Για χρόνια ολόκληρα στα μάτια της Αγκυρας ο γερουσιαστής Ρόμπερτ Μενέντεζ ενσάρκωνε ένα «κακό», το οποίο όσο και αν προσπαθούσε δεν κατάφερνε να ξορκίσει. Αρχικά ήταν απλώς κάτι ενοχλητικό, το οποίο όμως στη συνέχεια εξελίχθηκε σε μεγάλο πρόβλημα. Και αυτό γιατί οι τούρκοι επιτελείς έβλεπαν το νέο όραμα που ευαγγελιζόταν ο γερουσιαστής για την Ανατολική Μεσόγειο να παίρνει σάρκα και οστά μέσω της ψήφισης εμβληματικών νομοσχεδίων αλλά και της ανατροπής ιστορικών ισορροπιών στο Κογκρέσο.
Οπως ήταν αναμενόμενο, η είδηση της απομάκρυνσης του Μενέντεζ από το τιμόνι της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων προκάλεσε έντονη ικανοποίηση στην Αγκυρα. Αλλωστε ο ίδιος ο πρόεδρος Ερντογάν προσπάθησε να προσωποποιήσει το πρόβλημα, ρίχνοντας το φταίξιμο για όλα τα δεινά των αμερικανοτουρκικών σχέσεων στον γερουσιαστή του Νιου Τζέρσεϊ και σε μια χούφτα ομοϊδεάτες του. Ωστόσο, ανεξάρτητα από την έκβαση της δικαστικής περιπέτειας του γερουσιαστή, η Τουρκία θα συνεχίσει να βρίσκει μπροστά της το πολιτικό στίγμα που αφήνει πίσω του ο Ρόμπερτ Μενέντεζ.
Η νέα πραγματικότητα στο Κογκρέσο
Ισως εάν απαντούσε ο ίδιος ο γερουσιαστής στους τουρκικούς πανηγυρισμούς, θα σχολίαζε με το γνωστό καυστικό ύφος του, «βαθιά να με θάψουν θέλησαν, ξέχασαν όμως ότι είμαι σπόρος». Διότι ο πολιτικός σπόρος που έσπειρε όλα αυτά τα χρόνια έχει βλαστήσει, καρποφορώντας μια νέα πραγματικότητα στο Κογκρέσο.
Αυτή η νέα πραγματικότητα θα συνεχίσει να είναι ένας πονοκέφαλος για την Αγκυρα και τον Ερντογάν. Η επιρροή της δεν αντικατοπτρίζεται μόνο στο άριστο επίπεδο των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, το οποίο πρόσφερε την Αθήνα ένα πρωτόγνωρο πολιτικό κεφάλαιο, αλλά επηρεάζει όλο το τρίγωνο των σχέσεων της Ουάσιγκτον με Αγκυρα και Αθήνα. Εάν κρίνουμε από τη συχνή αναφορά των ανακοινώσεων του Λευκού Οίκου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στη «σημασία της σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο», φαίνεται ότι η απρόθυμη γραφειοκρατία της κυβέρνησης αναγκάστηκε να αποδεχθεί το αίτημα του Κογκρέσου.
Από την άλλη μεριά, η νέα πραγματικότητα επέτρεψε στους νομοθέτες να αλλάξουν την προσέγγισή τους έναντι της Τουρκίας και να ξεπεράσουν τις αγκυλώσεις και τα κατάλοιπα της πολιτικής του κατευνασμού. Τα μέλη του Κογκρέσου άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι η έκφραση κριτικής για ένα συγκεκριμένο θέμα δεν ενεργοποιεί αυτομάτως το κουμπί της καταστροφής των αμερικανοτουρκικών σχέσεων.
Αυτός που σήκωσε τη σημαία της αλλαγής
Αλλωστε παρά την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων και τα τόσα άλλα καψόνια που έχει κάνει το Κογκρέσο, η Τουρκία είναι αυτή που συνεχίζει να χτυπά τις πόρτες για τα F-16.
Για την Ελλάδα πάλι, η απώλεια του καλύτερού της φίλου από τη θέση του προέδρου της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων είναι σίγουρα μια αισθητή απώλεια. Τα πράγματα όμως έχουν αλλάξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
Ο γερουσιαστής ήταν αυτός που σήκωσε τη σημαία της αλλαγής των ελληνοαμερικανικών σχέσεων σε μια πιο μακρινή εποχή όπου η Τουρκία έλυνε και έδενε στην Ουάσιγκτον. Ανοιξε έναν νέο δρόμο, στον οποίο ήρθαν και βάδισαν πολλοί άλλοι νομοθέτες, θωρακίζοντας συγχρόνως θεσμικά τον στρατηγικό χαρακτήρα των ελληνοαμερικανικών σχέσεων.
Εάν κάποιος αφουγκραστεί το κλίμα στην ελληνοαμερικανική κοινότητα, θα διαπιστώσει πως δεν υπάρχει το άγχος ότι μας βρήκε κάποια εθνική καταστροφή από την απομάκρυνση του γερουσιαστή. Αυτό που υπάρχει μοιάζει μάλλον περισσότερο με μια θλίψη σε προσωπικό επίπεδο για τη δοκιμασία που πρέπει να περάσει ένας καλός φίλος.
Ο γερουσιαστής μπορεί να παραιτήθηκε από την προεδρία της Επιτροπής, αλλά οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις στο Κογκρέσο έχουν πλέον βάθος. Αυτό ίσως να είναι τελικά η μεγαλύτερη παρακαταθήκη που μας αφήνει ο Μενέντεζ.
Οι κλειδοκράτορες των F-16
Το κενό που αφήνει η απουσία Μενέντεζ από την προεδρία της Επιτροπής δημιούργησε ένα λογικό ερώτημα για το εάν υπάρχει όντως κάποιο παράθυρο ευκαιρίας για την Τουρκία στο θέμα των F-16.
Παραδόξως, ο πρόεδρος Ερντογάν εμφανίστηκε ρεαλιστικός, καθώς αναγνώρισε ότι ο γερουσιαστής δεν ήταν το μοναδικό εμπόδιο. Αλλωστε το αμερικανικό σύστημα προβλέπει ότι όχι ένας αλλά τέσσερις νομοθέτες είναι αυτοί που κρατούν τα κλειδιά για τα F-16.
Ωστόσο, η πρώτη ψυχρολουσία ήρθε γρήγορα από τον διάδοχο του Ρόμπερτ Μενέντεζ. Για πολλούς ο Μπεν Κάρντιν είναι ένας μεταβατικός πρόεδρος. Μέχρι τώρα δεν είχε κάποια ιδιαίτερη εμπλοκή στο θέμα των F-16, ούτε ήταν δραστήριος στα θέματα της Ανατολικής Μεσογείου. Οι πρώιμες εκτιμήσεις δεν τον έβλεπαν να στέκεται απέναντι στον Λευκό Οίκο για ένα τόσο σοβαρό θέμα.
Και όμως, μόλις μία ημέρα αφότου ανέλαβε τα καθήκοντά του, άφησε να εννοηθεί ότι η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ δεν είναι το μόνο θέμα που λαμβάνει υπόψη του το Κογκρέσο για την έγκριση των μαχητικών, δηλώνοντας ότι θέλει να ενημερωθεί σε βάθος για την υπόθεση. Για πολλούς η στάση του Μπεν Κάρντιν δεν αποτελεί έκπληξη. Αλλωστε κατέχει την έδρα του πρώην γερουσιαστή Πολ Σαρμπάνη και διατηρεί θερμές σχέσεις με τον γιο του και νυν βουλευτή Τζον Σαρμπάνη.
Ανοιχτή γραμμή με Παπαδοπούλου
Επιπλέον, ο δεύτερος γερουσιαστής του Μέριλαντ είναι ο Κρις Βαν Χόλεν, ο οποίος διατηρεί εξίσου εξαιρετικές σχέσεις με τον Μπεν Κάρντιν. Τόσο ο Τζον Σαρμπάνης όσο και ο Κρις Βαν Χόλεν πρέπει να θεωρείται σίγουρο ότι – με παρότρυνση της ελληνοαμερικανικής κοινότητας – έχουν επικοινωνήσει με τον νέο πρόεδρο της Επιτροπής για να τον ενημερώσουν για το θέμα.
Οι υπόλοιποι τρεις κλειδοκράτορες των F-16 είναι ο γερουσιαστής Τζιμ Ρις, καθώς και οι βουλευτές Μάικ Μακ Κολ από το Τέξας και Γκρέγκορι Μικς από τη Νέα Υόρκη. Από όσο γνωρίζουμε, τόσο ο κ. Ρις όσο και ο κ. Μικς διατηρούν μια ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας με την υφυπουργό Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, η οποία μέχρι πρότινος υπηρετούσε ως πρέσβης μας στην Ουάσιγκτον.
Και οι δύο νομοθέτες έχουν δηλώσει ότι συνεχίζουν να έχουν ευρύτερες αντιρρήσεις στην ικανοποίηση του τουρκικού αιτήματος. Ο πιο πρόθυμος να συμφωνήσει με την έγκριση των F-16 μετά την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ φαίνεται να είναι ο Μάικ Μακ Κολ. Αλλά η δική του συναίνεση δεν αρκεί από μόνη της, με δεδομένο ότι φτάνει η αντίρρηση και μόνο ενός από τα τέσσερα ηγετικά στελέχη των Επιτροπών Εξωτερικών της Βουλής και της Γερουσίας για να εμποδιστεί η πώληση και αναβάθμιση των τουρκικών F-16.
Σε κάθε περίπτωση, το Κογκρέσο δεν πρόκειται να συναινέσει στην ικανοποίηση του τουρκικού αιτήματος πριν από την ολοκλήρωση της κυρωτικής διαδικασίας της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ από την Τουρκία. Αλλά και μετά από αυτήν, τρεις εκ των τεσσάρων επικεφαλής των αρμόδιων Επιτροπών σε Βουλή και Γερουσία θα εξαρτήσουν την προμήθεια των μαχητικών στην Τουρκία με την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας ή ανταλλαγμάτων από τη γειτονική μας χώρα.
