Εχει περάσει ένας χρόνος, σχεδόν, από την πρεμιέρα του «Ζ» στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής. Η όπερα του Μηνά Μπορμπουδάκη – ο οποίος εδώ και δυόμισι δεκαετίες ζει και εργάζεται στη Γερμανία – βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού, ήρθε να εντάξει για πρώτη φορά στο λυρικό ρεπερτόριο μία από τις πιο κομβικές στιγμές της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας της χώρας μας: τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963.
Μετά την επιτυχία της αθηναϊκής παράστασης σε σκηνοθεσία της Κατερίνας Ευαγγελάτου, το «Ζ» ετοιμάζεται για τον επόμενο σταθμό του. Θα παρουσιαστεί στις αρχές Ιουλίου 2019 για τέσσερις παραστάσεις (1, 3, 5, 6/7) στην Κρατική Οπερα της Βαυαρίας στο Μόναχο. Η όπερα θα ανέβει σε νέα παραγωγή, σε μουσική διεύθυνση του ίδιου του συνθέτη (ο οποίος παράλληλα αυτόν τον καιρό ασχολείται με την προσαρμογή της γερμανικής μετάφρασης του λιμπρέτου του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη στην παρτιτούρα) και σε σκηνοθεσία του Κέβιν Μπαρτς.
Πώς προέκυψε η εν λόγω εξέλιξη; «Ουσιαστικά αυτό το βήμα έγινε από μόνο του» λέει ο 44χρονος Μηνάς Μπορμπουδάκης. «Ζω και εργάζομαι στη Γερμανία πολλά χρόνια, οπότε είμαι γνωστός στους οπερατικούς κύκλους. Η προοπτική του ανεβάσματος στο Μόναχο προέκυψε προτού ακόμη ολοκληρώσω την παρτιτούρα. Μια μέρα, ενώ δούλευα πάνω σε αυτήν εδώ στο Μόναχο, με προοπτική την παράσταση της Λυρικής στην Αθήνα, συνάντησα στο μετρό έναν από τους δραματουργούς της Κρατικής Οπερας της Βαυαρίας. Με ρώτησε με τι ασχολούμαι και μιλήσαμε επάνω σε αυτό. Την ημέρα της πρεμιέρας στην Αθήνα ήρθε σε επαφή μαζί μου εκ νέου και μου ζήτησε υλικό. Οταν λίγο αργότερα είδαν οι άνθρωποι της Οπερας του Μονάχου την παρτιτούρα και το βίντεο της παράστασης της Λυρικής, το ενδιαφέρον έγινε πιο χειροπιαστό. Ηρθαν σε επαφή με την ΕΛΣ, η οποία έδωσε τη συγκατάθεσή της να παιχτεί το έργο στο Μόναχο και είμαι πραγματικά ευγνώμων για αυτό».
Τα ταραγμένα 60’ς στην Ευρώπη
Στο «Ζ» ο Μηνάς Μπορμπουδάκης εξερευνά τα ηχοτοπία της ταραγμένης δεκαετίας του 1960. «Γκάζια, ο ψίθυρος μιας γυναίκας, παραμορφωμένες φωνές στα μεγάφωνα, πέτρες που χτυπάνε κλειστά παντζούρια, εσωτερικές φωνές και ρυθμικοί θόρυβοι από τις ράγες ενός τρένου μάς ταξιδεύουν σε ηχοτόπους που ξεδιπλώνονται σε δύο επίπεδα: στον κόσμο των σκέψεων και στην πραγματικότητα, θέτοντας το αναπάντητο ερώτημα: Γιατί;» σημείωνε για το έργο του με αφορμή την πρεμιέρα του στην Αθήνα. Λέει πως στο Μόναχο το ενδιαφέρον για το θέμα είναι μεγάλο. «Η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη είναι, ασφαλώς, ένα γεγονός που συνέβη στην Ελλάδα αλλά κάποια χρόνια αργότερα συναντάμε αντιστοιχίες και αλλού. Για παράδειγμα, στη διάρκεια της προετοιμασίας του έργου, είχα διαβάσει αρκετά πράγματα για τον Ρούντι Ντούτσκε». Ο λόγος για τον γερμανό ακτιβιστή και κύριο εκπρόσωπο του γερμανικού φοιτητικού κινήματος τη δεκαετία του ’60 εναντίον του οποίου έγινε απόπειρα δολοφονίας τον Απρίλιο του ’68 από έναν ακροδεξιό ελαιοχρωματιστή ονόματι Γιόζεφ Ερβιν Μπάχμαν, που δήλωσε ότι εμπνεύστηκε την πράξη του από τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στις ΗΠΑ. Ο 28χρονος, τότε, Ντούτσκε, επέζησε αλλά δεν συνήλθε ποτέ από τα τραύματά του και πέθανε από επιληπτική κρίση το 1979.
«Η δεκαετία του ’60 ήταν μια ταραγμένη περίοδος σε ολόκληρη την Ευρώπη» θα πει ο συνθέτης του «Ζ». Εν προκειμένω αυτό που ενδιαφέρει είναι ο παραλληλισμός με το σήμερα. «Υπάρχει μια σκηνή στο έργο όπου ένας δημοσιογράφος απευθύνεται σε μια μηχανή KODAK της εποχής την οποία χρησιμοποιούσε για να απαθανατίζει τα γεγονότα και της λέει: Καλή μου KODAK, δεν άντεξες μ’ αυτά που είδες. Σκέφτομαι ότι αυτή η φράση ταιριάζει εξαιρετικά με όσα συνέβησαν στην Αθήνα στο πρόσφατο συλλαλητήριο για τη Μακεδονία. Θα μπορούσες να την ακούσεις από το στόμα κάποιου που κρατούσε μια μηχανή και φωτογράφιζε».
Παρότι μεσολαβούν κάμποσοι μήνες ως τον Ιούλιο και οι συζητήσεις για τη σκηνοθεσία βρίσκονται ακόμη στην αρχή, ο Μηνάς Μπορμπουδάκης στέκεται ιδιαίτερα στην αναλογία των γεγονότων με το σήμερα. Αναφερόμενος στον 30χρονο σκηνοθέτη, λέει πως έχει ενδιαφέρον να δει πώς θα αντιμετωπίσει το συγκεκριμένο θέμα ένας τόσο νέος άνθρωπος, χωρίς προσωπικές αναφορές στην εποχή κατά την οποία διαδραματίζεται το «Ζ». «Εξ όσων γνωρίζω, θέλει να το συνδέσει με τα ρατσιστικά επεισόδια στο Κέμνιτς, το ανατολικογερμανικό κρατίδιο, το φθινόπωρο του ’18» συνεχίζει ο Μηνάς Μπορμπουδάκης.
Αναφερόμενος στις ελληνογερμανικές σχέσεις και την ένταση μεταξύ τους την περίοδο της κρίσης λέει πως στους καλλιτεχνικούς κύκλους δεν υπήρξε ο «πόλεμος» που έγινε στα media ή στον απλό κόσμο. «Αρκετοί μάλιστα καλλιτεχνικοί οργανισμοί θέλησαν να θέσουν το θέμα των ελληνογερμανικών σχέσεων με τον πλέον θετικό τρόπο».
