Οι εφοδιαστικές αλυσίδες είναι οι ιστοί του διεθνούς εμπορίου, τα νεύρα της παγκοσμιοποίησης. Θεωρητικά ελαχιστοποιούν το συνολικό κόστος παραγωγής, αλλά όσο μακραίνουν αυξάνουν τον κίνδυνο διακοπής της. Ο ρόλος της γεωγραφίας, αλλά και οι επιπτώσεις της πανδημίας, των καιρικών φαινομένων, της πολιτικής και του πολέμου έγιναν φανερές τα τελευταία χρόνια με αυξήσεις κόστους, χωρίς να αυξηθεί η ζήτηση, και περιστασιακές ελλείψεις αγαθών και ενέργειας. Το ερώτημα είναι πλέον πώς θα ανασυντεθούν οι εφοδιαστικές αλυσίδες και ποια πρέπει να είναι η στρατηγική της Ελλάδας για να εκμεταλλευτεί τις μαζικές ανακατατάξεις.
Ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ και Κίνας, που ξεκίνησε το 2016 από τον πρόεδρο Τραμπ, αποτέλεσε το έναυσμα, επιβάλλοντας πρόσθετους δασμούς σε κινεζικά προϊόντα και αυξάνοντας έτσι το κόστος στον καταναλωτή. Η πανδημία, μέσα από τα μέτρα περιστολής που υιοθετήθηκαν, διατάραξε την ισορροπία προσφοράς και ζήτησης σε πολλές επιμέρους αγορές, κυρίως ενδιαμέσων προϊόντων. Αυτό έφερε περιστασιακές ελλείψεις και αυξήσεις τιμών. Ξηρασίες και αποτυχίες εσοδειών σε διάφορα μέρη του κόσμου επιβάρυναν, με παρόμοιο τρόπο, κυρίως τις αλυσίδες τροφίμων. Επιπλέον, εμφανίστηκαν περιορισμοί δυναμικότητας στις θαλάσσιες μεταφορές εξαιτίας της χωρικής μετατόπισης των αλυσίδων, που οδήγησαν σε παραπέρα καθυστερήσεις τροφοδοσίας και αύξηση του κόστους μεταφοράς. Τέλος, ήρθε ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας ο οποίος περιόρισε τις ροές ενέργειας, σιτηρών και λιπασμάτων σε παγκόσμια κλίμακα, με εκτόξευση τιμών και επαπειλούμενες ελλείψεις.
Είναι προφανές ότι πέρα από τα βραχυπρόθεσμα, συνήθως δημοσιονομικά, μέτρα, που όλες οι χώρες παίρνουν, έχει ξεκινήσει μια διαδικασία προσαρμογής των εφοδιαστικών αλυσίδων με στόχο τη σταθεροποίηση και τη μείωση του κινδύνου διακοπής τους. Σημεία ενδιάμεσης παραγωγής μετακινούνται από χώρες αυξημένου κινδύνου σε άλλες μικρότερου. Οι προμήθειες πρώτων υλών και ενδιαμέσων προϊόντων διασπώνται σε περισσότερες χώρες από ό,τι στο παρελθόν. Προετοιμάζονται επενδύσεις για τη μεταφορά παραγωγής πιο κοντά στα μεγάλα κέντρα ζήτησης, με μεγάλο περιεχόμενο αυτοματοποίησης και καινοτομίας για τη συγκράτηση του κόστους. Αυξάνεται η αποθεματοποίηση σε όλο το μήκος των αλυσίδων. Αναμένονται μεγάλες επενδύσεις σε στρατηγικής σημασίας αλυσίδες εφοδιασμού, ειδικά στην ενέργεια, και επιτάχυνση του ρυθμού απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. Ολα αυτά θα οδηγήσουν σε ανακατανομή, και πιθανή μείωση, του διεθνούς εμπορίου, υψηλότερο κόστος τελικών προϊόντων, ενίσχυση των συναλλακτικών δικτύων μέσα στις μεγάλες οικονομικές περιοχές, όπως η ΕΕ, και στην ισχυρότερη συσχέτιση του εμπορίου με τις γεωπολιτικές και ευρύτερες στρατηγικές που θα αναπτύξουν οι μεγάλοι παγκόσμιοι παίκτες.
Η ατζέντα έχει αρχίσει να μετατοπίζεται από το χαμηλό κόστος στην αυτάρκεια σε κρίσιμα αγαθά και πρώτες ύλες και στη διατηρησιμότητα. Οι γεωπολιτικές οριοθετήσεις θα γίνουν σκληρότερες και οι οικονομικές συμμαχίες/ενώσεις μεταξύ κρατών με παρόμοιες αντιλήψεις, όπως η ΕΕ, θα ενισχυθούν. Οι επενδύσεις θα κάνουν άλμα και θα παραμείνουν σε υψηλό επίπεδο σχεδόν για τη διάρκεια της μετάβασης. Η παγκόσμια παραγωγικότητα θα μειωθεί, εξαιτίας της σμίκρυνσης των εμπορικών δικτυώσεων και των περιορισμών στη διάχυση της τεχνολογίας. Μοιάζει ότι οδεύουμε προς έναν κόσμο λιγότερο παγκοσμοποιημένο, με υψηλότερες οικονομικές συγκεντρώσεις, ισχυρότερα σύνορα, μεγαλύτερα κόστη και με περισσότερο ομοσπονδιακές προσεγγίσεις μέσα στις περιοχές κοινών αντιλήψεων και συμφερόντων.
Η Ελλάδα άκουσα μπαίνει σε μια νέα εποχή, σαν μέλος της μεγαλύτερης οικονομικής ένωσης στον κόσμο. Για να ενισχύσει τη σχετική θέση της στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια σκηνή μέσα από αυτήν τη μετάβαση πρέπει να κάνει τρία πράγματα. Πρώτον, να φροντίσει να είναι διαρκώς και επαρκώς εφοδιασμένη με ενέργεια, τρόφιμα και ό,τι άλλο είναι κρίσιμο στην προσπάθεια αναβάθμισης. Δεύτερον, να εντοπίσει και να εκμεταλλευτεί ταχύτατα τις ευκαιρίες από την επάνοδο παραγωγής με αυξημένο κόστος στην Ευρώπη, με ενδεικτικά παραδείγματα πιθανών ευκαιριών τη ΛΑΡΚΟ, ως μοναδικό παραγωγό νικελίου στην ΕΕ, τη ναυπηγοεπισκευή μέσα στην ΕΕ, τα προϊόντα μέσης προστιθέμενης αξίας (π.χ. ένδυμα) και τα ενδιάμεσα προϊόντα για την αυτοκινητοβιομηχανία (π.χ. γρανάζια, καλωδιώσεις). Τρίτον, να δώσει έμφαση στη δημιουργία clusters και στην προώθηση του vertical integration στους νέους στρατηγικούς κλάδους, ως προϋποθέσεις για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και των εξαγωγών. Μέσα στις σημερινές δυσκολίες υπάρχουν οι σπόροι του καλύτερου μέλλοντος. Οφείλουμε να τους βρούμε και να τους καλλιεργήσουμε.
Ο κ. Κώστας Σ. Μητρόπουλος είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.
