Προ των πυλών ενός νέου κύκλου αλλαγών αρχιτεκτονικής φύσεως βρίσκεται το εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα με στόχο την οριστική επίλυση μέσα στην επόμενη τριετία του προβλήματος των «κόκκινων» δανείων. Οπως επισημαίνει κορυφαία τραπεζική πηγή, είναι η πρώτη φορά μετά το ξέσπασμα της κρίσης που γίνονται συντονισμένες κινήσεις από μετόχους, διοικήσεις και τις αρμόδιες εποπτικές αρχές για την ταχεία μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων σε βιώσιμα για τον κλάδο επίπεδα.
Στο τέλος αυτής της διαδρομής οι νέοι όμιλοι θα είναι μεν μικρότεροι, λόγω της μαζικής μεταβίβασης του μεγαλύτερου μέρους των προβληματικών στοιχείων του ενεργητικού τους σε τρίτους, ωστόσο η μείωση του ρίσκου που θα επιτευχθεί, σε συνδυασμό με την προοπτική ενίσχυσης των αποτελεσμάτων τους, θεωρείται από τους αναλυτές κλειδί για την επιστροφή στην κανονικότητα.
Αποτελεί δε αναγκαία συνθήκη για την ένταξη των ελληνικών τραπεζών στην υπό δημιουργία πανευρωπαϊκή τραπεζική ένωση κάποια στιγμή μετά το 2022, αλλά και για την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των αγορών, προς εξασφάλιση της απαραίτητης ρευστότητας για τη χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας.
Κίνηση-ματ από Eurobank
Την περασμένη εβδομάδα η Eurobank ανακοίνωσε τον μετασχηματισμό της σε εταιρεία συμμετοχών και την ταυτόχρονη αύξηση των κεφαλαίων της, μέσω της συγχώνευσης με την εταιρεία διαχείρισης ακινήτων Grivalia, την οποία ελέγχει ο βασικός της μέτοχος, η Fairfax του Πρεμ Γουάτσα. Εφόσον ο σχεδιασμός του διευθύνοντος συμβούλου της τράπεζας Φωκίωνα Καραβία εφαρμοστεί με επιτυχία, επιταχύνεται σημαντικά η διαδικασία εξυγίανσης του ισολογισμού της και οι δείκτες καθυστερήσεων επανέρχονται σε μονοψήφια ποσοστά έως και το τέλος του 2021.
Κι αυτό χωρίς να ενεργοποιηθεί ο νόμος για την αναβαλλόμενη φορολογία, που συνεπάγεται αύξηση κεφαλαίου υπέρ του Δημοσίου, λόγω των ζημιών που αναπόφευκτα θα καταγραφούν. Πρόκειται για μια κίνηση καθαρά ιδιωτικού χαρακτήρα, που δίνει σημαντικό προβάδισμα στη Eurobank σε σχέση με τον ανταγωνισμό και ασκεί πίεση στους υπόλοιπους συστημικούς ομίλους να αναλάβουν δράση για να καλύψουν την απόσταση.
Τα σχέδια στήριξης
Τα δεδομένα ωστόσο σε σχέση με λίγους μήνες νωρίτερα έχουν βελτιωθεί, λόγω των νέων εργαλείων που δημιουργούνται. Μετά το άδειασμα των τραπεζικών μετοχών από τους επενδυτές οι αρμόδιες αρχές έχουν πάρει πρωτοβουλίες.
Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει ξεκινήσει εκστρατεία ενημέρωσης στην Ευρώπη για το σχέδιό της, μέσω του οποίου εκτιμά πως μπορούν να μειωθούν τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα κάτω από το 10% σε 2-3 χρόνια, με τη μεταφορά εκτός ισολογισμών του μεγαλύτερου μέρους των επισφαλειών, χωρίς να προκληθούν ζημιές ικανές να οδηγήσουν σε μια αναγκαστική ανακεφαλαιοποίηση.
Την περασμένη εβδομάδα, στελέχη της κεντρικής τράπεζας βρέθηκαν στη Φρανκφούρτη για τις σχετικές παρουσιάσεις και δέχθηκαν πληθώρα ερωτήσεων τεχνικού χαρακτήρα. Λίγες ημέρες αργότερα, ψήφο εμπιστοσύνης στην πρόταση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα έδωσε ο οίκος αξιολόγησης Moody’s, χαρακτηρίζοντάς την πιστωτικά θετική (credit positive).
Παράλληλα, το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) ετοιμάζει το δικό του σχήμα στήριξης των τραπεζών, το οποίο προβλέπει την παροχή κρατικών εγγυήσεων για την τιτλοποίηση και πώληση σε επενδυτές «κόκκινων» δανείων.
Τις τελικές αποφάσεις για το ποιο από τα πλάνα θα προωθηθεί στην Κομισιόν για έγκριση θα λάβει το υπουργείο Οικονομικών. Εκτιμάται πάντως ότι μέσα στο α’ εξάμηνο του 2019, ο τραπεζικός κλάδος θα διαθέτει πρόσθετα εργαλεία.
Οπως εξηγεί αναλυτής, το μοντέλο μετασχηματισμού της Eurobank ή εναλλακτικά το σχέδιο της Τράπεζας της Ελλάδος έχουν εφαρμογή τόσο στην Alpha Bank όσο και στην Εθνική Τράπεζα. Μέσω αυτών οι δύο συστημικοί όμιλοι μπορούν να κάψουν μέρος των κεφαλαίων τους, γύρω στις 2-3 μονάδες, χωρίς την ανάγκη μιας άμεσης ενίσχυσης.
Επιπλέον, στην περίπτωση της Εθνικής, ένα μέρος των απωλειών μπορεί να καλυφθεί από το κεφαλαιακό όφελος που θα προκύψει από την προγραμματισμένη αποεπένδυση από Εθνική Ασφαλιστική και τις θυγατρικές σε Ρουμανία και Κύπρο, μέσω των οποίων αναμένει κεφαλαιακό όφελος της τάξης των 800 εκατ. ευρώ.
Από την άλλη πλευρά, η Alpha Bank έχει στη διάθεσή της περισσότερα κεφάλαια, ενώ θα μπορούσε να αναπληρώσει μέρος των ζημιών, πουλώντας κάποια θυγατρική στο εξωτερικό, όπως π.χ. την τράπεζα στη Ρουμανία.
Σημειώνεται ότι τα δύο μοντέλα εξυγίανσης, της ΤτΕ και της Eurobank, λειτουργούν ανεξάρτητα. Θα μπορούσαν ωστόσο να «κουμπώσουν» με το πρόγραμμα εγγυοδοσίας που προτείνει το ΤΧΣ, περιορίζοντας με τον τρόπο αυτόν την κεφαλαιακή επίπτωση των κινήσεων εξυγίανσης.
Από την άλλη πλευρά, η Τράπεζα Πειραιώς δεν διατηρεί απόθεμα κεφαλαίων ή θυγατρικές προς ρευστοποίηση. Ως εκ τούτου, λύση μπορεί να βρεθεί μέσω μιας διαφορετικής προσέγγισης στην ανάκτηση των «κόκκινων» δανείων, με χρήση και των κρατικών εγγυήσεων που προβλέπει η πρόταση του ΤΧΣ.
Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να δημιουργήσει μια θυγατρική για τη διαχείριση των επισφαλειών της και να πουλήσει στρατηγικό ποσοστό της σε τρίτο με αντάλλαγμα την εισφορά κεφαλαίων στον όμιλο. Τέτοια μοντέλα έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία στην Ιταλία.
Το κλίμα στην Ευρώπη
Σε κάθε περίπτωση, η εφαρμογή των παραπάνω σχεδιασμών προϋποθέτει την έγκριση της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς εγείρονται ζητήματα κρατικών εγγυήσεων.
Ωστόσο, στην Ευρώπη τους τελευταίους μήνες, λόγω και της κρίσης στην Ιταλία, διαφαίνεται η βούληση των αρχών για λήψη δραστικών μέτρων, κατά παρέκκλιση των βασικών κανόνων. Ενδεικτική είναι η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που παρουσιάστηκε την περασμένη εβδομάδα για μείωση των κεφαλαιακών επιπτώσεων στις τράπεζες που θα επιλέξουν να καθαρίσουν ταχέως τους ισολογισμούς τους.
Ο αναβαλλόμενος φόρος και η ανάγκη για νέα κεφάλαια
Σημαντικά εμπόδια στις τράπεζες για ανάληψη δραστικών πρωτοβουλιών προς την κατεύθυνση εξυγίανσης των δανειακών τους χαρτοφυλακίων δημιουργεί ο νόμος για την αναβαλλόμενη φορολογία. Ως γνωστόν, τα εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα έχουν απαίτηση από το Ελληνικό Δημόσιο, καθώς οι ζημιές τους από το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων και την άνοδο των «κόκκινων» δανείων λόγω κρίσης συμψηφίζονται με τα μελλοντικά κέρδη των επόμενων 20 ετών.
Για να αποζημιωθούν όμως οι τράπεζες θα πρέπει η μητρική τους να εμφανίζει κάθε χρόνο κέρδη. Ετσι, ο φόρος που τους αναλογεί δεν καταβάλλεται στο Δημόσιο και μετατρέπεται από απαίτηση σε «καθαρό» κεφάλαιο.
Εάν όμως το αποτέλεσμα είναι αρνητικό, ο νόμος προβλέπει ότι εκδίδονται μετοχές υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου, ώστε να ρευστοποιηθούν και να αποδοθεί το τίμημα στις τράπεζες για την αποζημίωσή τους. Σε αυτή την περίπτωση ωστόσο μειώνονται τα ποσοστά των ιδιωτών μετόχων τους, καθιστώντας τη χρήση αυτής της επιλογής απαγορευτική.
Με δεδομένο λοιπόν ότι η εξυγίανση των ισολογισμών εντός 2-3 ετών είναι αδύνατη μέσω των πλειστηριασμών και των ρυθμίσεων, το μεγαλύτερο βάρος αναγκαστικά πέφτει στις πωλήσεις προβληματικών δανείων σε τρίτους.
Ωστόσο, εάν το τίμημα είναι χαμηλό, που είναι και το πιο πιθανό λόγω του σύντομου χρονικού διαστήματος που έχουν στη διάθεσή τους οι τράπεζες για τη ρευστοποίηση τόσο μεγάλων χαρτοφυλακίων, μπορεί να οδηγηθούν σε αρνητικό αποτέλεσμα. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη κι αν ένα πιστωτικό ίδρυμα έχει πλεονάζοντα κεφάλαια, δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει για την επιθετική εξυγίανση του ισολογισμού της.
Η Eurobank βρήκε τον τρόπο να παρακάμψει την ισχύουσα νομοθεσία μέσω της συναλλαγής μετασχηματισμού της σε εταιρεία holding. Με τον τρόπο αυτόν, της επιτρέπεται να κάνει χρήση των κεφαλαίων της για να καλύψει τις ζημιές από το καθάρισμα του ενεργητικού της, χωρίς ωστόσο να ενεργοποιηθεί ο νόμος για την αναβαλλόμενη κερδοφορία.
Αυτός είναι και ο στόχος του σχεδίου της ΤτΕ. Οι τράπεζες ναι μεν χάνουν κεφάλαια από τη μεταφορά «κόκκινων» δανείων και αναβαλλόμενο φόρου σε ένα όχημα ειδικού σκοπού, ωστόσο δεν αναγκάζονται σε έκδοση μετοχών υπέρ του Δημοσίου.
Σύμφωνα με αναλυτή που παρακολουθεί τον κλάδο, οι δύο προαναφερθείσες εναλλακτικές αναμφίβολα εξυπηρετούν τον σχεδιασμό για μεγάλη και γρήγορη ανακούφιση από τα «κόκκινα» δάνεια, με παράκαμψη της νομοθεσίας περί αναβαλλόμενης φορολογίας. Ταυτόχρονα, αποκτά νόημα η εθελοντική κεφαλαιακή ενίσχυση για την αναπλήρωση των απωλειών, όπως συνέβη στην περίπτωση της Eurobank. Και αυτό διότι τα νέα κεφάλαια που εισφέρονται οδηγούν τελικά στην άμεση εξυγίανση των τραπεζών.
Γιατι η Πειραιώς δεν πληρώνει το CoCos
Την ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων της μέσω της μη αποπληρωμής του κουπονιού των μετατρέψιμων ομολογιών σε μετοχές (CoCos), που λήγει αυτόν τον μήνα, αποφάσισε η διοίκηση της Τράπεζας Πειραιώς. Οπως εξήγησε ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Χρήστος Μεγάλου, η νομοθεσία επιτρέπει τη μη πληρωμή ενός κουπονιού, χωρίς καμία επίπτωση.
Στο πλαίσιο αυτό αποφασίστηκε η χρήση της συγκεκριμένης ευελιξίας, ώστε τα κεφάλαια της τράπεζας να ενισχυθούν κατά 36 μονάδες βάσης. Εκτιμά δε ότι οι αγορές θα αποδεχθούν αυτή την επιλογή ως μέρος του ευρύτερου σχεδίου κεφαλαιακής ενίσχυσης της τράπεζας και δεν θα την εκλάβουν ως αδυναμία του ομίλου να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του. Ο κ. Μεγάλου σημείωσε ότι το 2019 η πληρωμή του κουπονιού θα γίνει κανονικά. Σε σχέση με την εκκρεμότητα του πλάνου κεφαλαιακής ενίσχυσης ύψους 500 εκατ. ευρώ, τόνισε ότι υπάρχει χρόνος και πως οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν στις αρχές του επόμενου έτους, ανάλογα με τις συνθήκες στις αγορές.
Οι millennials δείχνουν τον δρόμο στις τράπεζες
Ενισχύεται η τάση στους νέους να προτιμούν τις τράπεζες που επιδεικνύουν απτά αποτελέσματα σε «πράσινες» πρακτικές. Ηδη, σύμφωνα με έρευνες, η γενιά των millennials δείχνει τον δρόμο και «υποχρεώνει» τις επιχειρήσεις να στραφούν σε υπεύθυνες πρακτικές. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους μεγάλες τράπεζες, αυξάνεται στις συγκεκριμένες ηλικίες η τάση να προτιμούν για τις αποταμιεύσεις τους αλλά και για τις επιχειρηματικές τους συνεργασίες πιστωτικά ιδρύματα που επιδεικνύουν απτά αποτελέσματα σε πρωτοβουλίες φιλικές στο περιβάλλον.
Οπως αναφέρουν στελέχη μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών, οι εκπρόσωποι των millennials θα προτιμήσουν να αλλάξουν την κάρτα τους με την αντίστοιχη τράπεζας που επιβραβεύει «πράσινες» δραστηριότητες ή στηρίζει επιχειρήσεις/οργανισμούς που προωθούν τη μείωση των εκπομπών ρύπων, εναλλακτικές πηγές ενέργειας κ.λπ. Αντίστοιχα, θα επιλέξουν να αγοράσουν ένα επενδυτικό προϊόν ή να μεταφέρουν το επιχειρηματικό τους δάνειο ή τον επιχειρηματικό τους λογαριασμό σε μια τράπεζα που εφαρμόζει τις Αρχές της Υπεύθυνης Τραπεζικής.
Η εμπλοκή του διεθνούς χρηματοπιστωτικού τομέα στη διεθνή προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αλλά και των επιπτώσεών της στην παγκόσμια οικονομία είναι ήδη εμφανής και αρκετά πολύπλοκη. Η διεθνής αυτή προσπάθεια και οι στόχοι που έχουν τεθεί από τον ΟΗΕ κοστίζουν πολύ και η χρηματοδότησή τους περνά μέσα από το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Με βάση αυτή τη φιλοσοφία, το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP FI) και 28 τράπεζες από όλον τον κόσμο, την περασμένη εβδομάδα στο Παρίσι έθεσαν σε παγκόσμια δημόσια διαβούλευση τις έξι Αρχές Υπεύθυνης Τραπεζικής (Principles for Responsible Banking).
Η Τράπεζα Πειραιώς είναι η μόνη ελληνική τράπεζα που συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία και για τον σκοπό αυτόν στη συνάντηση του Παρισιού παραβρέθηκε ο διευθύνων σύμβουλος κ. Χρήστος Μεγάλου, ο οποίος δήλωσε ότι οι αρχές αυτές συνάδουν πλήρως με τις αρχές εταιρικής υπευθυνότητας που εφαρμόζει στις επιχειρηματικές της αποφάσεις.
Δεσμευόμενες στο νέο πλαίσιο, οι τράπεζες διεθνώς θα ευθυγραμμίσουν τις εργασίες τους με τους στόχους της παγκόσμιας κοινότητας, όπως αυτοί εκφράζονται μέσα από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης και τη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή.
