Δίχως νέα δεδομένα και με πολλά αιωρούμενα ερωτηματικά ως προς τη συνέχεια των ελληνοτουρκικών επαφών πραγματοποιήθηκε η νέα συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την προηγούμενη Τετάρτη στην Ουάσιγκτον.
Ηταν στην ουσία μια επανάληψη των όσων είχαν προηγηθεί το προηγούμενο 12μηνο και μια ξεκάθαρη προσπάθεια των δύο πλευρών να διατηρήσουν ζωντανή τη μεταξύ τους επικοινωνία, με την επίγνωση των δυσκολιών και των εστιών της έντασης, οι οποίες παραμένουν – έστω και σε ύφεση.
Μοναδικά χειροπιαστά στοιχεία ήταν η επιβεβαίωση της ιδιόμορφης συνθήκης ηρεμίας στο Αιγαίο, δίχως όμως να συνοδεύεται αυτό από την παραμικρή ένδειξη ότι η Τουρκία έχει καθ’ οιονδήποτε τρόπο μεταβάλλει το πλαίσιο των διεκδικήσεών της – μάλλον το αντίθετο.
Και, επιπλέον, έπειτα από αυτή τη νέα συζήτηση μεταξύ των δύο ηγετών, επανήλθε στο προσκήνιο το Κυπριακό, με την ελληνική πλευρά να δείχνει ότι επιθυμεί την επανέναρξη των συνομιλών με στόχο την επίλυση στη βάση της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας και την τουρκική να επαναλαμβάνει εμφατικά τη θέση της περί οριστικής διχοτόμησης.
Το παρασκήνιο της συνάντησης
Στο παρασκήνιο της συνάντησης ήταν προφανής η τακτική των δύο πλευρών. Δεδομένης της πρόσφατης έξαρσης της τουρκικής επιθετικότητας στο φραστικό επίπεδο και κυρίως εναντίον της Κύπρου, η Αθήνα επιχείρησε να κρατήσει πολύ χαμηλά τις προσδοκίες. Παρ’ όλο που ήταν γνωστό ότι η συνάντηση θα πραγματοποιηθεί, επί ημέρες καλλιεργήθηκε η αίσθηση ότι δεν είχε προγραμματιστεί κάτι.
Με την άφιξη όμως των αντιπροσωπειών στην αμερικανική πρωτεύουσα για τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, διακινήθηκαν οι πληροφορίες ότι οι δύο ηγέτες θα συναντιούνταν, προς επιβεβαίωση των όσων είχαν ούτως ή άλλως δρομολογηθεί έπειτα από την πρόσφατη επίσκεψη του Πρωθυπουργού στην Αγκυρα την άνοιξη. Και, πάντως, ήταν σαφές ότι μια ματαίωση της συνάντησης θα διαμόρφωνε ένα εντελώς διαφορετικό κλίμα από εκείνο το οποίο έχει επιτευχθεί τους προηγούμενους μήνες. Κατά τα όσα πάντως ανέφεραν κυβερνητικές πηγές, η συνάντηση έγινε κατόπιν αιτήματος της τουρκικής πλευράς.
Η 50ή επέτειος του «Αττίλα»
Κατόπιν αυτών, τα βλέμματα στρέφονται στο προσεχές Σάββατο 20 Ιουλίου. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα βρεθεί για πρώτη φορά στη Λευκωσία για τις εκδηλώσεις μνήμης με τη συμπλήρωση 50 ετών από την εισβολή του «Αττίλα», ενώ την ίδια ημέρα ο Ταγίπ Ερντογάν θα μεταβεί στο κατεχόμενο τμήμα της πόλης για τους εορτασμούς της τουρκοκυπριακής πλευράς.
Ο τρόπος με τον οποίο θα τοποθετηθεί ο πρόεδρος της Τουρκίας και το κατά πόσο θα επιλέξει να αναζωπυρώσει την εμπρηστική του ρητορική αξιολογείται ως μια παράμετρος η οποία θα επηρεάσει σημαντικά το κλίμα εν όψει των επόμενων συναντήσεων. Σημειώνεται πάντως από διπλωματικές πηγές ότι δεν θα πρέπει να θεωρούνται ρεαλιστικές οι προσδοκίες ότι ο Ταγίπ Ερντογάν θα εμφανιστεί μετριοπαθής και συγκρατημένος σε αυτή τη συγκυρία.
Υπό αυτή την έννοια, η προετοιμασία του ταξιδιού του Κυριάκου Μητσοτάκη στη Λευκωσία στην παρούσα συγκυρία γίνεται με προεξοφλημένη τη ρητορική έξαρση του τούρκου προέδρου και το ενδεχόμενο να απαιτηθεί επί τόπου απάντηση από τον έλληνα πρωθυπουργό. Το κατά πόσο οι εκδηλώσεις της 20ής Ιουλίου θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια νέα περίοδο έντασης μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας είναι μια υπό εξέταση παράμετρος για την ελληνική πλευρά.
Τα δύσκολα ζητήματα
Το ερώτημα που επανέρχεται έπειτα από τις πέντε διαδοχικές συναντήσεις και εν όψει των επόμενων δύο, του Σεπτεμβρίου στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και της συνεδρίασης του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας η οποία θα ακολουθήσει, είναι τι προσδοκίες μπορεί να θεωρούνται ρεαλιστικές για την πρόοδο και την κατάληξη των διμερών επαφών.
Το ποια ακριβώς είναι τα περιθώρια προετοιμασίας των επόμενων συναντήσεων και ποια νέα ζητήματα μπορούν να ενταχθούν στην ημερήσια διάταξη παραμένει ασαφές. Και πάντως αυτή τη στιγμή φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο να γίνουν άλματα και να εισέλθουν οι συζητήσεις στον πυρήνα των διαφορών, που κατά την ελληνική πλευρά παραμένει στον καθορισμό υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ και κατά την τουρκική εκτείνεται σε μια πολύ ευρύτερη βεντάλια θεμάτων.
Η συνθήκη αυτή περιπλέκεται ακόμη περισσότερο με δεδομένη τη ρευστότητα στο γεωπολιτικό περιβάλλον και τις διαφορετικές θέσεις της ελληνικής και της τουρκικής κυβέρνησης στις περιφερειακές πολεμικές συγκρούσεις στην Ουκρανία και στη Γάζα.
Η προετοιμασία των επόμενων βημάτων μελετάται με μεγάλη προσοχή από το Μέγαρο Μαξίμου και το υπουργείο Εξωτερικών και, όπως μεταδίδεται, βασική επιδίωξη θα είναι στο αμέσως προσεχές διάστημα να παραμείνουν ανοιχτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας, τουλάχιστον μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν, καθώς και σε χαμηλότερο διπλωματικό επίπεδο.
Οι αμερικανικές εκλογές
Είναι πάντως αισθητό, όσο και αν δεν ομολογείται, ότι στο σημείο που έχουν φτάσει οι συναντήσεις θα είναι δύσκολο να διατηρηθεί η απροσδιοριστία των «ήρεμων νερών» και της εν αναμονή έντασης.
Το αίνιγμα του επόμενου σταδίου των συνομιλιών εκτιμάται με σχετική βεβαιότητα ότι θα παραμείνει σε εκκρεμότητα για το διάστημα του καλοκαιριού και εν όψει της βασικής παραμέτρου, η οποία με τον έναν ή τον άλλον τρόπο αναμένεται ότι θα επιδράσει καταλυτικά και στα ελληνοτουρκικά: Είναι οι προεδρικές εκλογές του προσεχούς Νοεμβρίου στις ΗΠΑ, στις οποίες έχουν στραμμένη την προσοχή τους και οι δύο κυβερνήσεις. Μια ενδεχόμενη εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ αναμένεται ότι θα διαμορφώσει μια εντελώς διαφορετική συνθήκη, με δεδομένη την προηγούμενη στενή επαφή μεταξύ του πρώην προέδρου και του Ταγίπ Ερντογάν.
Εξ ου και ο Κυριάκος Μητσοτάκης τηρεί μια εξαιρετικά συγκρατημένη στάση όποτε καλείται να σχολιάσει το ενδεχόμενο επιστροφής του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο.
Τι συζήτησαν Μητσοτάκης – Γκουτέρες
Να αξιοποιηθεί κάθε δυνατότητα για λύση του Κυπριακού στη βάση των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ζήτησε ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης από τον ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες κατά τη συνάντησή τους στη Νέα Υόρκη την περασμένη Παρασκευή.
Ο Πρωθυπουργός εξέφρασε την εκτίμησή του για τις προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα και της προσωπικής του απεσταλμένης του Μαρία Ανχελα Ολγκίν για την επανεκκίνηση των συνομιλιών για το Κυπριακό. Οι δυο τους συζήτησαν και την επικείμενη ανάληψη από την Ελλάδα θέσης μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας.
