Σε άσκηση λεπτών ισορροπιών αναμένεται να επιδοθεί το επόμενο διάστημα το επιτελείο του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης μπροστά σε ένα χρόνιο πρόβλημα που θέτουν οι ιδιοκτήτες ακίνητης περιουσίας. Το στοίχημα είναι να βρεθεί μια φόρμουλα που θα δίνει περιθώριο στους πολίτες να σώσουν όσες ιδιοκτησίες κινδυνεύουν να χαθούν, δίχως όμως να προκληθούν… αρρυθμίες στη διαδικασία ολοκλήρωσης και λειτουργίας του Κτηματολογίου.
Το επόμενο διάστημα αναμένεται να συσταθεί ειδική νομοπαρασκευαστική επιτροπή – με τη συμμετοχή στελεχών του υπουργείου και του Κτηματολογίου καθώς και εκπροσώπων δικηγορικών συλλόγων και της ομοσπονδίας ιδιοκτητών ακινήτων – η οποία θα κληθεί να προτείνει μια ρύθμιση που θα παρατείνει τις προθεσμίες διόρθωσης λαθών στο Κτηματολόγιο.
Οι αντιδράσεις
Ηδη, ως προσωρινή λύση, δόθηκε οριζόντια παράταση ενός έτους, δηλαδή έως το τέλος του 2023, της προθεσμίας για τις οριστικές εγγραφές. Ωστόσο, καθώς η κτηματογράφηση σε κάθε περιοχή έχει διαφορετική αφετηρία (κάποια προγράμματα ολοκληρώθηκαν πριν από χρόνια, άλλα πρόσφατα και άλλα βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη), όπως αναφέρουν παράγοντες του υπουργείου, η λύση δεν μπορεί να είναι οριζόντια.
Γιατί αντιδρούν οι ιδιοκτήτες ακινήτων; Η οριστικοποίηση ανακριβών εγγραφών στο Κτηματολόγιο επιφέρει συνέπειες στο ιδιοκτησιακό καθεστώς. Για παράδειγμα, η μη εγγραφή στο κτηματολογικό φύλλο του ακινήτου υπάρχουσας υποθήκης (ή προσημείωσης) συνεπάγεται την απώλεια του εν λόγω δικαιώματος. Επίσης, η εγγραφή λανθασμένου ποσοστού συγκυριότητας (π.χ. 50% αντί 100%) έχει ως συνέπεια τη μερική απώλεια ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων. Σημαντικότερες είναι οι συνέπειες στις περιπτώσεις που ένα ακίνητο εμφανίζεται στο κτηματολογικό φύλλο ως «αγνώστου ιδιοκτήτη» καθώς μετά την οριστικοποίηση των πρώτων εγγραφών τα ακίνητα θα περιέλθουν, εκ του νόμου, στο Ελληνικό Δημόσιο, χωρίς να υπάρχει δυνατότητα επανάκτησης της κυριότητάς τους, παρά μόνο διεκδίκησης χρηματικής αποζημίωσης.
Η 20ετία
Η διαδικασία κτηματογράφησης δίνει χρονικό περιθώριο διόρθωσης των ανακριβών πρώτων εγγραφών στις περιοχές που έχουν κτηματογραφηθεί, αλλά πολλοί ιδιοκτήτες λόγω αμέλειας, έλλειψης πληροφόρησης, δικαστικών εμπλοκών κ.λπ. δεν το έπραξαν. Το ζήτημα θεωρείται σύνθετο νομικά, γι’ αυτό η ολομέλεια των δικηγορικών συλλόγων έχει ζητήσει να ισχύσει οριζόντια η 20ετία (αρχομένης από τον χρόνο έναρξης λειτουργίας των Κτηματολογικών Γραφείων), η οποία προβλέπεται από τον Αστικό Κώδικα και στις περιπτώσεις χρησικτησίας, προκειμένου οι πολίτες να κλείνουν τις εκκρεμότητες με το Κτηματολόγιο.
Ωστόσο, όπως αναφέρει στο «Βήμα» στέλεχος του Κτηματολογίου, η προθεσμία δεν μπορεί να είναι 20ετής για όλες τις περιοχές. «Για παράδειγμα, στη Θεσσαλονίκη όπου το Κτηματολογικό Γραφείο άνοιξε πέρυσι ή στην Αθήνα που ανοίγει εφέτος, εάν δοθεί εικοσαετής προθεσμία, οι οριστικές εγγραφές θα κλείσουν το 2042 ή 2043. Αυτό δίνει λάθος μήνυμα στους πολίτες, διαιωνίζοντας τη λογική της αναβλητικότητας, ενώ είναι άδικο για τους συνεπείς πολίτες που έσπευσαν να ολοκληρώσουν τις υποχρεώσεις τους» σημειώνει.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή, η νέα ρύθμιση δεν θα είναι οριζόντια και θα δίνει μια εύλογη παράταση, σε συνάρτηση με την ολοκλήρωση της κτηματογράφησης σε κάθε περιοχή. Οπως υποστηρίζει, δεν αναμένεται να προωθηθεί προς ψήφιση στη Βουλή πριν από τις εκλογές. Σε κάθε περίπτωση θα αφορά άμεσα ακίνητα στις 313 περιοχές της χώρας που κτηματογραφήθηκαν έως το 2006 και στις οποίες καταγράφηκαν 7.293.068 ιδιοκτησιακά δικαιώματα και περίπου 170.000 ακίνητα «αγνώστου ιδιοκτήτη».
Οι περιοχές
Το σίγουρο είναι ότι δεν θα καλύπτει 36 περιοχές της χώρας. Σε αυτές περιλαμβάνονται 22 περιοχές, στις οποίες, έπειτα από αλλεπάλληλες παρατάσεις η οριστικοποίηση των αρχικών εγγραφών έγινε την 1η Αυγούστου του 2017, ενώ τον Ιανουάριο του 2018 δόθηκε εντολή στους προϊσταμένους των Κτηματολογικών Γραφείων να προχωρήσουν τις διαδικασίες για τα ακίνητα «αγνώστου ιδιοκτήτη» ώστε να περιέλθουν στο Δημόσιο. Για τις υπόλοιπες 14 περιοχές η προθεσμία διόρθωσης έληξε το δίμηνο Οκτωβρίου – Νοεμβρίου του 2018 και δεν περιελήφθησαν σε νόμο του 2018 που έδινε 15ετή προθεσμία στις αρχικές εγγραφές.
Σε αυτές τις 36 περιοχές υπολογίζεται ότι περίπου 14.500 ακίνητα, τα οποία έχουν χαρακτηριστεί ως «αγνώστου ιδιοκτήτη», έχουν περάσει οριστικά στην ιδιοκτησία του Δημοσίου. Αν και, όπως αναφέρουν στελέχη που παρακολουθούν στενά τις διαδικασίες κτηματογράφησης, ακόμη δεν υπάρχει μηχανισμός υποδοχής, καταγραφής και αξιοποίησης των ακινήτων που πέρασαν ή θα περάσουν στην περιουσία του κράτους.
Παρατάσεις στις προθεσμίες διόρθωσης ανακριβών πρώτων εγγραφών δόθηκαν και το 2020, όπως αντίστοιχα το 2021 (με επιχειρηματολογία την πανδημία) και το 2022, παρατείνοντας την προθεσμία σε περιοχές που κηρύχθηκαν υπό κτηματογράφηση πριν από την έναρξη ισχύος του Ν. 3481/2006 έως τις 31.12.2023, δηλαδή συνολικά πάνω από είκοσι χρόνια από την ημερομηνία ίδρυσης του πρώτου Κτηματολογικού Γραφείου στο Κιλκίς την 1η Αυγούστου 2003.
Η διαδικασία
Η διόρθωση των πρώτων εγγραφών μπορεί να γίνει με τη διαδικασία των πρόδηλων σφαλμάτων όταν πρόκειται για απλά λάθη τα οποία διορθώνονται στα Κτηματολογικά Γραφεία, διαφορετικά πρέπει να ακολουθηθεί η δικαστική οδός με τη λεγόμενη αγωγή κατά των πρώτων εγγραφών, η οποία συνήθως εκδικάζεται εντός ενός έτους.
