Το τετραώροφο κτίριο του Μεσοπολέμου στη συμβολή της Πατησιών με τον πεζόδρομο της Σκαραμαγκά στέκει θαμπό στολίδι του παρελθόντος στη λαβωμένη από την κρίση καρδιά της πόλης. Οι σκαλωσιές σταματούν το βλέμμα στην είσοδο του εμβληματικού κτιρίου, που στην πορεία των χρόνων γνώρισε τη φθορά και την εγκατάλειψη. Οταν όμως απομακρυνθούν τα λουκέτα και η πόρτα ανοίξει, ένα ταξίδι στον ιστορία ξεκινά, παρά τη σκόνη, τα σπασμένα τζάμια, τα συνθήματα στους τοίχους και τις σοβαρές ζημιές. Απομεινάρια της παρουσίας των τελευταίων «ενοίκων», καθώς στο βάθος της οικονομικής κρίσης βρέθηκε για χρόνια υπό κατάληψη.
Μπορεί η εικόνα της παρακμής να κυριαρχεί, μόλις όμως η πόρτα της ιστορικής Πολυκατοικίας Παπαλεονάρδου, κατασκευής του 1925, ανοίξει, επιστρέφουν μνήμες μιας άλλης εποχής. Εντυπωσιακά ταβάνια, ξύλινες πόρτες, ένας ρετρό ανελκυστήρας, το ballroom του πρώτου ορόφου. Το εξαιρετικής αισθητικής κτίριο, αρχιτεκτονικής Jugendstil, δείγμα των πρώτων πολυκατοικιών της Αθήνας, σημαδεύτηκε από μία πραγματική ντίβα, τη Μαρία Κάλλας, που έζησε με τη μητέρα της Ευαγγελία και τη μεγάλη αδελφή της Υακίνθη σε αυτό από το 1937 ως το 1945.
Το ξηλωμένο φωτιστικό και οι φθορές στους τοίχους θυμίζουν την κατάληψη του κτιρίου όπου έζησε η Μαρία Κάλλας.
Από την ντίβα στα περιστέρια
Στον τέταρτο όροφο, όπου κάποτε η κορυφαία ελληνίδα υψίφωνος με τη μετέπειτα θρυλική ζωή πρόβαρε ανήλικη ακόμα την «Τόσκα», σήμερα το μόνο που ακούγεται είναι η φωνή των περιστεριών που μπαίνουν από τα σπασμένα παράθυρα. Εχοντας επιστρέψει στην Ελλάδα σε ηλικία 14 ετών από τη Νέα Υόρκη όπου γεννήθηκε, μετά τη ρήξη στη σχέση των γονιών της, η Μαρία ή Μαριάννα – τότε – Καλογεροπούλου είχε να αντιπαλέψει τη φτώχεια, δίνοντας ακόμα και μικρές παραστάσεις στο διαμέρισμα της Πατησίων 61.
Η συμπλήρωση εφέτος ενός αιώνα από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας, στις 2 Δεκεμβρίου 1923, θα βρει το σπίτι που έζησε και πέρασε τις βασικές μουσικές της σπουδές, σε μια νέα σελίδα. Το διατηρητέο κτίριο, σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα και καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Κωνσταντίνο Κιτσίκη, που αποτελεί ιστορικό μνημείο των νεότερων χρόνων, βρίσκει μετά από χρόνια προσπαθειών τη νέα του αποστολή. Στεγάζοντας την Ακαδημία Λυρικής Τέχνης Maria Callas θα ενώσει τις δύο όχθες στην ιστορία της όπερας, που οι μελετητές του έργου της σπουδαίας Ελληνίδας διαχωρίζουν στο πριν και στο μετά την Κάλλας.
Το πιάνο και η αφίσα της ντίβας της όπερας λειτουργούν ως προάγγελος της νέας εποχής του οικήματος, το οποίο πρόκειται να στεγάσει την Ακαδημία Λυρικής Τέχνης.
Προάγγελος το μαύρο πιάνο
Στην εντυπωσιακή αίθουσα του πρώτου ορόφου, εκτός από το ξύλινο πάτωμα σε στυλ ψαροκόκαλο, την εντυπωσιακά διακοσμημένη οροφή και τα θολωτά τριπλά παράθυρα, ερμητικά σφραγισμένα σήμερα, δεσπόζει ένα μαύρο γυαλιστερό πιάνο. Προάγγελος του έργου που θα στεγάσει το αναμορφωμένο κτίριο. Στην Ακαδημία Maria Callas θα διδάσκονται όλες οι δεξιότητες που αφορούν τη λυρική τέχνη, προσφέροντας σπουδές υψηλού επιπέδου, ακαδημαϊκά προγράμματα και μεταπτυχιακούς τίτλους. Η χώρα μας έτσι θα αποκτήσει έναν πρωτοπόρο ακαδημαϊκό χώρο, αντίστοιχος του οποίου δεν υπάρχει σήμερα πουθενά στο εξωτερικό.
Δωμάτιο του σπιτιού όπου έζησε η Μαρία Κάλλας τα χρόνια της Κατοχής.
«Ιδρύουμε ένα σχολείο πραγματικής και ενοραματικής παιδείας, όλων των δεξιοτήτων που προαπαιτεί το ανέβασμα μιας όπερας» λέει, μιλώντας στο «Βήμα», η μουσικός και πρόεδρος της Ακαδημίας Λυρικής Τέχνης Maria Callas, κυρία Βάσω Παπαντωνίου, που οραματίστηκε το εγχείρημα. Εκφράζοντας βαθιά ικανοποίηση που η προσπάθεια, η οποία ξεκίνησε το 2000, αποδίδει καρπούς, τονίζει πως «για εμάς, αποτελεί χρέος τιμής να ιδρυθεί η Ακαδημία στο όνομα της Κάλλας, αλλά και ειδικότερα χρέος προς αυτή καθαυτή την Τέχνη, η μνήμη της οποίας κινδυνεύει σοβαρά από το ναρκισσιστικό παραλήρημα των σημερινών «διασήμων» σκηνοθετών να αλλοτριωθεί και να χαθεί».
Περίτεχνο διακοσμητικό στοιχείο στην είσοδο του κτιρίου.
Η παραχώρηση και η ανάθεση
Ο δρόμος βεβαίως ως το σήμερα δεν ήταν εύκολος. Χρειάστηκαν επίμονες προσπάθειες για να επιτευχθεί η μακροχρόνια παραχώρηση του ακινήτου προς αυτόν τον σκοπό. Οι συνομιλίες της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας (ΑμΚΕ) με το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο (ΝΑΤ), στην ιδιοκτησία του οποίου είχε περιέλθει το οίκημα το 1950, ξεκίνησαν το 2007. Η αρχική συμφωνία για τη δημιουργία της μουσικής ακαδημίας επήλθε το 2014, όμως χρειάστηκε να φτάσουμε στο 2018 για να υπογραφεί η συμφωνία με τον ΕΦΚΑ, που πέρασε επίσης από σαράντα κύματα. Εν συνεχεία, προχώρησαν οι απαραίτητες μελέτες, άδειες και εγκρίσεις για την αποκατάσταση του κτιρίου και την αλλαγή χρήσης.
Η δημοτική αρχή της Αθήνας αγκάλιασε το εγχείρημα και ανέθεσε την υλοποίηση του έργου στην «Ανάπλαση Αθήνας ΑΕ», υπό τον διευθύνοντα σύμβουλο κ. Χρόνη Ακριτίδη, ώστε να το παραδώσει με το κλειδί στο χέρι στην ΑμΚΕ Ακαδημία Λυρικής Τέχνης Maria Callas για να το λειτουργήσει. Η αρχή του 2023 επισφράγισε τη νέα εποχή, καθώς ο Δήμος Αθηναίων κίνησε τις διαδικασίες προκήρυξης διαγωνισμού για την αποπεράτωσή του. Ο χρόνος κατασκευής θα διαρκέσει ενάμισι έτος. Η χρηματοδότηση, ύψους περίπου 7 εκατ. ευρώ, έχει εξασφαλιστεί από το ΕΣΠΑ.
Οι καταληψίες που ζούσαν έως πρόσφατα στο κτίριο φρόντισαν να αφήσουν μια… απειλή πριν αποχωρήσουν.
Εικόνες από το μέλλον
Η αναγέννηση του διατηρητέου κτιρίου περιλαμβάνει την αποκατάσταση των προσόψεων και της στέγης, καθώς και όλων των διατηρητέων τμημάτων στο εσωτερικό του. Επίσης θα ενισχυθεί και θα ανακατασκευαστεί όπου απαιτείται ο εσωτερικός φέρων οργανισμός που έχει υποστεί σοβαρές βλάβες από τον σεισμό του 1999, αλλά και την πυρκαγιά του 2003 στους πρώτους ορόφους.
Η ανάπλαση του κτιρίου στην Πατησίων 61, πέρα από τη σημασία της για τους λάτρεις της όπερας, σηματοδοτεί και τις κινήσεις αναβάθμισης του ιστορικού δρόμου της Αθήνας.
Η διαμόρφωση του χώρου λαμβάνει υπ’ όψιν όλες τις σύγχρονες απαιτήσεις μιας μουσικής ακαδημίας. Με την ολοκλήρωση των εργασιών, σε περίπου δύο χρόνια θα διαθέτει 16 μικρές και 8 μεγάλες αίθουσες διδασκαλίας, αίθουσα εκδηλώσεων και εκθεσιακό χώρο, γραφεία για τη διοίκηση, το διδακτικό προσωπικό και τις διοικητικές υπηρεσίες, αναγνωστήρια, βιβλιοστάσιο και καφέ στο δώμα του κτιρίου με την υπέροχη θέα προς το Αρχαιολογικό Μουσείο και την πόλη. Παράλληλα, θα πληροί σύγχρονες προδιαγραφές προσβασιμότητας για άτομα με αναπηρία, ενώ θα αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητες του φυσικού φωτισμού και αερισμού, καθώς το κτίριο περιστοιχίζεται από μεγάλα παράθυρα, διαθέτει ακάλυπτο χώρο και αυλή.
