Ουσιαστικές μεταβολές στη λειτουργία της αγοράς εργασίας, αλλά και πολλά προβλήματα καταστρατήγησης του μέτρου, έχει προκαλέσει η ευρεία εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας εργασίας, η οποία ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2022 και σήμερα υπολογίζεται ότι εφαρμόζεται σε 1.500.000 εργαζομένους.
Στις πρώτες καταγεγραμμένες θετικές συνέπειες θα πρέπει να συμπεριληφθεί η αύξηση των δηλωμένων ωρών υπερωριακής απασχόλησης στους περισσότερους κλάδους όπου εφαρμόστηκε το μέτρο, γεγονός που καταδεικνύει τη χρησιμότητά του στη μάχη κατά της αδήλωτης ή της υποδηλωμένης εργασίας.
Ευφάνταστες μέθοδοι
Ταυτοχρόνως όμως, ανέδειξε πλήθος προβλημάτων αλλά και προσπαθειών καταστρατήγησης με ευφάνταστες μεθόδους των εργοδοτών, προκειμένου να αποφύγουν την καταγραφή της πραγματικής εργασίας, γεγονός που αναδεικνύει τον σημαντικό ρόλο που καλείται να διαδραματίσει η Επιθεώρηση Εργασίας, ιδιαιτέρως μετά την επέκταση του μέτρου και στον – προβληματικό από πλευράς εργασιακών σχέσεων – χώρο του τουρισμού και της εστίασης.
Σε όλους σχεδόν τους κλάδους που εφαρμόστηκε η ψηφιακή κάρτα, παρατηρήθηκε αύξηση στις υπερωρίες οι οποίες δηλώνονται και καταγράφονται. Το υπουργείο Εργασίας αποδίδει το γεγονός τόσο στην ανάπτυξη της οικονομίας όσο και στην εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας που οδηγεί στην καταγραφή του πραγματικού χρόνου εργασίας. Επισήμως, η υπουργός κυρία Νίκη Κεραμέως με δηλώσεις της έχει συνδέσει το μέτρο με τη συνεχή αύξηση των καταγεγραμμένων υπερωριών.
24,5%
είναι η αύξηση των δηλωθεισών υπερωριών, στα σουπερμάρκετ, σε σχέση την προηγούμενη περίοδο όταν δεν υπήρχε η κάρτα, ενώ στις τράπεζες, η σωρευτική αύξηση των υπερωριών προσεγγίζει το 14%. Και στο λιανικό εμπόριο και στη βιομηχανία, κλάδους όπου εφαρμόστηκε η ψηφιακή κάρτα εργασίας εντός του 2024, παρατηρείται αύξηση πάνω από 10% στις υπερωρίες που δηλώθηκαν εντός του τρέχοντος έτους, σε σχέση με το αντίστοιχο 7μηνο του 2023.
Αυξητική τάση
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εργάνη από την έναρξη της εφαρμογής της κάρτας (το 2022) παρατηρείται μια σταθερή άνοδος των υπερωριών. Ενώ το 2021 έχουμε 1,87 εκατομμύρια ώρες καταγεγραμμένων υπερωριών, το 2022 παρατηρείται μια σημαντική αύξηση της τάξεως του 36,9%, με τις επιχειρήσεις συνολικά να δηλώνουν 2,56 εκατομμύρια ώρες υπερωριακής απασχόλησης.
Η αυξητική τάση συνεχίστηκε και το 2023, καθώς είχαμε 2,68 εκατομμύρια ώρες καταγεγραμμένων υπερωριών, αυξημένες κατά 4,7% σε σχέση με το 2022, ενώ και το 7μηνο Ιανουάριος – Ιούλιος 2024 οι καταγεγραμμένες ώρες υπερωριών έφθασαν στα 1,53 εκατομμύρια, αυξημένες σε σχέση με το αντίστοιχο 7μηνο του 2023 (1,49 εκατομμύρια ώρες).
Ο τουρισμός
Ωστόσο στη δυσκολότερη – ίσως – φάση της εισέρχεται η εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας εργασίας με την εισαγωγή της στο τουριστικό και επισιτιστικό κλάδο. Η πιλοτική εφαρμογή του μέτρου ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο καθώς η κυβέρνηση έκρινε ότι είναι φρόνιμο να γίνει προς το τέλος της τουριστικής σεζόν, αφενός για να μη διαταραχθεί η λειτουργία της αγοράς και των επιχειρήσεων, αφετέρου ώστε να υπάρξει χρόνος – στους τελευταίους μήνες της σεζόν – ώστε να δοκιμασθεί το μέτρο.
Πάντως πρόκειται για έναν εξαιρετικά δύσκολο κλάδο, ο οποίος εμφανίζει υψηλά ποσοστά παραβατικότητας της εργατικής νομοθεσίας, όπου η εφαρμογή της κάρτας θα δημιουργήσει νέα δεδομένα. Παραλλήλως όμως θα πρέπει να ενεργοποιηθεί περαιτέρω η Επιθεώρηση Εργασίας, προκειμένου να στηρίξει το μέτρο στη χαώδη αγορά εργασίας του τουρισμού.
Ενδεικτική της κατάστασης που επικρατεί στον τουριστικό κλάδο είναι η πρόσφατη καταγραφή των ελέγχων που διεξήγαγε η Επιθεώρηση Εργασίας από τον Μάιο έως και τον Αύγουστο.
Σχεδόν στο ένα τρίτο των ελέγχων που διεξήχθησαν αντιστοιχούσαν πρόστιμα για παραβάσεις των επιχειρήσεων που διαπιστώθηκαν.
Συνολικά έγιναν 9.059 έλεγχοι και επιβλήθηκαν 2.569 πράξεις προστίμων, ύψους 8.118.261 ευρώ. Παράλληλα, υποβλήθηκαν 105 μηνύσεις και μηνυτήριες αναφορές.
Ενδεικτικό του προβλήματος είναι το γεγονός ότι σε βάθος διετίας (2022) οι έλεγχοι στον τουριστικό τομέα αυξήθηκαν κατά 21,06% ενώ οι διοικητικές κυρώσεις κατά 34,78%.
Τα προβλήματα
Προβλήματα έχουν καταγραφεί – μέσω επίσημων καταγγελιών – και στον τρόπο εφαρμογής του μέτρου, με ενδεικτικές τις εξής περιπτώσεις:
Εργαζόμενοι που δουλεύουν για λογαριασμό τρίτων εταιρειών (shop in a shop) σε καταστήματα καλλυντικών, εμπορικών κέντρων, spa, κέντρων αισθητικής, αρωματοπωλείων, κ.λπ., δεν χτυπάνε ψηφιακή κάρτα. Εταιρείες supermarkets, logistics, πολυκαταστημάτων δεν παρέχουν τη δυνατότητα εφαρμογής της ψηφιακής κάρτας στο προσωπικό εργολάβων που απασχολούν.
Εργαζόμενοι που αναλαμβάνουν εργασία στις 5 π.μ. έχουν λάβει οδηγίες να χτυπάνε την κάρτα τους στις 6 π.μ. Προβλήματα έχουν επίσης καταγραφεί σε εταιρείες security, συνεργεία καθαρισμού, σε ωρομίσθιους εργαζομένους, σε υπαλλήλους ηλεκτρονικών παραγγελιών, σε οδηγούς κ.λπ.
