Η Ελλάδα μπήκε σε περίοδο αναιμικής ανάπτυξης, αλλά οι πολιτικές και οικονομικές συνθήκες παραμένουν δύσκολες. Η κατάρρευση κατά 67% των επενδύσεων μετά το 2009 συνέτεινε στην κατακρήμνιση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας μέσα από τη συνεπακόλουθη τεχνολογική υστέρηση. Οι επενδυτικές ανάγκες για την περίοδο 2018-2022, συμβατές με οικονομική μεγέθυνση της τάξης του 3%-4%, εκτιμήθηκαν από την PwC σε €210 δισ. αλλά οι προβλεπτές αυτή τη στιγμή ροές χρηματοδότησης δεν επαρκούν για να τις καλύψουν.
Η ελληνική οικονομία οδηγείται από τον ιδιωτικό τομέα και κατ’ επέκταση η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων είναι βασική προϋπόθεση για επενδύσεις και τη συνεπακόλουθη σταθερή ανάπτυξη.
Μέσα στην κρίση μειώθηκε σημαντικά η οικονομική δραστηριότητα, αλλά δεν καταστράφηκε ο παραγωγικός ιστός. Σύμφωνα με τη μελέτη της PwC «Stars & Zombies», το 37% των ελληνικών επιχειρήσεων με ετήσια έσοδα πάνω από €10 εκατ. παραμένει διεθνώς ανταγωνιστικό και ένα ακόμη 31% βρίσκεται σε καλή κατάσταση αλλά με ανάγκη ουσιωδών παρεμβάσεων στον τρόπο λειτουργίας τους και στη χρηματοδότησή τους. Δυστυχώς 32% των εταιρειών είναι Zombies, με δυσκολίες ανάπτυξης εργασιών, χαμηλή ή και αρνητική κερδοφορία και πολύ υψηλό δανεισμό. Οι εταιρείες Zombies απορροφούν περισσότερους πόρους από ό,τι παράγουν και έχουν αρνητική επίδραση στις χρηματοροές του συνόλου των εταιρειών. Αν «μαγικά» τα Zombies έπαυαν να λειτουργούν, τα οφέλη για τις υγιείς εταιρείες θα ήταν θεαματικά: αύξηση πωλήσεων, μεγαλύτερα κέρδη και περισσότερες επενδύσεις.
Η συστηματική έλλειψη επενδύσεων την περίοδο 2009-2016 οδήγησε τις ελληνικές επιχειρήσεις σε τεχνολογική υστέρηση απέναντι στους διεθνείς ανταγωνιστές με επιπτώσεις στην ποιότητα, στην ελκυστικότητα αλλά και στο κόστος των προϊόντων και υπηρεσιών που προσφέρουν. Η ανάκαμψη του ρυθμού επενδύσεων είναι ο μόνος μηχανισμός που μπορεί να επαναφέρει σταδιακά τις ελληνικές επιχειρήσεις στη διεθνή ανταγωνιστικότητα. Το τραπεζικό σύστημα όμως είναι ακόμη αδύναμο να στηρίξει νέες επενδύσεις, καθώς πρέπει να απαλλαγεί από τα προβληματικά δάνεια που βαραίνουν τους ισολογισμούς των τραπεζών και να υιοθετήσει ένα νέο μοντέλο δανειοδότησης και υποστήριξης των επιχειρήσεων και ειδικά των μικρομεσαίων.
Η στρατηγική ανάπτυξης των υγιών επιχειρήσεων θα πρέπει να στηρίζεται στην ενοποίηση της ζήτησης, στην ενοποίηση της προσφοράς κάτω από κοινά εμπορικά σήματα, στην αύξηση της έρευνας και ανάπτυξης, στις κοινές υπηρεσίες, στη μείωση του κόστους και σε πολύ ισχυρότερο marketing. Οι στρατηγικές αυτές, σε συνδυασμό με την απολύτως αναγκαία απομάκρυνση των Zombies από την αγορά, θα οδηγήσουν στην αύξηση του μεγέθους των εταιρειών, απαραίτητη για τη χρηματοδότηση της έρευνας και ανάπτυξης και του μάρκετινγκ.
Υπάρχουν περιοχές οικονομικής ανταγωνιστικότητας, όπως ο τουρισμός, η βιομηχανία τροφίμων και ποτών, τα μεταλλεία, η ενέργεια, αλλά και πολλές ανταγωνιστικές επιχειρήσεις σε βεβαρημένους κλάδους οι οποίες αξίζουν επενδυτική εμπιστοσύνη. Η συστηματική ενίσχυση του τομέα υπηρεσιών και μάλιστα εκείνων των ανεκμετάλλευτων περιοχών που οδηγούνται από ζήτηση εκτός Ελλάδας (π.χ. λογισμικό, ιατρικές υπηρεσίες, εκπαίδευση) θα δημιουργήσει νέα κέντρα ανταγωνιστικότητας.
Η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων οδηγεί την οικονομική ανάπτυξη μέσα από επενδύσεις. Γι’ αυτό χρειάζεται μια συνολική πολιτική διευκόλυνσης και παρότρυνσης της επιχειρηματικότητας, η οποία εκτός από την άρση των εμποδίων να προωθεί την:
l Σταθεροποίηση του φορολογικού συστήματος.
l Ενίσχυση των εξωεπιχειρηματικών δομών (clustering, demand / supply aggregators, networks).
l Χάραξη και εφαρμογή σταθερής βιομηχανικής, τουριστικής και ενεργειακής πολιτικής.
l Φοροαπαλλαγή για νέες προσπάθειες, για έρευνα και ανάπτυξη αλλά και για την αύξηση της κλίμακας του επιχειρείν μέσω συγχωνεύσεων.
l Αλλαγή της αρχιτεκτονικής του τραπεζικού συστήματος και την ενεργή διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων των Zombies.
l Δημιουργία προσφοράς θεσμικών ιδίων κεφαλαίων.
l Αύξηση της αποτελεσματικότητας της «μαλακής» χρηματοδότησης.
l Συστηματική επιβράβευση της καινοτομικότητας και της επιχειρηματικότητας.
Η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας θα φέρει συνεπακόλουθα τη μείωση της ανεργίας. Η δημιουργία αναπτυξιακών συνθηκών με την τόνωση της ζήτησης, την έμφαση στις επενδύσεις και την αύξηση των δαπανών για έρευνα και τεχνολογία αποτελεί την αναγκαία και βασική προϋπόθεση για την αύξηση της απασχόλησης και τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.
Η επιχειρηματικότητα είναι η μόνη διεργασία παραγωγής πλούτου για τη χώρα και ο μόνος μοχλός οικονομικής της επιτάχυνσης. Της αξίζει η στήριξη και η διευκόλυνση, ώστε να οδηγήσει την οικονομία και κατ’ επέκταση την κοινωνία σε ένα καλύτερο μέλλον. Χρειάζεται μια ουσιαστική αλλαγή αντίληψης σε πολιτικό αλλά και πολιτισμικό επίπεδο για την επιχειρηματικότητα. Αλλιώς θα μείνουμε με την ψευδαίσθηση της ανάκαμψης χωρίς επενδύσεις, η οποία υπονομεύει τον παραγωγικό ιστό και αποδυναμώνει όλο και περισσότερο τις επιχειρήσεις και τη χώρα.
O κ. Κώστας Μητρόπουλος είναι εντεταλμένος σύμβουλος της PwC Ελλάδας.
