Από τον Ιούνιο του 2023 που ανέλαβε καθήκοντα στο υπουργείο Εξωτερικών ο Γιώργος Γεραπετρίτης χρειάστηκε να διαχειριστεί καταστάσεις που απαιτούσαν λεπτούς χειρισμούς.
Οι ασκήσεις ισορροπίας πάνω από την κινούμενη άμμο των ελληνοτουρκικών, του πολέμου στην Ουκρανία και της ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή τού έδωσαν τη δυνατότητα σε αυτή την ταραχώδη συγκυρία να δηλώνει με αυτοπεποίθηση ότι «η χώρα μας ακολουθεί μια διπλωματία αρχών και συνέπειας βάσει του Διεθνούς Δικαίου και αυξάνει το διπλωματικό της κεφάλαιο». Αυτό δεν γίνεται ανέξοδα. Κατά καιρούς έχει δυσαρεστήσει και τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστινίους. Τους πρώτους όταν υπερψήφισε το παλαιστινιακό ψήφισμα για διεθνή δικαιοδοσία αναφορικά με τις συνέπειες των ισραηλινών επιχειρήσεων στη Γάζα και στη Δυτική Οχθη. Τους δεύτερους επειδή δεν προχώρησε σε διμερή αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους.
Ο Γιώργος Γεραπετρίτης και η «εθνική αυτοπεποίθηση»
Η ελληνική διπλωματία υπό τον κ. Γεραπετρίτη επιχειρεί να κατοχυρώσει ένα προφίλ αξιοπιστίας, κύρους και παρεμβατικότητας σε όλα τα ανοιχτά μέτωπα. Οι λέξεις «εθνική αυτοπεποίθηση» βρίσκονται σταθερά στο λεξιλόγιό του, για διάφορους λόγους αλλά και επειδή η Ελλάδα θα συμμετέχει για τα επόμενα δύο χρόνια ως μη μόνιμο μέλος στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ – «μια μεγάλη ευθύνη και μια εξίσου μεγάλη ευκαιρία», όπως λέει.
«Το διπλωματικό κεφάλαιο της χώρας είναι ισχυρότερο από ποτέ» πιστεύει ο υπουργός Εξωτερικών, ο οποίος αποκηρύσσει τη λογική της αδράνειας και τον φόβο του διαλόγου, ειδικά με την Τουρκία, όπως συμβουλεύουν κάποιοι, μεταξύ των οποίων οι δύο πρώην πρωθυπουργοί της ΝΔ.
Η task force των 10 ΥΠΕΞ
Η Ελλάδα, επισημαίνει, είναι η πιο σταθερή χώρα στην περιοχή και πρέπει να επιδιώκει αρμονικές σχέσεις με όλους τους γείτονές της. Ενώ κλιμακωνόταν η ένταση στη Μέση Ανατολή πρότεινε να δημιουργηθεί μια task force ευρωπαίων και αράβων υπουργών Εξωτερικών για τη Μέση Ανατολή.
Το πρόπλασμά της, στο οποίο συμμετείχαν οι υπουργοί της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Σλοβενίας, της Ιρλανδίας και οι ομόλογοί τους από την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Ιορδανία, το Κατάρ και τη Λιβύη, σχηματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη, σε ένα δείπνο την παραμονή της έναρξης της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Στόχος των 10 ΥΠΕΞ ήταν ο συντονισμός τους σχετικά με την καταδίκη του Ιράν, αλλά και ο πιο φιλόδοξος για μια κοινή έκκληση για αυτοσυγκράτηση απευθυνόμενη σε όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές.
Ο δεύτερος στόχος, παρότι μοιάζει κοινότοπος, δεν επετεύχθη. Οσοι γνωρίζουν το ανάγλυφο της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής δεν εξεπλάγησαν, καθώς οι 27 υπουργοί Εξωτερικών είναι χωρισμένοι σε τρεις ομάδες. Στην πρώτη συγκαταλέγονται όσοι τηρούν πιο φιλοϊσραηλινή στάση, δηλαδή οι ΥΠΕΞ της Γερμανίας, της Αυστρίας, της Ουγγαρίας και της Τσεχίας. Στη δεύτερη αυτοί που στηρίζουν περισσότερο την Παλαιστίνη, υπουργοί της Ισπανίας, της Ιρλανδίας και της Σλοβενίας. Ανάμεσά τους βρίσκονται οι υπόλοιπες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
Συναντήσεις Γεραπετρίτη με τους ΥΠΕΞ όλων των αραβικών χωρών
Ενδεικτικό του κλίματος είναι ότι στη Νέα Υόρκη ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών συναντήθηκε κατ’ ιδίαν σχεδόν με όλους τους ομολόγους του από τις αραβικές χώρες, Μπαχρέιν, Υεμένη, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία, Μαρόκο, με τους υπουργούς του Λιβάνου και της Ιορδανίας πραγματοποίησε τριμερείς συναντήσεις με τη συμμετοχή του υπουργού Εξωτερικών της Κύπρου Κωνσταντίνου Κόμπου, ενώ επίσης προσεκλήθη στη συζήτηση για την κατάσταση στη Γάζα.
Μεταναστευτικό και τρομοκρατική απειλή
Επιστρέφοντας στην Αθήνα είχε μακρά συνομιλία με τη γερμανίδα υπουργό Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ, για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή και για το Μεταναστευτικό, ένα θέμα που απασχολεί όλο και πιο έντονα την Ευρώπη εξαιτίας της κατάστασης στον Λίβανο, όπως και ο κίνδυνος τρομοκρατικών χτυπημάτων. Η επικοινωνία έγινε σε μια προσπάθεια αναζήτησης ενιαίας γραμμής των 27 ΥΠΕΞ εν όψει της συνεδρίασης του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ. Η προσπάθεια που καταβάλλεται από όλες τις πλευρές, κυρίως από τις ΗΠΑ, είναι για μια σχετικά μικρής έκτασης ισραηλινή απάντηση.
Διπλωματικές ακροβασίες
Εκ των πραγμάτων όλοι επιδίδονται σε διπλωματικές ακροβασίες προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος περιφερειακής σύγκρουσης, αλλά και επειδή είναι κοινή η εκτίμηση ότι ο Νετανιάχου θα αξιοποιήσει το διάστημα μέχρι τον Ιανουάριο που θα αναλάβει ο επόμενος ή η επόμενη πρόεδρος των ΗΠΑ για να «ξεδοντιάσει» τους άλλους δορυφόρους του Ιράν, κάτι που εξυπηρετεί και τη Δύση και τους Αραβες, οι οποίοι θέλουν να απαλλαγούν από τα ακραία στοιχεία ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες ειρήνευσης στην περιοχή.
Παλαιστινιακό Κράτος
Στην παρούσα φάση φαίνεται να λειτουργούν περισσότερο οι διμερείς επαφές των κρατών-μελών της ΕΕ με χώρες του αραβικού κόσμου και με το Ισραήλ. Η Ελλάδα έχοντας παραδοσιακά καλές σχέσεις με τα αραβικά κράτη διατηρεί σταθερά ενεργούς τους διαύλους επικοινωνίας και ο υπουργός Εξωτερικών έχει ανοίξει κανάλι και με τον ιρανό ομόλογό του. Η εκτίμηση του κ. Γεραπετρίτη είναι ότι χωρίς παλαιστινιακό κράτος και ενίσχυση της Παλαιστινιακής Αρχής βιώσιμη λύση δεν μπορεί να επιτευχθεί.
Τα ελληνοτουρκικά
Στη Νέα Υόρκη υπήρξαν κάποιες εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά και στο Κυπριακό που ο υπουργός Εξωτερικών θεωρεί ικανοποιητικές, μετά τη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στο Βίλνιους, όπου επανεκκίνησε ο διάλογος. Εκτοτε οι εντάσεις και οι παραβιάσεις μειώθηκαν αισθητά και εγκαθιδρύθηκε αποτελεσματικός συντονισμός στο Μεταναστευτικό. Η ηρεμία δεν είναι επίπλαστη αλλά δεν είναι και διασφαλισμένη, εκτιμά ο κ. Γεραπετρίτης, ο οποίος ομολογεί ότι δεν είμαστε κοντά στην έναρξη του διαλόγου για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Μπορούν, ωστόσο, να ξεκινήσουν οι προκαταρκτικές τεχνικές συζητήσεις για τον ορισμό ενός κοινού πλαισίου, δηλαδή το εύρος των διαβουλεύσεων, την απαρέγκλιτη τήρηση του Διεθνούς Δικαίου, τα χρονοδιαγράμματα.
Ο Χακάν Φιντάν και η υφαλοκρηπίδα
Παρότι οι γνωρίζοντες δεν έχουν υψηλές προσδοκίες, στο υπουργείο Εξωτερικών επιλέγουν να βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο και να προετοιμάζονται για την έλευση του τούρκου υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν στην Αθήνα μέχρι το τέλος του χρόνου. Αν οι δύο υπουργοί Εξωτερικών πάρουν πράσινο φως από τους ηγέτες τους για έναρξη συζήτησης σχετικά με την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, θα βγουν και χάρτες στο τραπέζι. «Διαφορικά, θα συνεχίσουμε όπως είμαστε με τα ήσυχα νερά» σημειώνουν στο ΥΠΕΞ. Το Κυπριακό όταν ανέλαβε ο κ. Γεραπετρίτης ήταν νεκρό. Ομως, μετά την εξομάλυνση των σχέσεων Ελλάδας – Τουρκίας, η ελληνική πλευρά μπόρεσε να πιέσει την τουρκική ώστε οι Τουρκοκύπριοι, οι οποίοι έθεταν ως απαρέγκλιτη προϋπόθεση για την έναρξη συνομιλιών την αναγνώριση κυριαρχικής ισότητας του ψευδοκράτους, να υποχωρήσουν και να συμμετάσχουν στον διάλογο, μολονότι δεν έχουν αποσύρει την απαίτησή τους.
Το δείπνο Χριστοδουλίδη – Τατάρ – Γκουντέρες
Στις 15 Οκτωβρίου ανακοινώθηκε ότι θα πραγματοποιηθεί δείπνο, δηλαδή μια άτυπη τριμερής στη Νέα Υόρκη, μεταξύ του Νίκου Χριστοδουλίδη, του Ερσίν Τατάρ και του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες χωρίς ατζέντα. Αν και πώς θα επηρεαστούν τα δύο μεγάλα κεφάλαια της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, οι σχέσεις με την Τουρκία και το Κυπριακό, από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή κανένας δεν μπορεί να το προβλέψει. «Ισχύει πάντα το φαινόμενο της πεταλούδας. Οτιδήποτε μπορεί να επηρεάσει οτιδήποτε» σχολιάζει έμπειρη διπλωματική πηγή.
