Ενα νέο «εργαλείο» για την επίτευξη μηδενικών εκπομπών άνθρακα σε τομείς που είναι σχεδόν αδύνατο να πιάσουν τους στόχους απανθρακοποίησης, όπως η βαριά βιομηχανία, θα θεσμοθετήσει το αμέσως επόμενο διάστημα το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ).

Πρόκειται για μια εθελοντική αγορά πιστώσεων άνθρακα (Voluntary Carbon Credits) και η σχετική ρύθμιση για τη δημιουργία της έχει περιληφθεί στο ερανιστικό νομοσχέδιο που βρίσκεται ήδη για παρατηρήσεις στη Γενική Γραμματεία της κυβέρνησης.

Αϋλοι τίτλοι

Με τη νομοθετική πρωτοβουλία του ΥΠΕΝ θεσπίζεται ένα «Χρηματιστήριο» για συναλλαγές άυλων τίτλων που θα αφορούν πιστώσεις άνθρακα από δασώσεις και αναδασώσεις, τους οποίους θα αγοράζουν επιχειρήσεις προκειμένου να πιάσουν τους στόχους μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2).

Αυτοί οι τίτλοι θα εκφράζουν την αξία ανά τόνο διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που δεσμεύεται από τα δάση και θα διαπραγματεύονται στη νέα αγορά.

Ωστόσο, το πλαίσιο και οι όροι λειτουργίας της, το ποιοι θα μπορούν να συμμετέχουν και όλες οι απαραίτητες λεπτομέρειες θα παραπέμπονται σε υπουργικές αποφάσεις, οι οποίες αναμένεται να είναι έτοιμες εντός του πρώτου εξαμήνου του έτους, με στόχο από το 2026 να μπορεί να λειτουργήσει, όπως αναφέρει στο «Βήμα» ο γενικός γραμματέας Δασών του ΥΠΕΝ Στάθης Σταθόπουλος.

Η πώληση των πιστώσεων άνθρακα θα αποφέρει παράλληλα έσοδα στο κράτος. Οι πόροι που θα συγκεντρώνονται, σύμφωνα με κάποιες αρχικές εκτιμήσεις που έχει κάνει το επιτελείο του ΥΠΕΝ, μπορεί να φτάσουν το ένα δισ. ευρώ κατά την πρώτη τριετία λειτουργίας του, λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι πιθανότατα η αγορά να μην πάρει αμέσως μπροστά την πρώτη χρονιά, να είναι σχετικά υποτονική κατά το δεύτερο έτος και να ισορροπήσει στην τριετία.

Η δημιουργία της είχε αρχικά ανακοινωθεί τον Οκτώβριο του 2023 με σκοπό τη συγκέντρωση ενός σταθερού ποσού από το οποίο θα χρηματοδοτούνται έργα και δράσεις για την πρόληψη και τον καθαρισμό των δασών.

Αυτοχρηματοδότηση

«Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας κάποια στιγμή, το 2026, θα τελειώσει. Δεν θα είναι εύκολο να βρούμε και να διαθέσουμε έπειτα άλλο μισό δισεκατομμύριο ευρώ. Με τη λειτουργία της αγοράς πιστώσεων άνθρακα η συντήρηση και πρόληψη των δασών θα μπορεί να είναι στο μέλλον αυτοχρηματοδοτούμενη» αναφέρει ο κ. Σταθόπουλος.

Αλλωστε, όπως επισημαίνει ο ίδιος, τα απαιτούμενα ποσά για καθαρισμούς των δασών τα επόμενα χρόνια δεν θα είναι τα ίδια καθώς έχουν ήδη γίνει σχετικά έργα. «Δεν θα χρειάζεται να διαθέσουμε και πάλι 1,5 εκατ. ευρώ για να καθαριστούν δάση στην Πρέβεζα ή 2 εκατ. στα Γιάννενα κ.λπ. Θα απαιτούνται λιγότερα χρήματα.

Αν όμως δεν εξασφαλίσουμε τους απαραίτητους πόρους ώστε ανά 2-3 χρόνια να γίνονται μικρότερης έκτασης εργασίες, σε πέντε χρόνια τα δάση θα ξαναγίνουν όπως πρώτα. Ηδη όσα καθαρίστηκαν στις αρχές 2022 με αρχές 2023, αν δεν γίνουν νέες παρεμβάσεις, το 2026-2027 θα ξαναφουντώνουν» επισημαίνει ο γενικός γραμματέας Δασών, υπογραμμίζοντας ότι δημιουργείται μια νέα χρηματιστηριακού τύπου αγορά για τη χρηματοδότηση του μηχανισμού διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας.

Ανταμοιβή

Ειδική αναφορά στη συγκεκριμένη αγορά γίνεται και στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) το οποίο απέστειλε η χώρα μας στην Κομισιόν στις 7 Ιανουαρίου. Σε αυτό, μεταξύ άλλων, επισημαίνεται ότι αυτή η νέα αγορά «ανταμείβει λύσεις που βασίζονται στην ανάπτυξη του φυσικού περιβάλλοντος, όπως η αναδάσωση, η βιώσιμη γεωργία, καθώς και έργα μηχανικού χαρακτήρα που μειώνουν ή απομακρύνουν εκπομπές άνθρακα».

«Πράσινο» προφίλ για τις ρυπογόνες βιομηχανίες

Οι πιστώσεις άνθρακα θα δημιουργούνται από τη δάσωση, την αναδάσωση ή τη βελτίωση της διαχείρισης των δασών και ενδεχομένως από την παραγωγή προϊόντων ξύλου, δηλαδή από τη δασική βιομάζα. Σε κάθε περίπτωση, στον νέο μηχανισμό δεν θα μπορεί να γίνονται συναλλαγές με «τίτλους» από βιομάζα καμένων δασών ώστε να μη λειτουργήσει ως κίνητρο για καταστροφές φυσικών οικοσυστημάτων. Ενα δάσος που θα μπαίνει σε διαχείριση θα δημιουργεί «δικαιώματα εκπομπών CO2», τα οποία θα μπορούν να εξαγοράζουν ρυπογόνες βιομηχανίες και πιθανώς ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες ή ναυτιλιακές και αεροπορικές εταιρείες για να διαμορφώσουν ένα «πράσινο» προφίλ.

Η νέα αγορά θα προσφέρει στις επιχειρήσεις περαιτέρω δυνατότητα επίτευξης του στόχου μηδενικών εκπομπών, επιπλέον των όσων ορίζονται από το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ), την πρώτη αγορά ανθρακούχων εκπομπών παγκοσμίως, η οποία παραμένει έως και σήμερα η μεγαλύτερη.

Οπως σημειώνουν οι συντάκτες του ΕΣΕΚ, με την ολοκλήρωση μιας Εθελοντικής Αγοράς Πιστώσεων Αντιστάθμισης Εκπομπών CO2 «θα δοθεί για πρώτη φορά εντός της ΕΕ η δυνατότητα πρόσβασης σε προϊόντα και υπηρεσίες που σχετίζονται με την εθελοντική αντιστάθμιση εκπομπών CO2, πλέον της υποχρεωτικής συμμετοχής στο ΣΕΔΕ». Η τελική λίστα των δυνητικών αγοραστών θα εξειδικευτεί αργότερα με υπουργική απόφαση. Το ίδιο και οι απορροφήσεις CO2 που θα υπολογίζονται στη βάση κανόνων που θα προσδιοριστούν το επόμενο διάστημα ανάλογα με το είδος του έργου και της βλάστησης και με την κλιματική ζώνη.

Οι εθελοντικές αγορές πιστώσεων άνθρακα αναπτύσσονται με ταχείς ρυθμούς στις ανεπτυγμένες χώρες, γεγονός που οφείλεται στους φιλόδοξους στόχους περιορισμού των εκπομπών των μεγάλων εισηγμένων στα χρηματιστήρια εταιρειών που δραστηριοποιούνται στους τομείς της ενέργειας, των εξορύξεων, της τεχνολογίας κ.λπ. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η αξία της εθελοντικής αγοράς αντιστάθμισης εκπομπών CO2 είχε υπολογιστεί στα 2 δισ. δολάρια το 2021 και αναμένεται ότι θα ξεπεράσει τα 50 δισ. δολάρια έως το 2030.