Περισσότερο θολώνουν παρά ηρεμούν τα νερά της ελληνοτουρκικής προσέγγισης, η οποία παρ’ όλη την συνεχή επικοινωνία και τις διαδοχικές συναντήσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ταγίπ Ερντογάν μοιάζει να έχει φτάσει σε μία οριακή και δυνάμει εύθραυστη (σύμφωνα με διπλωματικές πηγές) στασιμότητα.

Στον απόηχο της πρόσφατης συνάντησης των δύο ηγετών στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον, η αλληλουχία των γεγονότων προξενεί περισσότερες απορίες παρά βεβαιότητες στην Αθήνα.

Το νέο στοιχείο είναι η επιστροφή του Κυπριακού στο τραπέζι, με πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού, ο οποίος αρχικά στην Ουάσιγκτον και εν συνεχεία στην πρόσφατη Σύνοδο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας στο Οξφορντσάιρ εκδήλωσε την προσδοκία επανέναρξης του διαλόγου για την επίλυση του θέματος, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.

Αναντιστοιχίες στις διαθέσεις

Διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι δρομολογείται η προετοιμασία μιας νέας πρωτοβουλίας του γενικού γραμματέα του Οργανισμού Αντόνιο Γκουτέρες, με χρονικό ορίζοντα τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη. Εκεί αναμένεται να γίνει και η νέα συνάντηση του Πρωθυπουργού με τον πρόεδρο της Τουρκίας. Αιωρείται όμως εν όψει αυτών το ερωτηματικό, ποια νέα στοιχεία μπορεί να υπάρξουν ώστε να διευκολυνθεί μία συζήτηση, από τη στιγμή κατά την οποία η τουρκική πλευρά όχι απλώς δεν παρουσιάζει κάποια διάθεση υποχώρησης από την επιθετική της ρητορική και στάση, αλλά επιμένει εμφατικά στην οριστική διχοτόμηση της Κύπρου, με ό,τι επιπτώσεις κάτι τέτοιο θα επέφερε σε όλα τα θέματα, από τις (θεωρητικά) επιδιωκόμενες συζητήσεις για οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, έως τον ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου και την προσπάθεια διεύρυνσης της επιρροής της στη Μέση Ανατολή, όσο συνεχίζεται η πολεμική σύρραξη στη Γάζα.

Οι πρόσφατες επαφές Μητσοτάκη – Ερντογάν και η ικανοποίηση της ελληνικής πλευράς για την επιβεβαίωση των «ήρεμων νερών» στο Αιγαίο, βρέθηκε σε πολύ σύντομο διάστημα σε απόλυτη αναντιστοιχία με τις εκδηλωμένες τουρκικές διαθέσεις. Με τις εκδηλώσεις μνήμης της ελληνοκυπριακής πλευράς στη Λευκωσία και των πανηγυρισμών της τουρκοκυπριακής στα Κατεχόμενα, η Αγκυρα επανήλθε στην πάγια τακτική της.

Συντονισμένες προκλήσεις

Μεταξύ άλλων: Διά δημοσιευμάτων έθεσε στο στόχαστρο τον υπουργό Αμυνας Νίκο Δένδια, για τον οποίο αναφέρθηκε ότι επιδιώκει «να κάνει πολιτική σταδιοδρομία σπέρνοντας διχόνοια ανάμεσα στον ελληνικό και στον τουρκικό λαό».

Παράλληλα, οργάνωσε την παρουσία ενός στόλου πλοίων και πλοιαρίων του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού γύρω από την Κύπρο, στην επέτειο του Αττίλα. Και, σε έναν προφανή συντονισμό, η τουρκική Εθνοσυνέλευση ζήτησε τη διεθνή αναγνώριση του ψευδοκράτους, ενώ την ίδια στιγμή εκδιδόταν Navtex, με την οποία παρουσιαζόταν ως «τουρκική υφαλοκρηπίδα» η θαλάσσια περιοχή νοτίως της Καρπάθου.

Οι παρουσίες στην Κύπρο

Η Αθήνα προεξοφλούσε ότι ο τούρκος πρόεδρος θα επαναλάμβανε στην κατεχόμενη Κύπρο όσα κάθε χρόνο αναφέρει. Υπό αυτή την έννοια, ο Κυριακός Μητσοτάκης μετέβη το Σάββατο στη Λευκωσία προετοιμασμένος να απαντήσει και να επιμείνει στην τήρηση της νομιμότητας, τον σεβασμό των ψηφισμάτων του ΟΗΕ και την αναζήτηση ευκαιρίας για την επανέναρξη των επαφών για την επίλυση του Κυπριακού.

Κατά την ερμηνεία παρατηρητών και διπλωματών, οι επιδιώξεις των δύο πλευρών είναι μάλλον προφανείς και δεν χωρούν πολλές παρερμηνείες. Η ελληνική κυβέρνηση επιμένει να προβάλλει τη συνεπή στάση της προς το διεθνές δίκαιο και τις αρχές της νομιμότητας, επιδιώκοντας (τουλάχιστον φραστικά) μία νέα διαδικασία για την επίλυση του Κυπριακού στη βάση της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας. Η κυβέρνηση της Αγκυρας από την άλλη πλευρά, είναι ξεκάθαρο ότι επ’ ουδενί θα υποχωρήσει από τις θέσεις της για διχοτόμηση και, αν και εφόσον προσέλθει σε κάποιο τραπέζι συζητήσεων, θα επιμείνει σε ελληνικές υποχωρήσεις σε όλα τα πεδία.

Περιθώρια ελιγμού από την Αθήνα;

Οπως εξελίσσεται αυτή η διαδικασία σε όλα τα μέτωπα, το μεγάλο ερώτημα που αρχίζει να διατυπώνεται από διπλωματικές και στρατιωτικές πηγές αφορά το επόμενο στάδιο. Πώς μπορεί να εξελιχθεί η διμερής συζήτηση και για πόσο μπορεί να παραμένουν αορίστως ήρεμα τα νερά; Οπως επισημαίνεται, ένα κρίσιμο ζήτημα που θα πρέπει να εξεταστεί από την ελληνική ηγεσία και διπλωματία, είναι τα περιθώρια ελιγμών της  Αθήνας, σε περίπτωση κατά την οποία δεν σημειωθεί καμία απολύτως πρόοδος και η Τουρκία αποφασίσει κάποια στιγμή να επανέλθει στην τακτική της κλιμάκωσης των προκλήσεων. Οι ίδιες πηγές επιμένουν υπό αυτό το πρίσμα, ότι δεν θα πρέπει να υπάρχει παρανόηση ως προς την τουρκική τακτική. Ο Ερντογάν εμφανίζεται μετριοπαθής και προσεκτικός στις συναντήσεις του με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, όμως αυτή η συμπεριφορά δεν αντιστοιχίζεται με καμία άλλη εκδήλωση της τουρκικής στρατηγικής.

Υπό αυτές τις συνθήκες, το διάστημα έπειτα και από την παρουσία των δύο ηγετών στην Κύπρο θεωρείται κρίσιμο για την πορεία και την ουσία των συνομιλιών, είτε στο διμερές είτε στο διεθνές επίπεδο για το Κυπριακό. Κατά τα όσα εκτιμούν έμπειροι πολιτικοί παράγοντες, τα στοιχεία της αβεβαιότητας και της ρευστότητας αυτή τη στιγμή είναι περισσότερα από τις βάσιμες ελπίδες για κάποια προωθητική και εθνικά επωφελή εξέλιξη και αυτό θα πρέπει να κυριαρχήσει στις αξιολογήσεις και στους σχεδιασμούς της ελληνικής κυβέρνησης.

Η αμερικανική παράμετρος

Ως σημαντικότερη παράμετρος αβεβαιότητας προβάλλεται η πολιτική εξέλιξη στις ΗΠΑ, με ορίζοντα τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου και την ανάληψη της διακυβέρνησης από τον επόμενο πρόεδρο στις αρχές του 2025. Η διαφαινόμενη δυναμική που αναπτύσσει ο Ντόναλντ Τραμπ και η εμπειρία από την προηγούμενη θητεία του και την προνομιακή σχέση η οποία είχε καλλιεργηθεί με τον Ταγίπ Ερντογάν, αντιμετωπίζονται συνδυαστικά ως μία συνθήκη η οποία θα μπορούσε να μεταβάλει δραματικά το περιβάλλον και να δρομολογήσει διαφορετικού τύπου εξελίξεις. Το συγκεκριμένο στοιχείο λαμβάνεται κατά προτεραιότητα υπόψη στην Αθήνα και στην Αγκυρα, ενώ την ίδια στιγμή επισημαίνεται από παρατηρητές και διπλωμάτες ως μία παράμετρος η οποία θα πρέπει να αποτρέψει κάθε είδους βεβιασμένες κινήσεις.