Τρία γεγονότα του Σεπτεμβρίου συνέβαλαν στο να καθαρίσει κάπως ο ορίζοντας των διαδοχικών κρίσεων που πλήττουν την Ευρώπη εδώ και χρόνια. Ας τα δούμε περιληπτικά:
1. Brexit. Μετά το δημοψήφισμα και την ενεργοποίηση του άρθρου 50 για την έξοδο της Μεγάλης Βρετανίας από την ΕΕ, φαίνεται ότι οι δύο πλευρές συνειδητοποίησαν πως οι οικονομικές, κοινωνικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις θα είναι σοβαρές. Ετσι, και ενώ η ημερομηνία εξόδου απέχει λίγους μήνες, η μεν Μεγάλη Βρετανία υπέβαλε ένα σχέδιο συναινετικής εξόδου με διετή παράταση της παραμονής στην εσωτερική αγορά, η δε ΕΕ μαλάκωσε τους τόνους σχετικά με τη μορφή που θα έχουν οι εμπορικές σχέσεις της με το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι διαφορές παραμένουν μεγάλες σχετικά με τα ζητήματα του ρόλου του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στην επίλυση των διαφορών, του ρόλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως εξουσιοδοτημένης αρχής για τις διμερείς διαπραγματεύσεις για τις εμπορικές συμφωνίες, και τα ιρλανδικά σύνορα. Ο γόρδιος δεσμός της πίεσης του χρόνου θα λυθεί, φαίνεται, διά της καθυστερήσεως. Δηλαδή θα υπάρξει μια πολιτική συμφωνία για παράταση για διαπραγματεύσεις μετά τον Μάρτιο σε ό,τι έχει να κάνει με τις λεπτομέρειες εφαρμογής της «μαλακής εξόδου».
2. Η ισχυρή πλειοψηφία των ευρωβουλευτών προχώρησε στην παραπομπή της Ουγγαρίας για παραβιάσεις των θεμελιωδών αξιών της φιλελεύθερης Δημοκρατίας. Η συνέχεια δεν θα είναι ενδεχομένως ριζοσπαστική στο Συμβούλιο, απαγορεύοντας τη συμμετοχή της χώρας του Ορμπαν στις ψηφοφορίες, αλλά άνοιξε τον δρόμο για συμμαχίες στην επόμενη Ευρωβουλή, ώστε να περιοριστεί η πολιτική ισχύς των ανερχόμενων λαϊκιστικών δυνάμεων.
3. Η ανάπτυξη στην ΕΕ συνεχίζεται, έστω και ασθενική, για δέκατη συνεχή χρονιά. Αλλά…
Με αφορμή τα δέκα χρόνια της κρίσης που προκάλεσε η πτώχευση της Lehman Brothers, οι σκόρπιες φωνές που ακούγαμε τους τελευταίους μήνες για επικείμενη νέα κρίση μεταβλήθηκαν σε χορωδία. Η νέα κρίση, είτε προέλθει από τη δεκαετή κυκλικότητα της οικονομίας είτε από το γεγονός ότι τελειώνει η αλόγιστη παροχή ζεστού χρήματος με την εφαρμογή της ποσοτικής χαλάρωσης, κ.λπ., είναι προ των πυλών. Αυτά τα δέκα χρόνια ο δανεισμός κρατών και επιχειρήσεων ξεπέρασε κάθε λογική και συνεπώς κάποια από τις φούσκες που δημιουργήθηκαν θα σκάσει.
Οι πιο αισιόδοξοι προβλέπουν ότι θα είναι μεν μεγάλης έντασης, αλλά οι επιπτώσεις της θα είναι λιγότερο διαβρωτικές από την προηγούμενη. Αλλοι πάλι συνηγορούν στο ότι θα είναι μεγαλύτερης ισχύος. Και οι μεν και οι δε με λογικά επιχειρήματα. Οπως, «το χρήμα που δανειστήκαμε κατευθύνθηκε και πάλι στους πολλά έχοντες». Οτι «ο εμπορικός πόλεμος θα είναι η αιτία».
Ή ότι «η κρίση των αναδυομένων εξάγεται στα πλούσια κράτη» και «οι τράπεζες είναι ισχυρότερες από ποτέ και δεν παίζουν το παιχνίδι καθαρά».
Το ερώτημα είναι πότε θα σκάσει η «φούσκα» και ποια θα είναι αυτή.
Ορισμένα σκόρπια γεγονότα υποδεικνύουν ότι η κρίση θα προέλθει και πάλι από τις τράπεζες. Ας δούμε μερικά από αυτά:
1. Με τον εμπορικό πόλεμο που άρχισαν οι Ηνωμένες Πολιτείες με όλη την υφήλιο και με την αύξηση των αμερικανικών επιτοκίων το δολάριο έγινε πανίσχυρο ως καταφύγιο. Αυτό είχε ως άμεση συνέπεια τη φυγή κεφαλαίων από τις αναδυόμενες, την πτώση των νομισμάτων τους και την αύξηση της αξίας του χρέους τους σε δολάρια. Αργεντινή, Τουρκία, Βραζιλία, Ρωσία κ.λπ. βρίσκονται σε οικονομικό αδιέξοδο.
2. Η Ευρώπη βρίσκεται και αυτή μέσω των τραπεζών της σε δύσκολη θέση. Επενδυμένα κεφάλαια και δάνεια κινδυνεύουν να χαθούν ή να χάσουν σημαντικό μέρος της αξίας τους.
3. Δεν έχει περάσει πολύς καιρός που οι ευρωπαϊκές τράπεζες άκουσαν από επίσημα χείλη ότι είναι «αδύναμες» και ότι ταχύτατα πρέπει να κοιτάξουν συγχωνεύσεις, αναδιαρθρώσεις κ.λπ.
4. Μόλις πριν από λίγες ημέρες, για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, το βαρύ πυροβολικό της γερμανικής οικονομίας εκτοπίστηκε από τον δείκτη των 50 blue chips! Ο νέος διευθύνων σύμβουλος αντί για δομικές αλλαγές προσέφερε τρία χρόνια ζημιές.
5. Η όλη εικόνα βάζει σε κίνδυνο την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ενωσης.
Το τι σημαίνουν όλα αυτά για τη χώρα των καθυστερήσεων, της διοικητικής ανεπάρκειας και της ασταθούς πολιτικής κατάστασης είναι πλέον ορατό. Η αναχρηματοδότηση των δανείων από τις αγορές χωρίς την κάλυψη της πιστωτικής γραμμής και η λειτουργία των τραπεζών της είναι ήδη προβληματικές. Αν το κακό συμβεί όπως προβλέπουν κάποιοι στον διεθνή ορίζοντα, τότε η δική μας θέση θα είναι απελπιστική. Τα πολιτικά κόμματα, οι διοικήσεις των τραπεζών και οι κοινωνικοί εταίροι ίσως ήρθε η ώρα να καθίσουν σε ένα τραπέζι. Συναισθανόμενοι τους κινδύνους και το εθνικό τους καθήκον.
Ας ελπίσουμε ότι τίποτε από όλα αυτά δεν θα συμβεί, και έτσι αμέριμνοι να συνεχίσουμε την πορεία που γνωρίζουμε. Εκλογές, διχασμός, συγκρούσεις και σπίλωση αντιπάλων και δικών μας. Εξάλλου αυτό μάς αρέσει και αυτό είναι το βασικό στη μικρή ζωή που μας αντιστοιχεί. Να περνάμε καλά.
