Με τη φράση «έπαιξε και έχασε» θα μπορούσε να συνοψιστεί η αποτίμηση που κάνει ο Χένρι Μπάρκι, αναλυτής της δεξαμενής σκέψης Council of Foreign Relations στην Ουάσιγκτον, για τη συμφωνία που πέτυχε η Τουρκία για τα F-16.
Ο κ. Μπάρκι γνωρίζει την περιοχή μας, έχοντας υπηρετήσει στο Επιτελείο Πολιτικού Σχεδιασμού του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την Ανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και τη συλλογή πληροφοριών. Μιλώντας στο «Βήμα», αποδίδει μη ρεαλιστικά κίνητρα στις αποφάσεις του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και εκτιμά ότι η τελική συμφωνία προσφέρει στις ΗΠΑ μοχλούς πίεσης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διασφάλιση της σταθερότητας στο Αιγαίο.
Εχουμε μια συμφωνία που ανοίγει τον δρόμο για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και την πώληση μαχητικών F-35 στην Ελλάδα και F-16 στην Τουρκία. Πώς την αποτιμάτε συνολικά;
«Ολοι ήξεραν ότι οι Τούρκοι στο τέλος θα έλεγαν το ναι. Το μόνο που κατάφεραν ήταν να παίξουν ένα παιχνίδι από το οποίο βγήκαν χαμένοι, καθώς στο τέλος δεν πήραν τίποτα. Και είναι αυτοί που συνέδεσαν τα F-16 με τη Σουηδία. Ετσι προέκυψε ένα ζήτημα που δεν έπρεπε να υπάρχει, αφού η κυβέρνηση Μπάιντεν ήθελε από την αρχή να πουλήσει τα F-16. Επειδή η Τουρκία δεν πρόκειται να πάρει F-35, πρέπει να πάρει F-16. Εννοώ ότι η πολεμική αεροπορία μιας νατοϊκής χώρας πρέπει να βρίσκεται σε ικανοποιητική κατάσταση.
Η τουρκική πολεμική αεροπορία έχει προβλήματα επειδή δεν έχει νέα μαχητικά και τα παλιά της δεν έχουν αναβαθμιστεί. Γι’ αυτό η αμερικανική κυβέρνηση ήθελε πάντα να προχωρήσει, αλλά η Τουρκία έκανε μια περιττή σύνδεση, θέτοντας όρους στη Σουηδία και ζητώντας να πάρει πρώτα τα F-16 και μετά να επιτρέψει την ένταξη. Στο τέλος όμως ο Ερντογάν δεν πήρε τίποτα. Η Τουρκία έχασε τεράστιο κύρος και εξόργισε πολύ κόσμο στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Εάν η Τουρκία δεν έπαιζε αυτό το παιχνίδι, πιστεύετε ότι το Κογκρέσο θα είχε την ευκαιρία να βάλει ευρύτερες απαιτήσεις στο τραπέζι; Μήπως η κυβέρνηση Μπάιντεν θα είχε προχωρήσει σε μια χωρίς δεσμεύσεις συμφωνία; Το μόνο που έπρεπε να κάνει η Τουρκία ήταν να μιλήσει με τη Σουηδία. Οι Σουηδοί ήταν αρχικά πολύ ανοιχτοί. Αλλά οι Τούρκοι έθεσαν εξαιρετικά δύσκολες προϋποθέσεις. Το Κογκρέσο δεν αναμείχθηκε μέχρι που αυτή η διαδικασία άρχισε να γίνεται πολύ χρονοβόρα. Αν η Τουρκία είχε πει ναι στη Σουηδία την πρώτη μέρα, ή ας πούμε 30 ημέρες αργότερα, σήμερα δεν θα μιλούσαμε, γιατί το Κογκρέσο δεν θα είχε παρέμβει στη συμφωνία για τα F-16».
Για ποιον λόγο λοιπόν ο πρόεδρος Ερντογάν συνέχισε να αργοπορεί;
«Νομίζει πάντα ότι μπορεί να κερδίσει κάτι και πιστεύει ότι γνωρίζει τις διαπραγματεύσεις καλύτερα από όλους. Νομίζει ότι δημιουργώντας κρίσεις αυξάνει το ανάστημά του στη διεθνή σκηνή. Θέλει να τον βλέπουμε ως έναν από τους σημαντικότερους ηγέτες του κόσμου. Παρόλο που βρίσκεται τόσα χρόνια στην εξουσία, δεν καταλαβαίνει πώς λειτουργούν η Ευρώπη και οι ΗΠΑ. Και επειδή έχει συνηθίσει να κάνει ό,τι θέλει μέσα στην Τουρκία, πιστεύει πως και ο υπόλοιπος κόσμος θα του συμπεριφερθεί αναλόγως. Νομίζω ότι στερείται ρεαλισμού, και μόνο έτσι μπορώ να τον ερμηνεύσω. Αυτό φάνηκε στο ζήτημα των S-400. Του είπαν οι ΗΠΑ ότι θα τον διώξουν από το πρόγραμμα των F-35. Εκείνος όμως πίστευε ότι μπλοφάρουν. Φυσικά, πρέπει να αναγνωρίσουμε πως οι ΗΠΑ έχουν ικανοποιήσει συχνά τους Τούρκους και ίσως να τους έχουν συνηθίσει σε αυτή τη συμπεριφορά. Αλλά οι S-400 ήταν ένα πολύ σημαντικό ζήτημα για το ΝΑΤΟ. Ετσι κατέληξε να χάσει τα F-35. Ηταν ίσως μια από τις πιο καταστροφικές αποφάσεις που πήρε. Η (υφυπουργός Εξωτερικών) Βικτόρια Νούλαντ είπε ότι εάν εγκαταλείψουν τους S-400, τότε θα μπορούσε να ανοίξει ο δρόμος για την επιστροφή στα F-35. Ωστόσο, δεν βλέπω πως μπορεί να υπάρξει λύση, γιατί η Τουρκία δεν θα μπορέσει να ξεφορτωθεί τους S-400».
Γιατί το πιστεύτε αυτό;
«Το ερώτημα είναι εάν μπορεί να στείλει τους S-400 πίσω. Ο Πούτιν έχει πει όχι. Επίσης δεν μπορεί να τους στείλει σε άλλη χώρα, γιατί είμαι βέβαιος ότι στη σύμβαση υπάρχουν ξεκάθαροι όροι. Θυμάστε τι έγινε με την Κύπρο και τους S-300; Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ ανάγκασαν τους Κύπριους να τους εγκαταλείψουν και τους πήγαν στην Κρήτη. Ετσι, κάθε νατοϊκή αεροπορία αλλά και άλλες, όπως η ισραηλινή, έχουν κάνει πρακτική εκπαίδευση πάνω τους. Η Ρωσία το έχει δει αυτό και έχει λάβει μέτρα, γιατί δεν θέλει οι S-400 να πέσουν στα χέρια του ΝΑΤΟ. Ετσι, είμαι σίγουρος ότι υπάρχει κάποια συμφωνία ή όρος που απαγορεύει τη μεταφορά, γιατί σε διαφορετική περίπτωση οι Τούρκοι θα είχαν βρει μάλλον κάπου να τους στείλουν».
Φαίνεται ότι ο υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν έστειλε επιστολή που εγγυάται ότι δεν θα επιτρέψει στην Τουρκία να χρησιμοποιήσει τα F-16 για την παραβίαση της κυριαρχίας ενός συμμάχου. Σε ό,τι έχει να κάνει με το Αιγαίο, είναι απλώς λόγια ή πραγματικές εγγυήσεις;
«Δεν έχω δει την επιστολή, οπότε δεν γνωρίζω εάν όντως έχει σταλεί. Τα F-16 θα χρειαστούν μερικά χρόνια για να φτάσουν στην Τουρκία. Πιθανώς ταυτόχρονα η Ελλάδα θα πάρει τα F-35. Ετσι, η ισορροπία δυνάμεων μετατοπίζεται πλέον υπέρ της Ελλάδας. Αρα, δεν νομίζω ότι οι Τούρκοι θα κάνουν κάτι με τα F-16. Είτε ο Μπλίνκεν έστειλε την επιστολή είτε όχι, νομίζω ότι είναι ξεκάθαρο πως οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να ανεχθούν την Τουρκία να αναστατώνει ξανά το Αιγαίο. Και η Τουρκία δεν είναι σε θέση να παίξει με τα F-16 γιατί χρειάζονται ανταλλακτικά και συντήρηση. Ολα αυτά εξαρτώνται από τις ΗΠΑ. Ετσι, προς το παρόν νομίζω ότι ο Ερντογάν πήρε το μάθημά του».
