Mε την ιδιότητα της προέδρου της Κριτικής Επιτροπής του τελευταίου Φεστιβάλ των Καννών, η αυστραλέζα ηθοποιός Κέιτ Μπλάνσετ έθεσε ως εξής την άποψή της για τη βράβευση με τον Χρυσό Φοίνικα της ταινίας «Κλέφτες καταστημάτων» («Shoplifters») του Ιάπωνα Χιροκάζου Κόρε Εντα: «Hταν δύσκολη αλλά σωστή επιλογή για τον Χρυσό Φοίνικα σε μια χρονιά που υπήρχαν πολλές δυνατές ταινίες στο διαγωνιστικό πρόγραμμα. Η ταινία «Shoplifters» μάς παρέσυρε εντελώς, με τις ερμηνείες να ακολουθούν αβίαστα το σκηνοθετικό όραμα». Η Μπλάνσετ δεν ήταν η μόνη που εξύμνησε μια ταινία «που μπαίνει μέσα σου και σου κλέβει την καρδιά», όπως επισήμανε η «Daily Telegraph». «Πλούσια και απολαυστική» ήταν ο χαρακτηρισμός του «Guardian», «ένα θαύμα» την αποκάλεσε η «L’Express».
Είχε πράγματι φτάσει ο καιρός για ένα πολύ μεγάλο βραβείο προς αυτόν τον σπουδαίο κινηματογραφιστή, αυτόν τον γνήσιο ουμανιστή ο οποίος από τα πρώτα κιόλας βήματα της καριέρας του παρουσίασε μια ειλικρινή και απολύτως προσωπική ευαισθησία πάνω σε θέματα που αφορούν την παιδική ηλικία και την οικογένεια. Το 2004, ορμώμενος από ένα πραγματικό περιστατικό που είχε συγκλονίσει την ιαπωνική κοινή γνώμη, ο Κόρε Εντα γύρισε την ταινία «Κανείς δεν ξέρει», την ιστορία τεσσάρων ανήλικων παιδιών που αναγκάζονται να επιβιώσουν μόνα τους μέσα στο διαμέρισμα όπου η μητέρα τους τα εγκατέλειψε. Και χωρίς κανείς να ξέρει την ύπαρξή τους. Η ταινία είχε αποσπάσει το βραβείο καλύτερου ηθοποιού στο ίδιο φεστιβάλ εκείνης της χρονιάς για την αποκαλυπτική ερμηνεία του μικρού Γιούγια Γιαγκίρα, ο οποίος στην ταινία υποδύεται τον μεγάλο αδελφό που παίρνει πάνω του το βάρος της οικογένειας (ο Γιαγκίρα σήμερα είναι καταξιωμένος ηθοποιός στην πατρίδα του). Μία δεκαετία αργότερα ο Κόρε Εντα βρέθηκε ξανά στο διαγωνιστικό των Καννών με την ταινία «Πατέρας και γιος», όπου θέτει ένα ακόμα τεράστιο ερώτημα: Τι κάνει ένας πατέρας όταν αντιλαμβάνεται ότι ο γιος τον οποίο έχει μεγαλώσει με τη γυναίκα του δεν είναι τελικά δικός τους εξαιτίας ενός λάθους που έγινε στο μαιευτήριο;
Ωστόσο, οι σεισμοί του 2011 ήταν «μια τραγωδία που κλόνισε τις κοινωνικές βάσεις της Ιαπωνίας» είπε στο «Βήμα» ο Κόρε Εντα στη συνάντηση που είχαμε την Τρίτη 15 Μαΐου, πολύ προτού οι «Κλέφτες καταστημάτων» κερδίσουν τον Xρυσό Φοίνικα. Αυτός ο κλονισμός τον έκανε να σταματήσει να νιώθει άνετα με την ιδέα της σημασίας των οικογενειακών δεσμών. Αποφάσισε λοιπόν να εξερευνήσει αυτή τη σημασία μέσα από τη σχέση μιας οικογένειας συνδεδεμένης με το έγκλημα όπως συμβαίνει με τους «Κλέφτες καταστημάτων». Μάλιστα, εν μέρει, οι «Κλέφτες καταστημάτων» είναι και αυτοί εμπνευσμένοι από πραγματικά, διαφορετικά μεταξύ τους περιστατικά τα οποία εντυπωσίασαν τον Κόρε Εντα όταν τα είδε στις ειδήσεις της τηλεόρασης ή τα διάβασε στις εφημερίδες.
Στην ταινία, παρακολουθούμε τη ζωή μιας οικογένειας που ζει μέσα από τις μικροκλεψιές και τη σύνταξη της γιαγιάς. Στην οικογένεια θα προστεθεί ένα ακόμα μέλος, ένα κοριτσάκι που πατέρας και γιος μάζεψαν από τον δρόμο. Αν και φτωχή, η οικογένεια μοιάζει ευτυχισμένη. Οι απλές καθημερινές απολαύσεις, ένα πιάτο φαγητό, ένα μπάνιο στη θάλασσα, ψάρεμα, σεξ, της αρκούν. Ωστόσο, κάτι κρύβεται πίσω από αυτή τη γαλήνη και αυτό το κάτι δίνει στην ταινία μιαν άλλη διάσταση, εκείνη που την κάνει αξέχαστη.
«Στην Ιαπωνία, εγκλήματα όπως απάτες σχετικές με τις συντάξεις ή γονείς που ωθούν τα παιδιά τους σε μικροκλεψιές, υπόκεινται σε αυστηρότατη κριτική» λέει ο σκηνοθέτης που από τη μια πλευρά συμφωνεί με αυτή την κριτική και από την άλλη αναρωτιέται: «Γιατί ο κόσμος να εξοργίζεται τόσο πολύ με αυτά τα μικροπταίσματα την ώρα που κυκλοφορούν ελεύθεροι τόσοι που πράττουν μεγαλύτερα εγκλήματα και δεν τιμωρούνται ποτέ;».
Πάντως, για τον Χιροκάζου Κόρε Εντα «το σινεμά αρχίζει όταν η ταινία τελειώνει. Στόχος μου είναι η δημιουργία ταινιών που μετά τα γράμματα του τέλους να μην ξεχνιούνται. Να προκαλούν διάλογο, να δίνουν τροφή για σκέψη. Χωρίς σκέψη δεν έχει νόημα να κάνεις τίποτε».
Βιωματική εμπειρία
«Πολλά έχουν αλλάξει μέσα μου από τότε που έγινα ο ίδιος πατέρας» είπε ο Κόρε Εντα, ο οποίος παραδέχεται ότι επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τα όσα συμβαίνουν γύρω του, είτε όταν δουλεύει σε μια ταινία είτε όχι. «Η αντίληψη που έχω για τα πράγματα σε αυτή την ταινία, που βεβαίως είναι ένα οικογενειακό δράμα, η άποψή μου για την κοινωνία και τον κόσμο, προέρχεται από κάπου ψηλά, οι εμπνεύσεις και οι ιδέες μου πηγάζουν συνειδητά από θέματα που με απασχολούν σε προσωπική βάση». Ο Κόρε Εντα θεωρείται μετρ του οικογενειακού δράματος, πιστεύει όμως ότι η άποψη του καθενός μπορεί να αλλάξει ανά πάσα στιγμή σε συνάρτηση με τα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω του. Για παράδειγμα, όταν αποφάσισε να γυρίσει το «Κανείς δεν ξέρει» ο πατέρας του ζούσε. Την εποχή όμως που γύριζε την ταινία ο πατέρας του είχε πεθάνει. «Δεν νομίζω ότι γύρισα την ίδια ταινία που φαντάστηκα και αυτό το θεωρώ συναρπαστικό. Τα πράγματα αλλάζουν, αλλάζει ο κόσμος, αλλάζουν οι αξίες και αλλάζεις μέσα σου μαζί τους. Επομένως ακόμα και όταν προβληματίζεσαι με ένα συγκεκριμένο θέμα, εν προκειμένω την οικογένεια, αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο σε κάθε ταινία το συλλαμβάνεις».
Ποιος είναι
Γέννημα θρέμμα του Τόκιο ο 55χρονος Χιροκάζου Κόρε Εντα, γόνος εύπορης οικογένειας, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Γουασέντα, απ’ όπου αποφοίτησε το 1987. Μετά το πανεπιστήμιο έπιασε αμέσως δουλειά στην τηλεόραση, όπου γύρισε αρκετά ντοκιμαντέρ, τα περισσότερα από τα οποία έχουν κερδίσει διακρίσεις («Αύγουστος χωρίς αυτόν», «Ωστόσο…» κ.ά.). Μεταφέροντας στον κινηματογράφο το μυθιστόρημα του Μιγιαμότο Τέρου «Maborosi», ο Κόρε Εντα έκανε το σκηνοθετικό ντεμπούτο του στη μυθοπλασία. Η πρώτη συμμετοχή του στο επίσημο διαγωνιστικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ των Καννών έγινε το 2001 με την ταινία «Απόσταση», αλλά με το «Κανείς δεν ξέρει» η καριέρα του κυριολεκτικά εκτοξεύθηκε. Η επόμενη ταινία του, «The Truth About Catherine», θα γυριστεί στην Ευρώπη και στο καστ της θα περιλαμβάνονται η Κατρίν Ντενέβ, η Ζιλιέτ Μπινός και η Λουντβίν Σανιέ.
