Τα επικουρικά ταμεία κατέρρευσαν, τα επαγγελματικά ταμεία έρχονται. Η ανυπαρξία του δεύτερου πυλώνα του ασφαλιστικού συστήματος – με την πλήρη χρεοκοπία των επικουρικών ταμείων και την καταβολή… φιλοδωρημάτων αντί συντάξεων – αφήνει τεράστια περιθώρια ανάπτυξης των επαγγελματικών ταμείων.
Τρία στοιχεία συνηγορούν προς τη διαπίστωση ότι η «επόμενη μέρα» για τον δεύτερο πυλώνα της ασφάλισης στη χώρα μας εμπεριέχει σε μεγάλο βαθμό τα επαγγελματικά ταμεία.
Πρώτον, η ιδιαίτερη κατεύθυνση και το μεγάλο ενδιαφέρον που δείχνει η Ευρωπαϊκή Ενωση για τον συγκεκριμένο θεσμό, εντάσσοντάς τον στον σχεδιασμό του ευρωπαϊκού ασφαλιστικού συστήματος. Μια οδηγία και ένας κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ενωσης που έρχονται και στη χώρα μας ενισχύουν – περαιτέρω – το θεσμικό πλαίσιο των συγκεκριμένων Ταμείων. Η οδηγία αφορά τους κανόνες διαφάνειας και εποπτείας των επαγγελματικών ταμείων και ο κανονισμός τα ατομικά συνταξιοδοτικά συμβόλαια που θα ισχύουν και θα μεταφέρονται σε οποιαδήποτε χώρα της Ευρώπης ζει και απασχολείται ο ασφαλισμένος.
Δεύτερον, το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που δείχνουν οι κοινωνικοί εταίροι – ΓΣΕΕ και εργοδοτικοί φορείς – για τη δημιουργία εθνικού επαγγελματικού Υπερταμείου, το οποίο θα καλύπτει το σύνολο των εργαζομένων και ενδεχομένως και τους αυτοαπασχολουμένους. Στόχος είναι το εν λόγω Ταμείο να παρέχει παροχές που θα συμπληρώνουν τις γλίσχρες επικουρικές συντάξεις.
Τρίτον, η ανακοινωμένη πρόθεση της Νέα Δημοκρατίας να ενισχύσει την προοπτική ένταξης των επαγγελματικών ταμείων ή ακόμη των ιδιωτικών ασφαλιστικών στον δεύτερο πυλώνα ασφάλισης.
Συζήτηση
Οι αλλαγές στο ασφαλιστικό σύστημα της χώρας, είτε με την κατάργηση του νόμου Κατρούγκαλου, είτε με «εισαγωγή» νέων θεσμών και προϊόντων ασφάλισης, είναι προ των πυλών.
Χαρακτηριστική είναι η αναφορά για τις επερχόμενες αλλαγές του ομότιμου καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Σ. Ρομπόλη. «Η συζήτηση – επιστημονική, πολιτική, κοινωνική – για το κοινωνικο-ασφαλιστικό σύστημα κατά τη μεταμνημονιακή περίοδο έχει ήδη ξεκινήσει». Και προσθέτει: «Σε αυτή προτείνεται η διατήρηση της εθνικής και της ανταποδοτικής σύνταξης όπως έχει διαμορφωθεί με τις μνημονιακές πολιτικές της περιόδου 2010-2021 και επιπλέον διατυπώνεται η πρόταση της πλήρους αναμόρφωσης της επικουρικής ασφάλισης προκειμένου να καταλήξει σταδιακά σε ένα περισσότερο ευέλικτο σύστημα και με δυνατότητα επιλογών: α) μιας επικουρικής ασφάλισης για όλους και με κίνητρο συμμετοχής, β) κεφαλαιοποίησης των εισφορών των νέων ασφαλισμένων, ώστε οι εισφορές να αποκτήσουν χαρακτήρα αποταμίευσης, και γ) ενοποίησης των εισφορών της επικουρικής και της εφάπαξ παροχής σε μία ενιαία εισφορά, με καταγραφή στον ατομικό λογαριασμό κάθε ασφαλισμένου».
Ας δούμε όμως τα γεγονότα που αναμένεται να επιταχύνουν τις εξελίξεις γύρω από την ευρύτερη εφαρμογή των επαγγελματικών ταμείων.
Η ενδεχόμενη κυβερνητική αλλαγή μετά τις εκλογές του 2019 θα σημάνει αλλαγές – εκ νέου – στο ασφαλιστικό σύστημα. Η Νέα Δημοκρατία έχει προαναγγείλει την κατάργηση του νόμου Κατρούγκαλου και την υιοθέτηση ενός συστήματος που θα επιτρέπει στα επαγγελματικά ταμεία και στις ιδιωτικές εταιρείες να δραστηριοποιούνται στον δεύτερο πυλώνα ασφάλισης.
Συγκεκριμένα, το νέο Ασφαλιστικό που προτείνεται από την αξιωματική αντιπολίτευση βασίζεται σε τρεις πυλώνες ως εξής: ο ΕΦΚΑ θα εξακολουθήσει να είναι ο φορέας για τον πρώτο πυλώνα που θα είναι υποχρεωτικός, δημόσιος και αναδιανεμητικός. Στον δεύτερο πυλώνα, που θα είναι επίσης υποχρεωτικός, οι πολίτες θα αποταμιεύουν σε έναν προσωπικό τους κουμπαρά μέρος των εισφορών τους έχοντας τη δυνατότητα να επιλέξουν είτε έναν δημόσιο φορέα, είτε ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία. Και στον τρίτο πυλώνα – ο οποίος είναι προαιρετικός – θα μπορεί κανείς να επιλέξει και μια συμπληρωματική ιδιωτική ασφάλιση, κάτι που ισχύει και σήμερα.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση
Σημαντικές τομές επιφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο καθεστώς λειτουργίας των επαγγελματικών ταμείων, αλλά και στην επίλυση του προβλήματος ασφάλισης των πολιτών, σε συνδυασμό με την κινητικότητά τους μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ.
Οι αλλαγές που δημιουργούν μια νέα «αρχιτεκτονική» των ευρωπαϊκών συντάξεων της επόμενης δεκαετίας προέρχονται από μια οδηγία για τις υποχρεώσεις των επαγγελματικών ταμείων, αλλά και έναν κανονισμό για τα λεγόμενα ατομικά συνταξιοδοτικά συμβόλαια.
Η οδηγία πρόκειται να κυρωθεί εντός του Ιανουαρίου από τη χώρα μας, ενώ ο κανονισμός είναι δεσμευτικός για όλες τις χώρες και πρόκειται να υιοθετηθεί εντός του επομένου έτους.
Με την οδηγία καθίσταται υποχρεωτική η παροχή της απαραίτητης πληροφόρησης από τα Ταμεία στους ασφαλισμένους, τόσο για τις αποδόσεις των εισφορών τους, όσο και για τα δικαιώματά τους αλλά και τους επενδυτικούς κινδύνους. Η ενημέρωση θα πρέπει να είναι τακτική, έγγραφη και κατανοητή.
Σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή της εταιρείας Prudential κ. Κ. Νικολάου, η ενημέρωση περιλαμβάνει το ποσό που έχει συγκεντρώσει μέχρι την ημέρα της ενημέρωσης ο κάθε ασφαλισμένος, πόσα χρήματα προβλέπεται να έχει συγκεντρώσει μέχρι τη συνταξιοδότησή του, το προβλεπόμενο ύψος της μελλοντικής σύνταξης τόσο από την κοινωνική ασφάλιση, όσο και από το επαγγελματικό ταμείο. Επίσης δίνεται η δυνατότητα στον ασφαλισμένο, εφόσον το προβλεπόμενο ποσό σύνταξης δεν επαρκεί, να καταβάλλει επιπρόσθετο ποσό εισφοράς ώστε να φτάσει στο επιθυμητό ύψος συνολικής σύνταξης.
Συμβόλαια
Στην άλλη πλευρά το πρωτοποριακό πανευρωπαϊκό ατομικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα (PEPP), το οποίο συζητείται αυτή την περίοδο στα όργανα της ΕΕ και αναμένεται να εγκριθεί εντός του 2019, στρέφει τους ασφαλισμένους προς τα συμπληρωματικά ατομικά ασφαλιστικά συμβόλαια που θα έχουν ενιαία ισχύ σε όλες τις χώρες της Ενωσης. Το πρόγραμμα μπορούν να προσφέρουν όσοι φορείς ασχολούνται με προγράμματα ασφάλισης, ως εκ τούτου και τα επαγγελματικά ταμεία.Εντάσσεται στον τρίτο πυλώνα ασφάλισης, δηλαδή στα εθελοντικά προγράμματα, και θα εφαρμόζεται σε όλες τις χώρες με κοινές παραμέτρους. Διασφαλίζει την ισχύ και τη μεταφορά του προγράμματος σε οποιαδήποτε χώρα μετακινείται ο ασφαλισμένος. Με τη λήξη του θα παρέχει ένα εφάπαξ ποσό ή σύνταξη στον ασφαλισμένο.
ΓΣΕΕ – εργοδότες
Τέλος, προ των πυλών είναι η δημιουργία – κατόπιν συμφωνίας εργοδοτών και ΓΣΕΕ – ενός Υπερταμείου επαγγελματικής ασφάλισης για περισσότερους από 2.000.000 εργαζομένους του ιδιωτικού τομέα και αυτοαπασχολουμένους, με συμπληρωματικές παροχές, είτε εφάπαξ βοηθήματος, είτε συμπληρωματικής επικουρικής μηνιαίας σύνταξης. Πρόκειται για το Εθνικό Επαγγελματικό Ταμείο, το οποίο πρωτοαναφέρθηκε στην τελευταία Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, τον Μάρτιο του 2018, όταν οι κοινωνικοί εταίροι συμφώνησαν να διερευνήσουν τη δυνατότητα σύστασής του.
Οι συζητήσεις μεταξύ ΓΣΕΕ και εργοδοτικών οργανώσεων – σε καθαρά τεχνικό επίπεδο – έχουν προχωρήσει αρκετά και παρά τις όποιες ενστάσεις κυρίως από την πλευρά των εργοδοτών γύρω από το κόστος χρηματοδότησης του εγχειρήματος, θεωρείται εξαιρετικά πιθανό το ενδεχόμενο το νέο Ταμείο να τεθεί σε λειτουργία ακόμη εντός του 2019.
Οι ενστάσεις των εργοδοτών επικεντρώνονται στην επιπλέον επιβάρυνση του μη μισθολογικού κόστους που θα προκύψει με τη νέα εισφορά, η οποία θα προβλεφθεί για τη χρηματοδότηση του Ταμείου. Ωστόσο, οι δύο πλευρές φαίνεται να έχουν καταλήξει σε ένα πρώτο «κείμενο θέσεων και προτάσεων» και το επόμενο διάστημα αναμένεται να αναθέσουν – από κοινού – την εκπόνηση αναλογιστικής μελέτης.
11 Ταμεία λειτουργούν σήμερα
Σήμερα, 16 χρόνια μετά την ψήφιση του σχετικού νομοθετικού πλαισίου για τα επαγγελματικά ταμεία (νόμος 3029/2002), λειτουργούν μόνο έντεκα Ταμεία που ασφαλίζουν περίπου 52.000 ασφαλισμένους, δηλαδή μετά βίας το 0,8% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού. Σύντομα αναμένεται να προστεθούν άλλα έξι, ενώ ενδιαφέρον υπάρχει σε μια σειρά επαγγελματικών χώρων για δημιουργία Ταμείου.
Πάντως τα Επαγγελματικά Ταμεία που λειτουργούν σήμερα είναι:
1.Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών (ΝΠΙΔ).
2. Ασφάλισης Οικονομολόγων.
3. Προσωπικού ΕΛΤΑ.
4. Γεωτεχνικών.
5. Προσωπικού Καζίνο.
6. Ελεγκτών Εναέριας Κυκλοφορίας Ελλάδος.
7. Ελληνικού Τμήματος Διεθνούς Ενώσεως Αστυνομικών.
8. Προσωπικού των εταιρειών Johnson and Johnson Ελλάς ΑΕΒΕ και Janssen-CILAG Φαρμακευτική ΑΕΒΕ.
9. Προσωπικού Interamerican.
10. Σώματος Ορκωτών Ελεγκτών (ΤΕΑ – ΣΟΕΛ).
11. Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης (ΤΕΑ – ΙΣΘ).
