Ανοιξη 2013. Το κλίμα στην τραπεζική αγορά λίγους μήνες μετά την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους είναι εξαιρετικά δυσμενές. Υπό το βάρος των σαρωτικών απωλειών από το κούρεμα των κρατικών ομολόγων οι μικρότερες τράπεζες εκκαθαρίζονται, οι ξένοι όμιλοι αποχωρούν και τα τέσσερα συστημικά σχήματα που αναδεικνύονται βρίσκονται υπό τον κίνδυνο άμεσης κρατικοποίησης.
Ο λογαριασμός είναι μεγάλος. Οι Big-4 καλούνται να αναπληρώσουν ένα έλλειμμα άνω των €28 δισ., κεφάλαια που είναι αδύνατον να αντληθούν από τις αγορές. Για να μην εκχωρηθεί λοιπόν το management στο κράτος οι εποπτικές αρχές θέτουν ως προϋπόθεση η συμμετοχή των ιδιωτών στις εκδόσεις νέων μετοχών να ανέλθει σε τουλάχιστον 10%. Alpha Bank, Εθνική και Πειραιώς πιάνουν τον στόχο, η Eurobank περνά υπό δημόσιο έλεγχο, ενώ το νεοσυσταθέν Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) καθίσταται ο μεγαλύτερος μέτοχός τους με ποσοστά από 75% έως 99%.
Το πισωγύρισμα
Η ηρεμία επανέρχεται και με βάση τις εκτιμήσεις όλων των διεθνών φορέων η οικονομία είναι έτοιμη για αναπτυξιακό άλμα μετά τη σωρευτική μείωση του ΑΕΠ κατά 25%. Ετσι, ανοίγει την άνοιξη του 2014 νέο παράθυρο ευκαιρίας για τις τράπεζες, οι οποίες πείθουν την επενδυτική κοινότητα να καλύψει πλήρως τις νέες αυξήσεις που δρομολογούν. Με τον τρόπο αυτόν η Eurobank επιστρέφει στον ιδιωτικό τομέα, ενώ στους υπόλοιπους ομίλους μειώνεται αισθητά το ποσοστό της κρατικής συμμετοχής. Το σύστημα δείχνει να συνέρχεται από το σοκ της χρεοκοπίας και οι αγορές ανοίγουν σταδιακά.
Ο κίνδυνος της χώρας όμως δεν αργεί να επανέλθει. Οι χειρισμοί της νεοεκλεγείσας κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ οδηγούν το καλοκαίρι του 2015 στην επιβολή capital controls και στην τρίτη ανακεφαλαιοποίηση. Eurobank και Alpha Bank βρίσκουν το σύνολο των κεφαλαίων στις αγορές, ενώ Εθνική και Πειραιώς χρειάζονται ξανά τη βοήθεια του ΤΧΣ.
Η αντεπίθεση
Παρά την επιτυχημένη όμως νέα κεφαλαιακή ένεση, το πολιτικό προσωπικό αδυνατεί να πείσει τους επενδυτές για το γύρισμα της χώρας. Είναι όμως και τα θεμελιώδη μεγέθη στον κλάδο που δημιουργούν προβληματισμό. Τα κόκκινα δάνεια φτάνουν πλέον τα €106 δισ. και οι καταθέσεις έχουν υποχωρήσει στο χαμηλότερο επίπεδο από την ένταξη της χώρας στο ευρώ.
Η επιτυχής εφαρμογή του τρίτου μνημονίου λειτουργεί σταθεροποιητικά, ωστόσο η μεγάλη αντεπίθεση ξεκινά μετά την πολιτική αλλαγή του 2019, που ενισχύει καθοριστικά την εμπιστοσύνη στη χώρα και στον κλάδο. Ο ριζικός μετασχηματισμός ολοκληρώνεται με ταχύτητα, παρά τις πολλαπλές κρίσεις (πανδημία, πόλεμος στην Ουκρανία,πληθωρισμός) και θέτει τις βάσεις για την επιστροφή του στην κανονικότητα. Συγκεκριμένα:
– Μειώνονται τα κόκκινα δάνεια από τα €67 στα €10 δισ. και οι δείκτες καθυστερήσεων κάτω από 10% έναντι 40% το 2019.
– Παρά την αποενοποίηση ενός τόσο μεγάλου στοκ μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων, το σύνολο των δανειακών υπολοίπων έχει ξεπεράσει πλέον τα επίπεδα του 2019.
– Η ρευστότητα για τη χρηματοδότηση της οικονομίας βρίσκεται σε υψηλό 12 ετών, ενώ από Ταμείο Ανάκαμψης και αναπτυξιακά προγράμματα οι πόροι ξεπερνούν τα €70 δισ.
– Οι τράπεζες μειώνουν τα κόστη τους και μετασχηματίζονται ψηφιακά.
Η επενδυτική βαθμίδα
Η προοπτική της επενδυτικής βαθμίδας λειτουργεί ως μαγνήτης για την προσέλκυση επενδυτών. Alpha Bank και Πειραιώς ολοκληρώνουν με άνεση το 2021 νέες αυξήσεις κεφαλαίου, ενώ όλες οι τράπεζες συγκεντρώνουν σε μία διετία περί τα €10 δισ. μέσω εκδόσεων ομολόγων.
Οι θετικές εξελίξεις αποτυπώνονται στην άνοδο των κεφαλαιοποιήσεων. Από €5 δισ. στα τέλη του 2018 η χρηματιστηριακή αξία των συστημικών ομίλων έχει πλέον αναρριχηθεί πάνω από τα €15 δισ., προεξοφλώντας την έναρξη μιας εποχής υψηλής κερδοφορίας και επιβράβευσης των μετόχων μέσω μερισμάτων.
Ειδικότερα, από ζημιές €4,7 δισ. το 2021, το καθαρό αποτέλεσμα του 2022 αναμένεται να ξεπεράσει τα €3,5 δισ., ενώ το 2023 θα κινηθεί κατά τα φαινόμενα πάνω από τα €2 δισ.
Στο πλαίσιο αυτό, τραπεζικές πηγές εκτιμούν ότι το τοπίο στην τραπεζική αγορά βρίσκεται προ μεγάλων ανατροπών. Οπως λένε, μετά τις επερχόμενες εκλογές φαντάζει αναπόφευκτη η εκκίνηση της διαδικασίας αποεπένδυσης του ΤΧΣ από τους συστημικούς ομίλους, η οποία θα οδηγήσει σε αλλαγή των σημερινών μετοχικών ισορροπιών. Ηδη έχουν κατατεθεί δύο προτάσεις (Πειραιώς, Εθνική), ενώ πολλαπλά είναι από ξένα funds τα ερωτήματα προς το ΤΧΣ για όλα τα πιστωτικά ιδρύματα.
Εντονη είναι η κινητικότητα και στις μικρότερες τράπεζες. Ο νέος βασικός της μέτοχος, της Παγκρήτιας, η Thrivest, ενδιαφέρεται και για την Attica Bank. Εφόσον υπάρξει συμφωνία, οι δύο τράπεζες θα συγχωνευτούν, αφού προηγουμένως η Παγκρήτια θα έχει απορροφήσει τις εργασίες της HSBC. Θα δημιουργηθεί με τον τρόπο αυτόν ένας πέμπτος πόλος, που υπό προϋποθέσεις μπορεί να αποτελέσει το όχημα για την περαιτέρω συγκέντρωση του τομέα των μη συστημικών τραπεζών.
Στην τελική ευθεία έχει εισέλθει η διαδικασία πώλησης πλειοψηφικού ποσοστού της Aegean Baltic Bank. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, εντός των επόμενων ημερών αναμένεται ο τελικός γύρος των δεσμευτικών προσφορών για την πώληση του 55%. Φαβορί, κατά τους ίδιους κύκλους, είναι ο εφοπλιστής Τέλης Μυστακίδης.
