«Η κρυφή χειραγώγηση» μέσω ενός «πληροφοριακού πολέμου» από τη Ρωσία «μπορεί να αλλάξει ριζικά την προεκλογική εκστρατεία» των ευρωεκλογών, προειδοποιεί η επίτροπος της ΕΕ για τις Αξίες και τη Διαφάνεια Βέρα Γιούροβα, υπογραμμίζοντας τις υψηλές δυνατότητες προπαγάνδας χάρη στον «μοιραίο», όπως τον αποκαλεί, συνδυασμό τεχνητής νοημοσύνης και παραπληροφόρησης.
Πολλοί ευρωπαίοι αξιωματούχοι εκφράζουν ανησυχίες για τον υβριδικό πόλεμο που εντείνει το Κρεμλίνο εν όψει των ευρωεκλογών στις 6-9 Ιουνίου.
Εκστρατείες παραπληροφόρησης
Ο γάλλος υφυπουργός Ευρώπης και Εξωτερικών Υποθέσεων, Ζαν-Νοέλ Μπαρό, προειδοποίησε για την «τεράστια κλίμακα» των εκστρατειών παραπληροφόρησης που προέρχονται από τη Ρωσία, σε πρόσφατη συνέντευξή του στην εφημερίδα «Ouest-France», μιλώντας για «αποδεδειγμένο κίνδυνο» να αλλοιωθούν τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών. Για «αυξημένο αριθμό επιθέσεων, ειδικά στο πλαίσιο των επερχόμενων ευρωπαϊκών εκλογών», προειδοποίησε και η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφάλειας Πληροφοριών της Γερμανίας.
Αρχής γενομένης από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022, οι γερμανικές αρχές ασφαλείας έχουν εντοπίσει αυξημένες εκστρατείες παραπληροφόρησης που περιλαμβάνουν ακόμη και τη διάδοση αμφιβολιών για τη νομιμότητα των ευρωεκλογών του Ιουνίου. Το γερμανικό υπουργείο Εσωτερικών θεωρεί αυτουργούς ρωσικές κυβερνητικές υπηρεσίες και μέσα ενημέρωσης που υποστηρίζονται από το Κρεμλίνο.
Με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης
Τις ανησυχίες αυτές επιβεβαιώνουν, σύμφωνα με τη γερμανική «Handelsblatt», αναφορές που συλλέγει η ΕΕ από μεγάλους φορείς εκμετάλλευσης πλατφορμών, όπως η Meta και η Alphabet, σχετικά με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στη διάδοση της παραπληροφόρησης. Το Facebook και το Instagram της Meta βρίσκονται αντιμέτωπα με σαρωτικά πρόστιμα, αφότου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διεξήγαγε έρευνες για τον χειρισμό της παραπληροφόρησης από τη Ρωσία και άλλες ξένες χώρες, από την οποία προέκυψε ότι δεν τήρησαν τις προϋποθέσεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA).
«Τις τελευταίες εβδομάδες είδαμε ότι νέες τακτικές δοκιμάζονται ξανά και ξανά, μεταξύ άλλων με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης» σχολιάζει η Τζούλια Σμιρνόβα, ερευνήτρια στο γερμανικό Ινστιτούτο Στρατηγικού Διαλόγου (ISD), εκφράζοντας τον φόβο ότι «οι ρωσικές εκστρατείες (παραπληροφόρησης) θα ενταθούν εν όψει των επικείμενων ευρωεκλογών. Η Ρωσία αναπτύσσει την απαραίτητη υποδομή και την τεχνογνωσία εδώ και χρόνια».
Υπονόμευση των διαδικασιών
Η ομάδα του επικεφαλής Στρατηγικών Επικοινωνιών στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (EEAS), Λουτζ Γκιούλνερ, φέρεται να έχει τεκμηριώσει πληθώρα περιπτώσεων όπου η Ρωσία έχει επιχειρήσει να επηρεάσει την ΕΕ. «Πρόκειται να ρίξουν λίγο επιπλέον λάδι στη φωτιά των κοινωνικών διαμαχών και να υπονομεύσουν τις δημοκρατικές μας διαδικασίες» προβλέπει ο Γκιούλνερ, κάνοντας λόγο για «δύσκολη δοκιμασία δυνάμεων λίγο πριν από τις ευρωεκλογές».
Στόχος των ρωσικών εκστρατειών παραπληροφόρησης είναι η μετάδοση της εικόνας ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία δεν λειτουργεί και ότι «απαιτείται αλλαγή συστήματος». Η πλατφόρμα EU versus Disinformation (EUvsDisinfo) της Task Force East StratCom της EEAS από τον Φεβρουάριο του 2022 έχει παρακολουθήσει περισσότερες από 237 υποθέσεις παραπληροφόρησης που σχετίζονται με την Ουκρανία, πλείστες των 5.500 συνολικών υποθέσεων παραπληροφόρησης σχετικά με την Ουκρανία που χρονολογούνται από το 2015 και περισσότερα από 13.000 συνολικά παραδείγματα παραπληροφόρησης υπέρ του Κρεμλίνου.
Συκοφαντική δυσφήμηση
Σύμφωνα με έρευνα της Task Force East StratCom, που ολοκληρώθηκε πριν από λίγες ημέρες, τα «όπλα» του ρωσικού υβριδικού πολέμου συμπεριλαμβάνουν επιχειρήσεις συκοφαντικής δυσφήμησης κατά ευρωπαίων αξιωματούχων – όπως λ.χ. κατά του «drag queen» Εμανουέλ Μακρόν, της «τραβεστί» συζύγου του Μπριζίτ και γάλλων στρατιωτών με «ροζ ψηλοτάκουνες μπότες» ή της προέδρου της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν –, υποκίνηση δυσπιστίας, διασπορά fake news, στροφή της ατζέντας κατά της Ουκρανίας και, τέλος, αποφυγή συγκρίσεων που δεν ευνοούν τη Ρωσία.
Σύμφωνα με την EUvsDisinfo, η εκστρατεία του Κρεμλίνου κατά των ευρωεκλογών δεν χρησιμοποιεί ποτέ δυο λέξεις, προκειμένου να υπονομευτεί το ευρωπαϊκό σύστημα και να υποδαυλιστεί η δυσπιστία στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, ωθώντας σε αποχή: τις λέξεις «δημοκρατία» και «εκλογές». Ολες αυτές οι προσπάθειες «στοχεύουν στο να διαβρώσουν την ατμόσφαιρα εν όψει των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και όχι μόνο» συμπεραίνει η πλατφόρμα της EEAS.
Παρά τις προειδοποιήσεις, η ΕΕ και τα κράτη-μέλη «δεν έχουν προετοιμαστεί επαρκώς για επιθέσεις από ξένους παράγοντες» σημείωνε στις 15 Απριλίου η γερμανική ειδησεογραφική υπηρεσία Τagesschau. «Αναγκαία» χαρακτηρίζει την εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας ο πρωθυπουργός του Βελγίου Αλεξάντερ Ντε Κρόο, ο οποίος προέβη πρόσφατα στην καταγγελία-βόμβα ότι μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχουν χρηματιστεί από τη Μόσχα για την προώθηση της ρωσικής προπαγάνδας.
Από τα πλέον πρόσφατα δείγματα ευρείας διείσδυσης ρωσικού δικτύου με προπαγανδιστικές εκστρατείες για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης αποτελεί το πολύγλωσσο «Voice of Europe» («Φωνή της Ευρώπης»), με έδρα την Τσεχική Δημοκρατία. Από ένα γραφείο στην Πράγα, η ρωσική διαδικτυακή πύλη φέρεται να διατηρούσε επαφές σε όλη την Ευρώπη, έχοντας διεισδύσει και μέσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου κατέβαλε ποσά σε πολιτικούς του ακροδεξιού φάσματος, συμπεριλαμβανομένων μελών της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD), όπως ο κορυφαίος υποψήφιός της στις ευρωεκλογές Μαξιμίλιαν Κραχ.
Σύμφωνα με την τσέχικη μυστική υπηρεσία BIS, σκοπός του μέσου είναι η απαξίωση της ουκρανικής αντίστασης και η άσκηση επιρροής στις ευρωεκλογές.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, «συγκλονισμένο από τους βάσιμους ισχυρισμούς ότι ορισμένοι ευρωβουλευτές πληρώθηκαν για τη διάδοση της ρωσικής προπαγάνδας», ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο καλεί την ΕΕ να εντείνει την αντίδραση που «βασίζεται σε μια οριζόντια, ολιστική και μακροπρόθεσμη πολιτική προσέγγιση».
Το δίκτυο με 200 ιστοτόπους
Τον περασμένο Μάρτιο Γάλλοι ειδικοί του κυβερνοχώρου – η Γαλλία θεωρείται, σύμφωνα με τη «Washington Post», κορυφαίος στόχος της Μόσχας εν όψει των ευρωεκλογών – αποκάλυψαν το φιλορωσικό δίκτυο «Portal Kombat», με περίπου 200 ιστοτόπους και έδρα τη Μόσχα. Για το δίκτυο, που στόχευε 19 κράτη-μέλη και τα Δυτικά Βαλκάνια, προειδοποίησαν και υπουργοί της ΕΕ (Γαλλίας, Γερμανίας, Πολωνίας) στις 29 Απριλίου, όπως σημειώνει η ιστοσελίδα Εuractiv, ζητώντας «περισσότερους πόρους» για την αντιμετώπιση της διαδικτυακής παραπληροφόρησης, εν όψει των ευρωεκλογών του Ιουνίου.
«Πρέπει να προχωρήσουμε με σαφή δράση και ένα νέο καθεστώς κυρώσεων, καθώς τα εργαλεία που υπάρχουν μέχρι σήμερα δεν είναι αρκετά» παραδέχτηκε πρόσφατα η γερμανίδα βουλευτής της Bundestag, Αννα Λούρμαν. Την περασμένη εβδομάδα έγινε γνωστό ότι οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες χάκαραν λογαριασμούς μέιλ του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος του γερμανού καγκελάριου Ολαφ Σολτς.
Αυξάνεται ο κίνδυνος για δολιοφθορές
Ευρωπαϊκές υπηρεσίες πληροφοριών προειδοποιούν ότι η Ρωσία σχεδιάζει «βίαιες πράξεις δολιοφθοράς σε ολόκληρη την ήπειρο», όπως βομβαρδισμούς, εμπρηστικές επιθέσεις και ζημιές σε υποδομές σε ευρωπαϊκό έδαφος «χωρίς να ανησυχεί για τον θάνατο αμάχων». Αν και οι πράκτορες του Κρεμλίνου έχουν μακρά ιστορία ανάλογων επιχειρήσεων, τελευταίως πληθαίνουν τα στοιχεία για μια πιο επιθετική και συντονισμένη προσπάθεια, σύμφωνα με εκτιμήσεις από τις μυστικές υπηρεσίες τριών διαφορετικών ευρωπαϊκών χωρών που κοινοποιήθηκαν στους «Financial Times».
Κρούσματα
«Εκτιμούμε ότι ο κίνδυνος δολιοφθοράς θα αυξηθεί σημαντικά» δήλωσε ο Τόμας Χάντελβανγκ, επικεφαλής της γερμανικής εσωτερικής υπηρεσίας πληροφοριών. Η Ρωσία φαίνεται τώρα να διεξάγει άνετα επιχειρήσεις σε ευρωπαϊκό έδαφος «με μεγάλη πιθανότητα πρόκλησης ζημιάς» επεσήμανε σε συνέδριο ασφαλείας. Ο Χάντελβανγκ ανέφερε ως παράδειγμα τη σύλληψη δύο γερμανορώσων υπηκόων στο Μπαϊρόιτ της Βαυαρίας με την κατηγορία ότι σχεδίαζαν να επιτεθούν σε στρατιωτικούς στόχους.
Δυο άνδρες κατηγορήθηκαν και στο Ηνωμένο Βασίλειο, στα τέλη Απριλίου, ότι έβαλαν φωτιά σε αποθήκη που περιείχε βοήθεια για την Ουκρανία. Τον ίδιο μήνα, ο υπουργός Μεταφορών της Τσεχίας δήλωσε ότι η Ρωσία επιχείρησε να καταστρέψει συστήματα σηματοδότησης στους σιδηροδρόμους της χώρας του.
Στη Σουηδία, οι υπηρεσίες ασφαλείας ερευνούν μια σειρά από πρόσφατους εκτροχιασμούς σιδηροδρόμων ως πράξεις δολιοφθοράς, ενορχηστρωμένες από το Κρεμλίνο. Στην Εσθονία, επίθεση στο αυτοκίνητο του υπουργού Εσωτερικών τον Φεβρουάριο αποδόθηκε σε ρωσικό «δάκτυλο».
Ερωτήματα έχουν εγερθεί και σχετικά με μια ανεξήγητη έκρηξη μέχρι στιγμής σε εργοστάσιο πυρομαχικών της BAE Systems στην Ουαλία, που προμηθεύει με οβίδες την Ουκρανία. Το υπουργείο Αμυνας της Γαλλίας προειδοποίησε εφέτος για πιθανές επιθέσεις δολιοφθοράς από τη Ρωσία σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις.
«Πληρεξούσιοι»
«Το προφανές συμπέρασμα είναι ότι υπήρξε πραγματική ενίσχυση της ρωσικής δραστηριότητας» διαπιστώνει ο Κιρ Γκάιλς, σύμβουλος στο βρετανικό think tank Chatham House. Σε πρόσφατη έκθεσή τους, αναλυτές του βρετανικού Ινστιτούτου Royal United Services (RUSI) περιγράφουν τις προσπάθειες που έχει καταβάλει η Ρωσία προκειμένου να ανασυγκροτήσει την παρουσία της στην Ευρώπη, χρησιμοποιώντας συχνά ως «πληρεξούσιους» μέλη της ρωσικής διασποράς, καθώς και ομάδες οργανωμένου εγκλήματος. Την περασμένη Τετάρτη το Λονδίνο ανακοίνωσε την απέλαση του αμυντικού ακολούθου της ρωσικής πρεσβείας λόγω καταγγελιών για κατασκοπεία.
