Η διατήρηση της ανταγωνιστικότητας, η απεξάρτησή της από τον άνθρακα, η ενίσχυση των δεσμών με την πατρίδα και η διατήρηση της ναυτοσύνης είναι οι σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική ναυτιλία, η οποία διατηρεί εδώ και δεκαετίες την πρωτοκαθεδρία στο παγκόσμιο εμπόριο.

Ο πιο εξωστρεφής κλάδος της εθνικής οικονομίας, η ελληνόκτητη ναυτιλία με τα 5.500 πλοία, έφερε το 2022 πάνω από 20 δισ. ευρώ ναυτιλιακό συνάλλαγμα στη χώρα, ενώ παράλληλα διατήρησε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στις επενδύσεις σε σύγχρονα και πιο αποδοτικά πλοία.

Στρατηγικός ρόλος

Η ναυτιλία των Ελλήνων έχει στρατηγικό ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο, καθώς εκπροσωπεί, σύμφωνα με στοιχεία της Ενωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, το 21% της παγκόσμιας χωρητικότητας και το 60% της ευρωπαϊκής. Ο ελληνικός εφοπλισμός ελέγχει το 25% του στόλου μεταφοράς χύδην φορτίου, το 31% του στόλου δεξαμενόπλοιων, το 23% του στόλου μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), το 16% του στόλου μεταφοράς χημικών και παραγώγων πετρελαίου, καθώς και το 8% του στόλου μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων.

Οι έλληνες πλοιοκτήτες, όπως προκύπτει από τα στοιχεία Δεκεμβρίου 2022 του διεθνούς οίκου Clarkosns Research, εξακολουθούν να έχουν την πρωτιά στη διεθνή ναυτιλία, καθώς ελέγχουν 5.875 πλοία χωρητικότητας 250,7 εκατ. gt και 426,3 εκατ. dwt. Εξ αυτών 2.558 χωρητικότητας 211,6 εκατ. dwt είναι bulkers, 436 (23,5 εκατ. dwt) είναι containerships ενώ τα δεξαμενόπλοια ανέρχονται σε 1.631, μεταφορικής ικανότητας 173,3 εκατ. dwt. Τα LNG Carriers ανέρχονται σε 136 ενώ τα πλοία μεταφοράς υγραερίου σε 135 και τα υπόλοιπα 979 πλοία είναι διαφόρων κατηγοριών.

Την Ελλάδα ακολουθούν σε μέγεθος στόλου χώρες με τεράστιες αναλογικά οικονομίες σε σχέση με την ελληνική, όπως είναι η Κίνα, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και οι ΗΠΑ, σε χωρητικότητα.

Συνολικά επίσης το 2022 οι έλληνες εφοπλιστές επένδυσαν 13,5 δισ. δολ. σε αγορές πλοίων από «δεύτερο χέρι» και ναυπηγήσεις πλοίων.

Σταθερός επενδυτής

Η ελληνική ναυτιλία όμως δεν είναι μόνο «εθνικός, οικονομικός εταίρος, τροφοδότης δισεκατομμυρίων ευρώ ναυτιλιακού συναλλάγματος», αλλά και «εργοδότης εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων άμεσης και έμμεσης εργασίας και σταθερός επενδυτής και σε άλλους κλάδους της εθνικής μας οικονομίας», όπως τον χαρακτήρισε πρόσφατα η πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, κυρία Μελίνα Τραυλού.

Για τον λόγο αυτόν είναι ύψιστης προτεραιότητας θέμα για την ελληνική ναυτιλία η προάσπιση της ναυτοσύνης των Ελλήνων σε συνδυασμό με την ενίσχυση του εθνικού νηολογίου.

H χώρα μας έχει ανάγκη ένα ισχυρό εθνικό νηολόγιο καθώς η σημαία εκπροσωπεί τη μεγαλύτερη ναυτιλία του κόσμου στα διεθνή fora και θα πρέπει όχι μόνο να διατηρήσει αλλά και να ενισχύσει τη δυναμική της.

Προς την κατεύθυνση αυτή απαιτούνται να γίνουν περισσότερα βήματα και να ενισχυθεί η τάση εγγραφής στο νηολόγιο νέων σύγχρονων πλοίων. Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία στη διάρκεια του πρώτου πενταμήνου του 2023 ύψωσαν την ελληνική σημαία 13 ποντοπόρα πλοία, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων είναι νεότευκτα δεξαμενόπλοια και πλοία μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου.

Ωστόσο, προκειμένου το ελληνικό νηολόγιο να ενισχυθεί, θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί περαιτέρω και να γίνει ακόμη πιο ανταγωνιστικό.

«Πράσινη μετάβαση»

Σε διεθνές επίπεδο, η μεγάλη πρόκληση για την ελληνική και διεθνή ναυτιλία είναι η «πράσινη μετάβαση», η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.

«Η ελληνική ναυτιλιακή κοινότητα είναι δεσμευμένη στον στόχο της απανθρακοποίησης της ναυτιλίας, υποστηρίζοντας παγκόσμιους κανόνες που βασίζονται σε βιώσιμες και κατάλληλες λύσεις και υιοθετούνται στον ΙΜΟ» δήλωσε πρόσφατα ο πρόεδρος της Intercargo, γραμματέας της Ενωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, Δημήτριος Φαφαλιός.

Ο ελληνικός εφοπλισμός επισημαίνει πάντως ότι απαιτούνται παγκόσμιες ρυθμίσεις για να αποφεύγεται η στρέβλωση του ανταγωνισμού.

«Η ναυτιλιακή βιομηχανία θα υιοθετήσει πλήρως τις νέες διαθέσιμες τεχνολογίες, ενώ πρέπει επίσης να υπάρχει ισορροπία μεταξύ αποδοτικότητας και απανθρακοποίησης. Είναι ζωτικής σημασίας να αποτελεί η ασφάλεια κατευθυντήρια αρχή για όλους τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς. Εναλλακτικά καύσιμα και τεχνολογίες, τα οποία δεν είναι ακόμα διαθέσιμα, θα πρέπει να είναι ασφαλή, κατάλληλα για τη ναυτιλία και διαθέσιμα παγκοσμίως σε επαρκείς ποσότητες. Και αυτά τα νέα εργαλεία πρέπει να παρασχεθούν από άλλα εμπλεκόμενα μέρη εκτός ναυτιλίας. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι δυνατό να υπάρξει προστασία του περιβάλλοντος χωρίς προστασία της ασφάλειας στη θάλασσα, χωρίς ασφάλεια των πληρωμάτων, ασφάλεια των πλοίων, ασφάλεια των καυσίμων» είναι οι κεντρικές θέσεις της ελληνική πλοιοκτησίας όπως διατυπώθηκαν από τον κ. Φαφαλιό.

«Ο ρυπαίνων πληρώνει»

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ελληνική και ευρωπαϊκή ναυτιλιακή βιομηχανία θα έρθει αντιμέτωπη από το 2024 με την πρόκληση της συμμετοχής της στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας ρύπων (EU ETS). Πρόκειται για μια εξέλιξη που η ευρωπαϊκή ναυτιλία δεν την επεδίωκε καθώς διαμορφώνει συνθήκες μείωσης της ανταγωνιστικότητάς της έναντι της ναυτιλίας τρίτων χωρών (Ασίας κ.λπ.).

Ωστόσο, στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων η ελληνική και ευρωπαϊκή ναυτιλία κατάφερε να επιτύχει ορισμένες ρυθμίσεις που είναι κοντά στα βασικά χαρακτηριστικά του κλάδου. Ειδικότερα έγινε δεκτή η πάγια θέση της ευρωπαϊκής ναυτιλίας να αναγνωριστεί η ευθύνη της συμμετοχής των φορέων που ελέγχουν την εμπορική λειτουργία του πλοίου (commercial operators) και κατά συνέπεια καθορίζουν με τις αποφάσεις τους την ενεργειακή απόδοση του πλοίου στα κόστη του EU ETS. Ισχύει δηλαδή και στη ναυτιλία η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».

Η δεύτερη πρόταση που υιοθετήθηκε είναι  η πρόβλεψη για δέσμευση μέρους των εσόδων του EU ETS από τη ναυτιλία για δράσεις απανθρακοποίησης του κλάδου. Ειδικότερα δεσμεύονται 20 εκατ. δικαιώματα ρύπων μέχρι το 2030, που με βάση τις σημερινές τιμές άνθρακα στο ETS ισοδυναμεί με 2 δισ. ευρώ, με στόχο την καλύτερη προσαρμογή του κλάδου.

Επιπλέον για τη ναυτιλία το Innovation Fund που δημιουργείται στο πλαίσιο του EU ETS διευρύνει τον χαρακτήρα του για να χρηματοδοτήσει τη διαθεσιμότητα προσιτών εναλλακτικών καυσίμων μειώνοντας τη διαφορά τιμών με τα συμβατικά καύσιμα. Ετσι το fund προσαρμόζει τη λειτουργία του στα χαρακτηριστικά της ναυτιλίας.