραστηριότητες, σημαντικές για τη διαφύλαξη της τοπικής ιδιαιτερότητας και παράδοσης.
3. Κοινωνική επιχειρηματικότητα: Αξιοποίηση της κοινωνικής οικονομίας και επιχειρηματικότητας ιδιαίτερα στις λιγότερο ανεπτυγμένες και δυσπρόσιτες περιοχές της χώρας για την προώθηση της τοπικής ανάπτυξης, την άρση των εμποδίων σε τομείς όπως η εκπαίδευση, ο πολιτισμός, η υγεία και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Υπουργείο Οικονομικών
1) Επιδόματα: Για την προσέλκυση δημοσίων υπαλλήλων, υπαλλήλων σωμάτων ασφαλείας και προσωπικού υγείας στην περιφέρεια εξετάζεται η δυνατότητα χορήγησης έξτρα μηνιαίου επιδόματος και επιδόματος πρώτης εγκατάστασης. Σήμερα προβλέπονται διαφορετικά επιδόματα, π.χ. μηνιαίο επίδομα 100 ευρώ για απομακρυσμένες – παραμεθόριες περιοχές και για τα σώματα ασφαλείας, 400 ευρώ για ιατρούς υπηρεσίας σε περιφερειακά ιατρεία και Κέντρα Υγείας προβληματικών και άγονων περιοχών κ.λπ.
2) Διαχείριση ιδιωτικού χρέους: Περαιτέρω ανάπτυξη του ηλεκτρονικού συστήματος υποστήριξης οφειλετών (myEGDIXlive), που δίνει εξ αποστάσεως βοήθεια μέσω τηλεδιάσκεψης ή τηλεφώνου, με στόχο την αύξηση των ρυθμίσεων μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών. Σχεδιάζεται σύντομα η πύλη διαδικτυακής εξυπηρέτησης να περιλαμβάνει την υποστήριξη των οφειλετών για όλες τις πλατφόρμες της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους.
3) Ενίσχυση τουρισμού (πιθανώς παράλληλη δράση με το υπουργείο Τουρισμού). Προωθείται απαλλαγή από τον φόρο διαμονής τόσο για τα κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα όσο και για τα ενοικιαζόμενα δωμάτια και διαμερίσματα στις μη χαρακτηρισμένες τουριστικές περιοχές, μεταξύ των οποίων και οι ορεινές κοινότητες.
Υπουργείο Εσωτερικών
1) Οικονομική ενίσχυση ΟΤΑ ορεινών δήμων: Προτείνεται αύξηση του επενδυτικού προγράμματος ΣΑΤΑ (Συλλογική Απόφαση Τοπικής Αυτοδιοίκησης) για τους ορεινούς δήμους προκειμένου να καλύψει την ίδια συμμετοχή σε προγράμματα και την παροχή τεχνικής βοήθειας. Ακόμη, σχεδιάζεται να δοθεί επιπλέον χρηματοδότηση μέσω ΚΑΠ (Κοινή Αγροτική Πολιτική) ή με ειδικό πόρο για την κάλυψη του αυξημένου λειτουργικού κόστους των ορεινών δήμων, με χρηματοδότησή του από τέλη που συνδέονται με τις ορεινές περιοχές (τέλη υπέρ ΟΤΑ από έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, λατομεία και μεταλλεία, υλοτομία, κυνήγι). Εξετάζεται, επίσης, να χορηγηθεί ειδική συμπληρωματική χρηματοδότηση στις σχολικές επιτροπές τη χειμερινή περίοδο.
2) Εντοπιότητα στις προσλήψεις: Προωθείται ειδική ρύθμιση ταχείας πρόσληψης έκτακτου προσωπικού με εντοπιότητα.
3) Ωρίμαση και υλοποίηση έργων: Σχεδιάζεται κατ’ αρχάς η ομαδοποίηση ομοειδών ή συναφών έργων και η ανάθεση της ωρίμασής τους στο ΤΑΙΠΕΔ και, δεύτερον, η λειτουργία και στελέχωση αναπτυξιακών οργανισμών για ομάδες δήμων με κοινά (κυρίως γεωγραφικά) χαρακτηριστικά προκειμένου να επιταχυνθεί η εκπόνηση μελετών και η αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι ΟΤΑ.
Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας
1) Just Go Zero: Κυκλική διαχείριση αποβλήτων στα πρότυπα του προγράμματος της Τήλου (συλλογή σκουπιδιών πόρτα-πόρτα και πλήρης αξιοποίησή τους) με συνεργασία ιδιωτικού τομέα και ΟΤΑ.
2) Ενιαίο έργο για τη διαχείριση των υποδομών: Με τις εκσκαφές που θα γίνουν για τη διαχείριση αστικών λυμάτων, ύδρευσης και ομβρίων υδάτων εντός των ορεινών οικισμών θα καλύπτονται και οι ανάγκες για υπογειοποιήσεις δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος σε πλατείες ή κέντρα οικισμών, τοποθετήσεις οπτικών ινών για μεταφορά δεδομένων κ.λπ. Σχεδιάζονται υποέργα για πέντε οικισμούς στην Ηπειρο, επτά οικισμούς σε Ανατολική Μακεδονία, Θράκη και Δυτική Μακεδονία, πέντε οικισμούς σε Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα και Θέρμο Αιτωλοακαρνανίας, έξι οικισμούς σε Πελοπόννησο, Αχαΐα και πέντε οικισμούς στην Κρήτη.
3) Αρση ενεργειακής απομόνωσης: Κάλυψη του 80% του λογαριασμού καταναλωτών μέσω εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού (Virtual Net Metering) της εγχεόμενης στο ηλεκτρικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργεια από φωτοβολταϊκά συστήματα. H απαιτούμενη ισχύς από φωτοβολταϊκά για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών ανέρχεται σε 142,6 MW (κόστος κατασκευής 100 εκατ. ευρώ) εξοικονομώντας για τους καταναλωτές 37,2 εκατ. ευρώ/έτος. «Αγκάθι» τα ελάχιστα περιθώρια απορρόφησης ρεύματος από τα ηλεκτρικά δίκτυα.
Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων
1) Εκδρομές σχολείων: Εξέταση δυνατότητας προγραμματισμού σχολικών εκδρομών σε ορεινές περιοχές.
2) Δυνατότητα συνυπηρέτησης με τον/τη σύζυγο (ή άλλον συγγενή α’ βαθμού): Εξετάζεται εάν είναι εφικτή η θεσμοθέτηση επιπλέον κινήτρων.
3) Διαχείριση προσλήψεων εκπαιδευτικών: Αναμένεται να δοθεί δυνατότητα παραμονής των αναπληρωτών για περισσότερα έτη, με αυτόματη ενεργοποίηση των συμβάσεων κάθε Σεπτέμβρη για τρία ή πέντε έτη για την ίδια σχολική μονάδα εφόσον εξακολουθούν να υπάρχουν ανάγκες. Προωθείται η σύντμηση του χρονικού διαστήματος που μεσολαβεί από τη μη αποδοχή της πρόσληψης έως την πραγματοποίηση προσλήψεων της επόμενης φάσης διορισμών.
4) Διαχείριση αδειών εκπαιδευτικών: Προτείνεται για τους αναπληρωτές δήλωση προτίμησης περιοχών το καλοκαίρι, με ταυτόχρονη δήλωση πρόθεσης λήψης μακροχρόνιας άδειας και για τους μόνιμους να δηλώνουν τουλάχιστον δύο μήνες νωρίτερα τις προγραμματισμένες μακροχρόνιες άδειές τους.
5) Ευέλικτο ωράριο εκπαιδευτικών: Το σχέδιο περιλαμβάνει μεγαλύτερη ευελιξία στην κάλυψη του ωραρίου των εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε απομακρυσμένες ορεινές περιοχές σε ό,τι αφορά τις αναθέσεις μαθημάτων καθώς και δυνατότητα μικρής παρέκκλισης στη συμπλήρωση ωραρίου των εκπαιδευτικών (όταν δεν υπάρχει κοντινή σχολική μονάδα), είτε με ανάθεση διοικητικού έργου ή ενισχυτικής διδασκαλίας.
6) Αξιοποίηση δημοτικών κτιρίων μέσω ΣΔΙΤ: Κατασκευή διαμερισμάτων, μέσω χορηγιών, στις 40 ανενεργές σχολικές μονάδες που υφίστανται σε 21 ορεινούς δήμους.
Υπουργείο Υγείας
1) Λειτουργία Κινητών Ομάδων Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΚΟμΥ): Εχει προβλεφθεί η λειτουργία ΚΟμΥ σε 9 Κέντρα Υγείας μικρών ορεινών δήμων και σε 29 Κέντρα Υγείας όμορων δήμων. Οι ΚΟμΥ θα προσφέρουν προληπτικές εξετάσεις σε απομακρυσμένες περιοχές σε ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού, όπως ορθοπεδικό έλεγχο, γενικές εξετάσεις αίματος με έμφαση στο σάκχαρο, τη χοληστερίνη, τον αιματοκρίτη και μέτρηση της αρτηριακής πίεσης. Η πρόταση θα εξειδικευθεί για τις μικρές ορεινές κοινότητες.
2) Αύξηση της κάλυψης του Εθνικού Δικτύου Τηλεϊατρικής (ΕΔΙΤ): Τοποθέτηση 305 Σταθμών Τηλεϊατρικής Ιατρού – Ασθενούς σε απομακρυσμένα σημεία και 35 Σταθμών Τηλεϊατρικής Ιατρού Συμβούλου. Ειδικά για τους 38 μικρούς ορεινούς δήμους έχει προταθεί η εγκατάσταση σημείων ΕΔΙΤ σε 71 Κέντρα Υγείας, Περιφερειακά Πολυδύναμα Ιατρεία και Περιφερειακά Ιατρεία.
3) Διατήρηση και ενεργοποίηση Τοπικών Μονάδων Υγείας (ΤοΜΥ): Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της 3ης προκήρυξης πρόσληψης προσωπικού, δεν υπήρξε εκδήλωση ενδιαφέροντος από ιατρονοσηλευτικό και άλλο προσωπικό με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η σύσταση ΤοΜΥ στους μικρούς ορεινούς δήμους. Η δημιουργία τους θα εξεταστεί υπό το πρίσμα των κινήτρων που θα δοθούν για τη στελέχωση με προσωπικό των δημόσιων δομών.
Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης
1) Μετάβαση στο ψηφιακό σήμα όλων των ορεινών περιοχών της χώρας.
2) Κάλυψη σήματος κινητής τηλεφωνίας για τις ανάγκες επικοινωνίας καθώς και χρηματοδότηση για την εγκατάσταση τηλεφώνων ανάγκης στις δασικές οδούς.
3) Διευκόλυνση ανάθεσης συμβάσεων (δράση κοινή με τα υπουργεία Εσωτερικών και Ανάπτυξης): Ψηφιοποίηση όλων των υπηρεσιών για την ανάθεση συμβάσεων και τις διαδικασίες ελέγχου σε κεντρική βάση διαχείρισης και με διοικητική τηλε-υποστήριξη για τους ορεινούς δήμους. Κατάργηση του ορίου του 10% του προϋπολογισμού των πιστώσεων για την απευθείας ανάθεση εκπόνησης μελετών.
Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων
Πρόγραμμα χρηματοδότησης υποδομών αγροτικής οικονομίας: Αφορά κονδύλια για την κατασκευή δεξαμενών ποτίσματος ζώων, αγροτικής οδοποιίας, τον εξηλεκτρισμό σταυλικών εγκαταστάσεων και για το πρόγραμμα τεχνικής υποστήριξης συνεταιρισμών. Επίσης, υπάρχει δυνατότητα θέσπισης οριζόντιας ενίσχυσης για την κάλυψη του κόστος λιπασμάτων και ζωοτροφών.
Οι 38 μικροί ορεινοί δήμοι
1. Αγίου Βασιλείου – Ρέθυμνο
2. Αγράφων – Ευρυτανία
3. Αμαρίου – Ρέθυμνο
4. Ανωγείων – Ρέθυμνο
5. Αργιθέας – Καρδίτσα
6. Βελβεντού – Κοζάνη
7. Βιάννου – Ηράκλειο
8. Βόρειας Κυνουρίας – Αρκαδία
9. Βορείων Τζουμέρκων – Ιωάννινα
10. Γεωργίου Καραϊσκάκη – Αρτα
11. Γορτυνίας – Αρκαδία
12. Δεσκάτης – Γρεβενά
13. Διστόμου-Αράχοβας
-Αντίκυρας – Βοιωτία
14. Δυτικής Μάνης – Μεσσηνία
15. Δωδώνης – Ιωάννινα
16. Επιδαύρου – Αργολίδα
17. Ζαγοράς-Μουρεσίου – Μαγνησία
18. Ζαγορίου – Ιωάννινα
19. Θέρμου – Αιτωλοακαρνανία
20. Καλαβρύτων – Αχαΐα
21. Καντάνου-Σελίνου – Χανιά
22. Κάτω Νευροκοπίου – Δράμα
23. Κεντρικών Τζουμέρκων – Αρτα
24. Κόνιτσας – Ιωάννινα
25. Λίμνης Πλαστήρα – Καρδίτσα
26. Μεγαλόπολης – Αρκαδία
27. Μετσόβου – Ιωάννινα
28. Νεμέας – Κορινθία
29. Νεστορίου – Καστοριά
30. Νότιας Κυνουρίας – Αρκαδία
31. Οροπεδίου Λασιθίου – Λασίθι
32. Παρανεστίου – Δράμα
33. Πρεσπών – Φλώρινα
34. Πωγωνίου – Ιωάννινα
35. Σερβίων – Κοζάνη
36. Σουλίου – Θεσπρωτία
37. Σφακίων – Χανιά
38. Φιλιατών – Θεσπρωτία
