Με δύο επιστολές του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν, μία προς τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και μία προς το Κογκρέσο, «κλείδωσε» η αγορά των μαχητικών F-35 από την Ελλάδα. Προηγήθηκαν οι τίτλοι τέλους στο σίριαλ για την πώληση των μαχητικών F-16 στην Τουρκία με την παράλληλη επικύρωση από την τουρκική Βουλή της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
Οικονομικές διευκολύνσεις
Με δεδομένο ότι μιλάμε για δύο ΝΑΤΟϊκούς συμμάχους, ο νόμος προβλέπει τυπικά ότι επιστολές LOA (Letter of Agreement) θα πρέπει να αποστέλλονται μετά το πέρας 15 ημερών. Μόνο στην περίπτωση που δεν υπάρχουν αντιδράσεις η κυβέρνηση μπορεί να επισπεύσει την αποστολή τους. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να θεωρείται επίσημη όταν συμπληρωθεί το συγκεκριμένο χρονικό ορόσημο. Μετά προβλέπεται ότι θα ακολουθήσει διαπραγμάτευση για την οριστικοποίηση των τεχνικών λεπτομερειών αλλά και για τη χρηματοδότηση που θα έχει η κάθε συμφωνία αντίστοιχα.
Για την Ελλάδα το συγκεκριμένο στάδιο παρουσιάζει ενδιαφέρον, καθώς μένει να φανεί εάν η χώρα μας θα εξασφαλίσει δανεισμό με προνομιακό επιτόκιο και ευνοϊκούς όρους αποπληρωμής, όπως προβλέπεται στο «Πακέτο Μενέντεζ». Η Ελλάδα ελπίζει ότι θα λάβει οικονομικές διευκολύνσεις για την πληρωμή των F-35 μέσω των ευνοϊκών δυνατοτήτων δανεισμού αλλά και αποπληρωμής που προσφέρει το πρόγραμμα FMF (Foreign Military Financing).
Το κλίμα στην Ουάσιγκτον
Η ικανοποίηση από αυτή την εξέλιξη ήταν εμφανής στην αμερικανική πρωτεύουσα. Η αίσθηση που πλέον επικρατεί είναι ότι η στρατηγική υπομονή που έδειξε η Ουάσιγκτον άξιζε τον κόπο, καθώς όλα τα κομμάτια που συνθέτουν το παζλ της λύσης που είχαν σχεδιάσει οι ΗΠΑ έχουν μπει στη θέση τους.
Παρά το μεγάλο βήμα που έγινε στην τουρκική Εθνοσυνέλευση την περασμένη Τρίτη, η παντελής έλλειψη εμπιστοσύνης που υπάρχει μεταξύ των δύο πλευρών δεν απέκλειε μέχρι την τελευταία στιγμή τον κίνδυνο μιας νέας παλινδρόμησης. Από τη μια πλευρά ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήθελε να δει το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να στέλνει αμέσως στο Κογκρέσο το επίσημο αίτημα για τα F-16 μετά την ψηφοφορία στην τουρκική Βουλή. Από τη δική τους σκοπιά, οι ΗΠΑ ήθελαν να πάρουν πρώτα στα χέρια τους τα έγγραφα για την ένταξη της Σουηδίας και μετά να προχωρήσουν στην οποιαδήποτε επίσημη ενέργεια. Τελικά βρέθηκε η φόρμουλα για να γεφυρωθεί η διαφορά και έτσι ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έστειλε μια επιστολή στο Κογκρέσο, η οποία είχε πολιτική αλλά όχι νομική βαρύτητα. Η αλήθεια πάντως είναι ότι αυτή ήταν η πρώτη φορά που ο αμερικανός πρόεδρος έδειξε στην Αγκυρα ότι ασκεί κάποια ουσιαστική πίεση προς τους νομοθέτες. Μετά την επιστολή, τη σκυτάλη πήρε ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Τουρκία Τζεφ Φλέικ, ο οποίος έσπευσε να καθησυχάσει τον Ερντογάν, εκτιμώντας ότι πιθανότατα δεν θα χρειαστεί ούτε καν ψηφοφορία στο Κογκρέσο για να εγκριθεί το αίτημα για τα F-16.
Ο τούρκος πρόεδρος ανταποκρίθηκε και έτσι το απόγευμα της Πέμπτης υπέγραψε επίσημα το πρωτόκολλο ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Την ίδια ώρα, οι Αμερικανοί διαβεβαίωναν ότι η συμφωνία που επιτεύχθηκε στο Βίλνιους, γνωστή και ως «Πακέτο Μενέντεζ», θα συνέχιζε να ισχύει στο ακέραιο. Στο πλαίσιο αυτό, ο αμερικανός ΥΠΕΞ απέστειλε τις δύο επιστολές που διασφαλίζουν στρατιωτικά την ασφάλεια της Ελλάδας. Με την πρώτη, προς τον έλληνα πρωθυπουργό, περιγράφεται αναλυτικά η επιπλέον στρατιωτική βοήθεια που θα λάβει χωρίς κόστος η Ελλάδα. Η συγκεκριμένη βοήθεια, σε συνδυασμό με την προμήθεια των πιο προηγμένων μαχητικών F-35, θα δώσει ένα αμυντικό προβάδισμα στη χώρα μας, το οποίο όπως εκτιμάται θα αποθαρρύνει την Τουρκία από επιθετικές ενέργειες στο Αιγαίο.
Με τη δεύτερη επιστολή το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ενημερώνει το Κογκρέσο πως αποφάσισε να «εγκρίνει μια πιθανή στρατιωτική πώληση στην κυβέρνηση της Ελλάδας, F-35 Joint Strike Fighter συμβατικής απογείωσης και προσγείωσης (CTOL) και σχετικού εξοπλισμού για εκτιμώμενο κόστος 8,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων». Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, επρόκειτο να σταλεί και μια τρίτη επιστολή σχετικά με τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο εσωτερικό της Τουρκίας. Αυτή την τελευταία επιστολή φαίνεται ότι την έχει ζητήσει ο νέος πρόεδρος της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας Μπεν Κάρντιν, που έχει πλούσιο ιστορικό στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Δώρο η επίσκεψη στον Λευκό Οίκο
Μέσα, όμως, σε αυτή την ευρύτερη συμφωνία που έχει επιτευχθεί φαίνεται πως υπάρχει και ένα μικρό δωράκι για την Τουρκία. Ετσι, οι ΗΠΑ θα χρυσώσουν το χάπι στον Ερντογάν προσφέροντάς του πιθανότατα μια επίσημη επίσκεψη στον Λευκό Οίκο, την οποία πάλευε εδώ και σχεδόν τρία χρόνια να εξασφαλίσει. Οι εκτιμήσεις βλέπουν τον πρόεδρο Μπάιντεν να θέλει να βγάλει γρήγορα την υποχρέωση, καθώς μια επίσκεψη Ερντογάν στην Ουάσιγκτον μόνο ως ένα επικοινωνιακό ρίσκο μπορεί να θεωρηθεί σε μια μακρά, κρίσιμη και δύσκολη προεκλογική περίοδο.
Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η επιστολή που στάλθηκε στα ηγετικά στελέχη των αρμόδιων επιτροπών στο Κογκρέσο από ομάδα οργανώσεων, η οποία είναι γνωστή ως «συνασπισμός για τα μαχητικά». Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία, στην οποία συμμετέχει και το Συμβούλιο Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας (HALC), επιδιώκει να ασκήσει πίεση μέχρι και την τελευταία στιγμή, ζητώντας να ασκηθεί ο αυστηρότερος νομοθετικός έλεγχος. Τα θέματα που βάζει είναι πολλά και σχεδόν σίγουρα δεν θα λυθούν όλα στην παρούσα φάση. Ισως, όμως, να μας δίνουν μια πρόγευση για το τι πρόκειται να ακολουθήσει αφού ο δρόμος των σχέσεων της Τουρκίας με την Ουάσιγκτον έχει συνέχεια που πάει πολύ πέρα από τα F-16.
