Για τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Θεόδωρο Σκυλακάκη δεν υπάρχει πια χρόνος ελεύθερος. Κοινώς τρέχει και δεν φθάνει. Ρεύμα, νερό, καλώδια, διασυνδέσεις, επίγειες και υποθαλάσσιες, μπαταρίες, ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά, δάση, απόβλητα, κλιματικά φαινόμενα και πόσα ακόμη θέλουν χειρισμούς και αποφάσεις γρήγορες, προκειμένου να αποφευχθούν πολλές επιμέρους κρίσεις και να ελεγχθούν άλλες, εν τη γενέσει τους πριν λάβουν διαστάσεις ανεξέλεγκτες και κλονίσουν την όποια εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στην πολιτεία.
Είναι το εύρος και το βάρος των αρμοδιοτήτων που περιπλέκουν το έργο, αλλά και η πολυπλοκότητα και οι δεσμεύσεις, ευρωπαϊκές κυρίως, που πολλαπλασιάζουν τις απαιτήσεις της διαχείρισης, όπως συμβαίνει τώρα με τις εξελισσόμενες κρίσεις του ηλεκτρικού ρεύματος και του νερού.
Υψηλή ζήτηση
Το φετινό καλοκαίρι ήταν κολασμένο για τον κ. Σκυλακάκη. Η ζήτηση του ηλεκτρικού ρεύματος εκτινάχθηκε στα ύψη λόγω της εκτεταμένης χρήσης των κλιματιστικών, εξαιτίας του παρατεταμένου κύματος των υψηλών θερμοκρασιών και του αυξημένου τουριστικού ρεύματος. Ταυτόχρονα αντίστοιχες συνθήκες επικράτησαν και στην ευρύτερη Βαλκανική, που δεν είναι επαρκώς διασυνδεδεμένη με τα συγγενή προς τη Γερμανία κεντροευρωπαϊκά ηλεκτρικά δίκτυα διανομής, με αποτέλεσμα οι τιμές του ρεύματος να ξεφύγουν στην κυριολεξία και οι καταναλωτές να βρεθούν αντιμέτωποι με μια κρίση σχεδόν αντίστοιχη εκείνης που εκδηλώθηκε με την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε όταν οι Ρώσοι, αντιδρώντας στην ουκρανική αντεπίθεση στην επαρχία Κουρσκ, άρχισαν να βομβαρδίζουν ανηλεώς τις εναπομείνασες ουκρανικές ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες. Η άλλοτε εξαγωγέας ηλεκτρικού ρεύματος Ουκρανία κατέστη εκ νέου βαρύς εισαγωγέας και όλο το συγγενές και ατελώς διασυνδεδεμένο νοτιοευρωπαϊκό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας παραδόθηκε στα ακραία σήματα υπερτίμησης που εξέπεμψε το χρηματιστηριακό σχήμα του ευρωπαϊκού target model της ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι τιμές του ρεύματος εκτινάχθηκαν στα ύψη στην ιδιότυπη ουκρανική και βαλκανική ηλεκτρική λίμνη, παρασύροντας και την ελληνική αγορά, παρότι η τελευταία έχει επαυξήσει την ηλεκτρική της αυτάρκεια με τις μαζικές επενδύσεις σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Οι καταναλωτές εξοργίστηκαν βλέποντας τους δυσβάσταχτους μηνιαίους πια λογαριασμούς και η κυβέρνηση βρέθηκε σε εξαιρετικά δύσκολη θέση με αποτέλεσμα να αναζητήσει αυγουστιάτικα νέο σχήμα επιδότησης των λογαριασμών του ρεύματος.
Κενά και ελλείμματα
Ο κ. Σκυλακάκης αναγνωρίζει τόσο τα κενά της ηλεκτρικής διασύνδεσης με το κεντροευρωπαϊκό δίκτυο όσο και τα ελλείμματα πρόνοιας και προστασίας των καταναλωτών από τις ακραίες εκδηλώσεις του ευρωπαϊκού χρηματιστηριακού target model, αν και δεν κρύβει ότι δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια ουσιαστικής παρέμβασης. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι το ευρωπαϊκό όριο στις ανεξέλεγκτες τιμές του ρεύματος είναι 10.000 ευρώ ανά μεγαβατώρα και εσχάτως η Ουκρανία έφθασε να πληρώνει 6.000 ευρώ τη μεγαβατώρα.
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας ωστόσο εκτιμά ότι το λάθος δεν έγκειται τόσο στην ανυπαρξία εύλογων ανώτατων τιμών όσο στη λανθασμένη κατεύθυνση που έχουν τα σήματα του χρηματιστηριακού target model. Κατ’ αυτόν τα σήματα ακραίων συνθηκών θα έπρεπε να απευθύνονται στα μεσολαβούντα δίκτυα και να μην κατευθύνονται απευθείας στους ηλεκτροπαραγωγούς ως μηνύματα αύξησης των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος. Γι’ αυτό, όπως εξηγεί, η Ελλάδα διεκδικεί από την Ευρώπη ένα πάγιο σχήμα φορολόγησης των ηλεκτροπαραγωγικών υπερκερδών – των ουρανοκατέβατων όπως τα χαρακτηρίζουν οι ίδιοι – και αναδιανομής τους, μέσω ενός επίσης σταθερού σχήματος ενισχύσεων, στους πληττόμενους οικιακούς καταναλωτές και επιχειρήσεις.
Ο ίδιος αναμένει την ευρωπαϊκή απάντηση στο σχετικό γράμμα-αίτημα του Πρωθυπουργού, ευελπιστώντας σε θετική ανταπόκριση, μόλις συγκροτηθεί η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αναλάβουν τις θέσεις τους οι νέοι επίτροποι.
«Συνεχής πτώση»
Επί του παρόντος ωστόσο επιμένει ότι οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος κατρακυλούν και επιμένει ότι σύντομα θα υποχωρήσουν ραγδαία. Προς επιβεβαίωση των εκτιμήσεών του επικαλείται τα διετή συμβόλαια που συνάπτει η ΔΕΗ με τους αγρότες, τα οποία προβλέπουν σταθερές τιμές 9 σεντς ανά κιλοβατώρα για δύο χρόνια. Υπολογίζει ότι οι τιμές θα κάμπτονται συνεχώς και λόγω της εισόδου ολοένα και περισσότερων ΑΠΕ στο σύστημα. Επιπλέον θεωρεί ότι η πρόοδος που έχει συντελεστεί στο πεδίο της αποθήκευσης ενέργειας θα πολλαπλασιάσει τις δυνατότητες του συστήματος ηλεκτροπαραγωγής μέσω ΑΠΕ. Γι’ αυτό άλλωστε προσφάτως απελευθέρωσε τις σχετικές διαδικασίες προμήθειας και εγκατάστασης σύγχρονων μπαταριών, η προσφορά των οποίων διευρύνεται και οι τιμές τους έχουν υποχωρήσει σημαντικά.
Μάλιστα επειδή, όπως λέει, η παραγωγή των ΑΠΕ έχει ανισορροπήσει υπέρ των φωτοβολταϊκών, προσεχώς θα ευνοήσει την παραγωγή μέσω ανεμογεννητριών ώστε να ισορροπήσει η προσφορά ρεύματος στη διάρκεια του 24ώρου. Γενικώς δηλώνει αισιόδοξος παρά τις πολλές αμφιβολίες που σχεδόν κυριαρχούν στη δημόσια συζήτηση, στηριζόμενος στη γνώση ότι προσεχώς θα «μπουν» στο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής μέσω των ΑΠΕ 3,5 γιγαβάτ.
Η κρίση του νερού
Αλλά αν η κρίση του ρεύματος τείνει προς έλεγχο κατά τον κ. Σκυλακάκη, η κρίση του νερού είναι μπροστά. Η απειλή της λειψυδρίας είναι υπαρκτή και απειλητική. Αν διατηρηθεί το φαινόμενο των χαμηλών βροχοπτώσεων επί τέσσερα συνεχή έτη τότε η λειψυδρία θα γίνει απειλητική, ιδιαιτέρως στην Αθήνα, στην Πελοπόννησο, στις Κυκλάδες και στην Κρήτη. Για τον λόγο αυτόν η κυβέρνηση έσπευσε να λάβει μέτρα και πρόνοιες προκειμένου να ελεγχθεί η συγκεκριμένη απειλή. Κλειδί για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας αποτελεί η ενίσχυση των εταιρικών σχημάτων που διαχειρίζονται το νερό.
Ο κ. Σκυλακάκης πιστεύει ακράδαντα ότι για να αντιμετωπιστεί η πιθανή επερχόμενη κρίση του νερού οι δύο μεγαλύτερες εταιρείες υδάτων της χώρας και συγκεκριμένα η ΕΥΔΑΠ και η ΕΥΑΘ θα πρέπει να αναπτυχθούν και να διευρύνουν τα πεδία δραστηριότητάς τους. Οπως επίσης και οι μεγαλύτερες τοπικές ΔΕΥΑ της περιφέρειας θα πρέπει να απορροφήσουν τις μικρότερες ώστε να αποκτήσουν το κρίσιμο μέγεθος και την ικανότητα να πραγματοποιήσουν τις απαιτούμενες επενδύσεις.
Στο πλαίσιο αυτό η ΕΥΔΑΠ θα αναλάβει τη διαχείριση του νερού σε ολόκληρη την Αττική, στην Κορινθία, στη Βοιωτία και στις Κυκλάδες, ενώ θα παρέχει υπηρεσίες συμβούλου και στην Κρήτη. Η ΕΥΑΘ, η αντίστοιχη μεγάλη εταιρεία της Θεσσαλονίκης, θα αναλάβει την ύδρευση της ευρύτερης ζώνης της συμπρωτεύουσας, συμπεριλαμβανομένης της Χαλκιδικής.
Το σχέδιο προβλέπει επίσης συγχωνεύσεις των μικρότερων δημοτικών εταιρειών ύδρευσης, των ΔΕΥΑ, στις έδρες των νομών ή των περιφερειών, αφού προηγουμένως εξυγιανθούν οικονομικά. Για τον σκοπό αυτόν θα προικοδοτηθούν με κεφάλαια ύψους 350 εκατ. ευρώ ώστε να καλυφθούν οι οφειλές τους και οι συγχωνευμένες πια εταιρείες να εκκινήσουν από καθαρή βάση στη νέα τους πορεία.
Αφαλάτωση
Ειδικώς για την Αττική προβλέπεται πλήθος έργων που θα ενισχύσουν με νερό τον Μόρνο, καθώς θα τον συνδέσουν με τοπικά ποτάμια και με τη λίμνη των Κρεμαστών, η οποία βρίσκεται σε μεγαλύτερο υψόμετρο, γεγονός που επιτρέπει τη διοχέτευση κρίσιμων ποσοτήτων νερών με απλά υδραυλικά έργα. Ωστόσο επειδή οι αποστάσεις είναι μεγάλες θα απαιτηθεί χρόνος σχεδόν τεσσάρων ετών για τις απαραίτητες σωληνώσεις, αξιολογείται το ενδεχόμενο να χρειαστεί και η κατασκευή μεγάλων μονάδων αφαλάτωσης στην Αττική, ώστε να ασφαλιστεί η υδροδότηση της πρωτεύουσας.
Η αλήθεια είναι βεβαίως ότι οι μονάδες αφαλάτωσης είναι ηλεκτροβόρες και θα απαιτήσουν την ενίσχυσή τους με παράπλευρες επενδύσεις ΑΠΕ και δη ανεμογεννητριών, που υπολείπονται των φωτοβολταϊκών. Κοινώς η υπόθεση του νερού αναδεικνύεται σε μια από τις κρισιμότερες και η διασφάλισή του θα απαιτήσει νέο κύκλο επενδύσεων τόσο στο πεδίο της συλλογής όσο και σε εκείνο του περιορισμού των απωλειών μέσω των παλαιών δικτύων. Το υπάρχον παλαιωμένο δίκτυο καταγράφει απώλειες της τάξης του 23% για τη διαδικασία διανομής του…
