«Κομβικές βουλευτικές εκλογές που θα χαράξουν την πορεία της Βόρειας Μακεδονίας προς την ΕΕ» χαρακτήρισε την εκλογική αναμέτρηση της περασμένης Τετάρτης το Atlantic Council. Το αμερικανικό think tank αποδίδει την ήττα του σοσιαλδημοκρατικού SDSM, που κυβερνά τη χώρα τα τελευταία επτά χρόνια, στην κόπωση των ψηφοφόρων από τη στάσιμη ενταξιακή διαδικασία, η οποία, ενώ ξεμπλοκαρίστηκε μετά την επίλυση του ζητήματος της ονομασίας με την Ελλάδα, μπλοκαρίστηκε από τη Βουλγαρία για ζητήματα που σχετίζονται με τη βουλγαρική μειονότητα της Βόρειας Μακεδονίας.
Η ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας μαζί με την πάταξη της διαφθοράς αποτέλεσαν κεντρικά θέματα της προεκλογικής εκστρατείας, αλλά αναμένεται να συνεχίσουν να απασχολούν. Το κεντροδεξιό κόμμα VMRO-DPMNE του Χρίστιαν Μίτσκοσκι έλαβε τις 58 από τις 120 έδρες της Βουλής – αλλά του λείπουν τρεις για αυτοδυναμία. Οι διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης με κάποιο από τα μικρότερα κόμματα, πιθανότατα με το μικρότερο αλβανικό που ήρθε τέταρτο στις βουλευτικές εκλογές, αναμένεται να διαρκέσουν μερικές εβδομάδες.
Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΕΕ, που ξεκίνησαν το 2022, αναμένεται να διαρκέσουν χρόνια. Στις Βρυξέλλες εκφράζονται ανησυχίες μετά τις διπλές εκλογές αυτής της εβδομάδας επειδή και οι δύο νικητές – των βουλευτικών και των προεδρικών εκλογών – χρησιμοποιούν εθνικιστική ρητορική που θα μπορούσε να οδηγήσει σε προβλήματα με τους γείτονες της Βόρειας Μακεδονίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι τόσο ο Μικόσκι όσο και η νέα πρόεδρος Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα-Ντάφκοβα αρνούνται να χρησιμοποιήσουν τον προσδιορισμό «Βόρεια» όταν αναφέρονται στη χώρα.
Σχετικά με τη Βουλγαρία, που απαιτεί αλλαγή στο προοίμιο του Συντάγματος της Βόρειας Μακεδονίας προκειμένου να αναγνωριστεί η βουλγαρική μειονότητα για να άρει το βέτο στην ένταξη της χώρας στην ΕΕ, τόσο ο Μίτσκοσκι όσο και η Σιλιάνοφσκα δηλώνουν αντίθετοι. Αλλο ζήτημα που θα σταθεί εμπόδιο στην ενταξιακή πορεία της Βόρειας Μακεδονίας είναι η διαφθορά, που, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «παραμένει διαδεδομένη σε πολλούς τομείς».
Οι περισσότεροι αναλυτές πιστεύουν ότι η σκληρή ρητορική – για παράδειγμα για τον προσδιορισμό «Βόρεια» στην ονομασία της χώρας – δεν θα μεταφραστεί σε συγκεκριμένες ενέργειες που θα έθεταν σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή πορεία της Βόρειας Μακεδονίας.
Η στάση του Μίτσκοσκι και ο ρόλος των Αλβανών
Σκληρή ρητορική χρησιμοποίησε ο Μίτσκοσκι στην προεκλογική του εκστρατεία και προς το μεγαλύτερο κόμμα της αλβανικής μειονότητας της χώρας, το DUI του Αλί Αχμέτι, εγείροντας ανησυχίες για τις εύθραυστες σχέσεις ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Οι Αλβανοί, που ξεπερνούν το 25% του πληθυσμού της Βόρειας Μακεδονίας, είχαν πραγματοποιήσει ένοπλη εξέγερση το 2001, υπό την ηγεσία του Αχμέτι, απαιτώντας περισσότερα δικαιώματα.
Ο Μικόσκι ανέλαβε την ηγεσία του VMRO-DPMNE το 2017 από τον πρώην πρωθυπουργό Νικόλα Γκρούεφσκι, ο οποίος έφυγε από τη χώρα διωκόμενος για διαφθορά και βρήκε καταφύγιο στην Ουγγαρία του Βίκτορ Ορμπαν. Ο Μίτσκοσκι υπόσχεται να δημιουργήσει χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Μεγάλο μέρος της νεολαίας της Βόρειας Μακεδονίας έχει εγκαταλείψει τη χώρα αναζητώντας καλύτερες προοπτικές στο εξωτερικό.
Πρόσφατη ανάλυση του Διεθνούς Ινστιτούτου Μεσανατολικών και Βαλκανικών Σπουδών της Σλοβενίας, με τίτλο «Προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές στη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας 2024: επιστροφή στον «νεο-γκρουεφσκισμό»;», τονίζει ότι το VMRO-DPMNE «δεν αποκήρυξε ποτέ την πολιτική κληρονομιά του Νικόλα Γκρούεφσκι». Ως αποτέλεσμα, στη χώρα σήμερα «παρατηρούμε έναν συνδυασμό της πολιτικής-εγκληματικής κληρονομιάς του καθεστώτος Γκρούεφσκι (σ.σ.: αρκετοί από τους πρώην συνεργάτες του έχουν καταδικαστεί σε μακροχρόνιες ποινές φυλάκισης για διαφθορά) και των οικονομικών-εγκληματικών πλοκαμιών του Ορμπαν».
Η ανάλυση του σλοβενικού think tank καταλήγει ότι «αντί να επιτευχθεί πλήρης «απο-γκρουεφσκοποίηση», που δεν είναι εφικτή αν δεν εκδοθεί ο Γκρούεφσκι από την Ουγγαρία προς τις Αρχές της Βόρειας Μακεδονίας», η νίκη του VMRO-DPMNE στις εκλογές «θα οδηγήσει σε μια φάση «νεο-γκρουεφσκισμού» που θα μπορούσε να αποδειχθεί κοστοβόρα για τη Βόρεια Μακεδονία».
Οι περισσότεροι παρατηρητές των πολιτικών εξελίξεων στη χώρα, πάντως, θεωρούν ότι η νέα κυβέρνηση του Μίτσκοσκι θα ακολουθήσει την οδό του «μαλακού ευρωσκεπτικισμού» για να μην εκτροχιάσει την ευρωπαϊκή προοπτική της Βόρειας Μακεδονίας, αλλά θα προσπαθήσει σκληρά να αποφύγει περισσότερες επώδυνες, για τα Σκόπια, παραχωρήσεις. Αλλοι ρίχνουν ευθύνες στις Βρυξέλλες και στα κράτη-μέλη της ΕΕ που έχουν μετατρέψει την ενταξιακή διαδικασία της Βόρειας Μακεδονίας σε μαραθώνιο, δίνοντας την εντύπωση στους πολίτες της χώρας ότι κάθε φορά που ξεπερνιέται ένα εμπόδιο ρίχνουν ένα νέο στον δρόμο τους προς την ΕΕ.
