«Να μην είμαστε σαν αυτούς που περνούν τη θάλασσα, αλλά πνίγονται στο ποτάμι» δήλωσε μπροστά στο τζάκι του Μεγάρου Μαξίμου ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Σε μία επίσκεψη που έδειξαν και οι δύο πλευρές ότι ήθελαν να κυλήσει ομαλά. Ελλάδα και Τουρκία δηλώνουν έτοιμες για μία νέα σελίδα στην ιστορία τους.

Και το ερώτημα που γεννάται σε όλους είναι αν αυτή η νέα σελίδα θα είναι η αρχή σε ένα νέο κεφάλαιο ηρεμίας που θα ακολουθήσει μία ακόμα φάση έντασης, ή αν τελικά θα σπάσει ο φαύλος κύκλος που χαρακτηρίζει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Οι δύο πλευρές προσήλθαν στα ραντεβού της περασμένης Πέμπτης με συγκεκριμένους στόχους, αλλά και διαφορετικές πολιτικές επιδιώξεις που θα εξυπηρετήσουν αυτοί οι στόχοι.

Ηρεμία

Η Διακήρυξη των Αθηνών, που υπέγραψαν Μητσοτάκης και Ερντογάν, ήταν μία ηχηρή πολιτική δέσμευση που δεν θίγει τις εκατέρωθεν νομικές θέσεις των δύο πλευρών. Για να έχει αποτελέσματα θα πρέπει να εξελιχθεί σε συγκεκριμένα βήματα που θα οδηγήσουν στην επίλυση των προβλημάτων.

Για την Αθήνα η ηρεμία είναι απαραίτητη για την οικοδόμηση της εμπιστοσύνης και την προώθηση του διαλόγου. Για την Αγκυρα η ηρεμία είναι και μία δήλωση καλής θέλησης στη διπλωματία, με τον Ερντογάν να στέλνει επιπλέον μήνυμα «τέλος οι αερομαχίες». Και όλοι περιμένουν να δουν αν θα ισχύσει επ’ αόριστο.

Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης

Και οι δύο πλευρές δηλώνουν ότι θέλουν προσφυγή στη διεθνή δικαιοσύνη. Η Τουρκία στο καλάθι βάζει όλες τις διεκδικήσεις της απέναντι στην Ελλάδα και θέλει προσφυγή για όλες τις διαφορές, με τα ζητήματα να είναι «αλληλένδετα», όπως υποστηρίζει.

Η Ελλάδα βλέπει ως «επόμενη φάση του πολιτικού διαλόγου, όταν οι συνθήκες ωριμάσουν», όπως ανέφερε ο Μητσοτάκης την προσέγγιση για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, που σύμφωνα με τον Πρωθυπουργό «συνιστά τη μόνη διαφορά που θα μπορούσε να αχθεί ενώπιον διεθνούς δικαιοδοσίας». Καθώς η Αθήνα ξεκαθαρίζει ότι ζητήματα εθνικής κυριαρχίας δεν μπαίνουν σε διαπραγμάτευση.

Μεταναστευτικό

Για την Αθήνα ο έλεγχος των ροών και η διαχείριση του Μεταναστευτικού αποτελεί ζήτημα πρώτης γραμμής. Ενα ζήτημα που αποτέλεσε πεδίο σύγκρουσης με την Τουρκία στην προσφυγική – μεταναστευτική κρίση του Εβρου το 2020.

Μείζον ζήτημα αποτελεί και για την Τουρκία, που δηλώνει σαφώς ότι παύει να αποτελεί χώρα «transit» και στέλνει μήνυμα μέσω των αρχών της σε αεροδρόμια και συνοριακές γραμμές «μην έρχεστε, δεν θα περάσετε».

Η λύση του Μεταναστευτικού προσφέρεται από την Τουρκία στην ΕΕ, μέσω Ελλάδας, αφού στην Ευρώπη οι χώρες εμφανίζονται διχασμένες στο συγκεκριμένο θέμα. Με την Ελλάδα να μπορεί να εξελιχθεί δυναμικά με αιχμή το Μεταναστευτικό και σε γέφυρα για τις σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας.

Στο ίδιο πλαίσιο η Αθήνα έστειλε θετικό σήμα εξασφαλίζοντας από την ΕΕ να συναινέσει στη χορήγηση βίζας-εξπρές, 12μηνης ισχύος, με διάρκεια παραμονής επτά ημερών σε τούρκους τουρίστες για 10 ελληνικά νησιά. Ενώ δηλώνει ότι στηρίζει τη διευκόλυνση της βίζας σε τούρκους πολίτες στο πλαίσιο της ΕΕ.

Οικονομία

Το αντάλλαγμα της Τουρκίας για το Μεταναστευτικό. Η Αγκυρα χρειάζεται κονδύλια, στοχεύει στην θετική ατζέντα των ευρωτουρκικών σχέσεων, με το βλέμμα στην οικονομία, ενώ θέλει ενίσχυση οικονομικά και για το Μεταναστευτικό. Με την Ελλάδα να μπορεί να γίνει το κλειδί που θα ξεκλειδώσει θετικές εξελίξεις για την Αγκυρα.

Σημαντική και η συνάντηση Χατζηδάκη – Σιμσέκ. Στις 2 Φεβρουαρίου προγραμματίζεται σύγκληση της Κοινής Οικονομικής Επιτροπής Ελλάδας – Τουρκίας στην Κωνσταντινούπολη, υπό τον Φραγκογιάννη, με επιχειρηματική αποστολή και στόχο την ενίσχυση του διμερούς εμπορίου από τα 5 δισ. στα 10 δισ. ευρώ.

Στις δηλώσεις κατά την επιστροφή στην Τουρκία ο Ερντογάν αναφέρθηκε και στην ενέργεια, σημειώνοντας ότι πρότεινε στην Ελλάδα παροχή πόρων «από την ενέργεια του πυρηνικού μας σταθμού που θα κατασκευαστεί στη Σινώπη».

Τρομοκρατία

Ελλάδα και Τουρκία δηλώνουν αποφασισμένες να πατάξουν την τρομοκρατία. Για την Τουρκία ωστόσο η τρομοκρατία συνδέεται και με όσους θεωρεί ενίοτε απέναντι στην κυβέρνηση λόγω των πολιτικών τους θέσεων. Στον κατάλογο των τρομοκρατών περιλαμβάνονται Κούρδοι (ΡΚΚ, DHKP-C), γκιουλενιστές κ.ά. Για την Ελλάδα συνδέεται κυρίως με την ασφάλεια.

Η απόφαση πάντως της Αθήνας να κλείσει τον καταυλισμό του Λαυρίου ήταν ιδιαίτερης σημασίας για την Αγκυρα, που τη θεώρησε και ως μήνυμα της Ελλάδας σε όσους προσπαθούν να περάσουν στο έδαφός της από την Τουρκία.

Τα αγκάθια

Το καλό κλίμα στη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν και η δέσμευσή τους για ηρεμία δεν άφησε στην άκρη και τα αγκάθια στη σχέση των δύο πλευρών. Διαφορές που συνεχίζουν να υπάρχουν, αφού παρά το καλό κλίμα οι δύο χώρες δεν έχουν αλλάξει τις πάγιες θέσεις τους και επιμένουν στις κόκκινες γραμμές τους. Με Μητσοτάκη και Ερντογάν να συμφωνούν ότι διαφωνούν.

Αιγαίο – Ανατολική Μεσόγειος

Η Τουρκία δεν έχει εγκαταλείψει τις θέσεις της περί γκρίζων ζωνών, αμφισβητούμενων νησιών, αποστρατιωτικοποιημένων νησιών, το casus belli, το τουρκολιβυκό μνημόνιο, ούτε το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας. Και αυτά είναι μερικά από τα ζητήματα που συνδέει με τη συζήτηση περί υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ. Για την Αθήνα η διαφορά είναι μία και, όπως υπογραμμίζουν διπλωματικές πηγές, ο πολιτικός διάλογος θα μπει στα ζητήματα υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ «όταν ωριμάσουν οι συνθήκες»…

Κυπριακό

Ο Ερντογάν δεν είπε δύο κράτη, επανέλαβε ωστόσο την πάγια θέση της Τουρκίας για λύση στη βάση των «νέων πραγματικοτήτων» στο νησί. Με την παράλειψη δύο λέξεων να μην αλλάζει το νόημα. Τη διαφωνία αναγνώρισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, σημειώνοντας ότι «δεν υπάρχει άλλη λύση πέραν των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ» και προσθέτοντας ότι θα πρέπει να επανεκκινήσει ο διάλογος από εκεί που διακόπηκε το 2017, καθώς «μόνο μέσα από αυτόν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική πρόοδος».

Μουσουλμανική μειονότητα

Ο Μητσοτάκης απάντησε στην αναφορά Ερντογάν περί «τουρκικής μειονότητας» λέγοντας ότι «ο προσδιορισμός της ιδιότητας της μειονότητας ως μουσουλμανικής καθορίζεται από την ίδια τη Συνθήκη της Λωζάννης» για να προσθέσει ότι η Θράκη «αποτελεί ένα παράδειγμα αρμονικής συνύπαρξης χριστιανών και μουσουλμάνων». Ο Ερντογάν δεν απάντησε και δεν έδειξε δυσαρέσκεια. Επέλεξε δε να μην πάει στη Θράκη. Συναντήθηκε με μέλη της μειονότητας στην τουρκική πρεσβεία, αλλά και εκεί οι τόνοι κρατήθηκαν χαμηλά. Προς το παρόν.