Τον προσεχή Μάιο ολοκληρώνεται η πρώτη του θητεία στο τιμόνι του Εθνικού Θεάτρου, ο Στάθης Λιβαθινός αισθάνεται όμως ότι έχει πολλά ακόμα να κάνει. Αλλωστε μόλις ξεκίνησε η λειτουργία του Τμήματος Σκηνοθεσίας, ένα όνειρο ζωής για τον ίδιο.
Το Τμήμα Σκηνοθεσίας είναι πλέον γεγονός…
«Πράγματι. Είχαμε περίπου τετρακόσιες αιτήσεις, αρκετοί δεν εμφανίστηκαν καθόλου. Εγινε μια αυστηρή επιλογή. Πήραμε έντεκα σπουδαστές – έξι αγόρια, πέντε κορίτσια. Θέλουμε να σπάσουμε τη μονοκρατορία του άντρα σε ένα, υποτίθεται, αντρικό επάγγελμα. Η σκηνοθεσία είναι μια συνειδητή απόφαση, κάτι ανάλογο με τον δοκιμαστή αεροπλάνων. Εχει το ίδιο ρίσκο και, φοβάμαι, την ίδια θνησιμότητα. Υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στο να σκηνοθετείς και να γίνεις σκηνοθέτης».
Τι διδάσκονται;
«Τα παιδιά αρχίζουν να αποκτούν θεωρητικά εφόδια και, όπως ένας καλός σεφ, μαθαίνουν την αξία και την αντοχή των Υλικών, δηλαδή της ψυχής του ηθοποιού. Ετσι μεθαύριο θα μπορέσουν να καθοδηγήσουν ηθοποιούς πιστεύοντας σε ένα θέατρο συνόλου».
Αρκεί η σχολή για να γίνεις σκηνοθέτης;
«Δεν επιδιώκουμε να βγάλουμε σκηνοθέτες. Αυτό θα το αποφασίσουν η ζωή και το επάγγελμα μέσα στον χρόνο. Επιδιώκουμε να κάνουμε καλλιτέχνες, ανθρώπους μέσα στη θεατρική τέχνη. Είναι ένα πρώτο βήμα. Θέλουμε να γεμίσουμε την καρδιά και το μυαλό με μπαταρίες που δεν εξαντλούνται εύκολα».
Εχετε αναλάβει εσείς τους πρωτοετείς;
«Ναι, ως υπεύθυνος του έτους, μαζί με συνεργάτες παιδαγωγούς τον Δημήτρη Καραντζά και τον Δημήτρη Παπανικολάου και συνεργάτη καθηγητή τον πρώην διευθυντή της RADA, Αντριου Βισνιέφσκι, έναν από τους πιο εξαιρετικούς δασκάλους. Επιπλέον καθηγητές από το εξωτερικό και έλληνες από το Τμήμα Υποκριτικής.
Επεξεργαστήκαμε ένα εφικτό τριετές πρόγραμμα με ένα τέταρτο, προαιρετικό, με εξειδίκευση – αρχαίο δράμα, μουσικό θέατρο. Εχουμε ένα εξαιρετικό κτίριο, όπου ευτυχώς χωράνε όλα όσα κάνουμε κι άλλα πολλά.
Η μεθοδολογία υπαγορεύει στον υπεύθυνο να δίνει την κατεύθυνση, που καθορίζει κάπως τα όρια και τις αισθητικές επιλογές».
Οι έμπειροι έλληνες σκηνοθέτες δεν έχουν θέση στη σχολή;
«Φυσικά, όσοι αγαπούν την παιδαγωγική, τη μεθοδολογία κι έχουν αποδεδειγμένες δυνατότητες. Για την ώρα δεν γνωρίζω πολλούς που θα ήθελαν να διδάξουν. Η πολυφωνία καμιά φορά μπορεί εύκολα να μεταβληθεί σε φασαρία. Δεν έχουμε ακόμη χτίσει τις βάσεις, βήμα-βήμα. Οι ξεχωριστές προσωπικότητες του ελληνικού θεάτρου θέλουμε να γνωρίσουν τους μαθητές, να κάνουν κάποια ανοιχτά μαθήματα. Αλλά δεν σημαίνει ότι όλοι οι σκηνοθέτες μπορούν να διδάξουν – μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού».
Αν δεν είστε διευθυντής, θα συνεχίσετε με τους πρωτοετείς;
«Εάν δεν είμαι, δεν έχω παρά να ζητήσω από τον επόμενο, ευγενικά, να με αφήσει να διδάσκω και να ολοκληρώσω αυτό που ξεκίνησα. Ελπίζω ότι θα θέλει. Εάν δεν θέλει, δεν πειράζει».
Την άνοιξη ολοκληρώνεται η θητεία σας. Ενας προσωπικός απολογισμός;
«Νομίζω ότι η ζωή μου στο Εθνικό με βοήθησε να μπω πιο ομαλά στη φάση Μότσαρτ. Οταν ξεκινάς στην τέχνη, είσαι στη φάση «Εγώ και ο Μότσαρτ». Μετά, προχωράς, τρως κάποια χτυπήματα, βλέπεις την άλλη πλευρά, ανοίγεις περισσότερο το βλέμμα, μπαίνεις στη φάση «Ο Μότσαρτ κι εγώ». Κάποια στιγμή αρχίζεις να μπαίνεις στη φάση «Ο Μότσαρτ». Ετσι κι εγώ, χωρίς να ξεθωριάσουν τα όνειρά μου. Αντίθετα, τα βλέπω ένα-ένα να πραγματοποιούνται. Θεωρώ τον εαυτό μου ευλογημένο και ευγνώμονα απέναντι στους ανθρώπους που συνεργάζονται μαζί μου. Είναι μια υπηρεσία, μια αποστολή, τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο».
Κι αν δεν έχετε συνέχεια;
«Αν όλη αυτή η ιστορία ολοκληρωθεί τον Μάιο του ’19, μια χαρά και με αγάπη. Αν έρθει κάποιος άλλος, του έχω πάρα πολλή δουλειά να κάνει. Δεν θα πλήξει.
Πιστεύω ότι το Εθνικό δεν είναι για όλους. Αυτό είναι μια παρεξήγηση που ελπίζω σιγά-σιγά να λήξει. Το Εθνικό είναι για τους καλούς, όλους, για τους πολύ καλούς, όλους. Δεν το πετυχαίνουμε πάντα, έχουμε κάνει και πολλά λάθη. Εύχομαι, αν παραμείνουμε, να κάνουμε καινούργια λάθη, πιο μεγάλα, πιο ενδιαφέροντα. Να μην επαναληφθούμε.
Για μένα δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά από το να βλέπω την εξέλιξη των παιδιών, μεταφέροντας ένα θεατρικό ήθος και μια σεμνότητα, πράγμα που αυτή τη στιγμή αναδεικνύεται σε αξία νούμερο ένα. Γιατί αρχίζω να βαριέμαι με τους καλλιτέχνες που με καλούν στην παράστασή τους γιατί «είναι εξαιρετική και πρέπει να τη δω». Τους ζητώ να μου κάνουν ένα σεμινάριο, γιατί αυτό μέχρι σήμερα εγώ και κάνα δυο άλλοι που εκτιμώ δεν καταφέραμε να το πούμε για τη δουλειά μας. Θεωρώ ντροπή ακόμα και να το ακούω – κάποιοι το λένε ανώδυνα».
Αλλάξατε το Εθνικό;
«Αλλαξαν οι δομές του, όχι όμως και ο τρόπος λειτουργίας, γιατί πιστεύω ότι στο ελληνικό κράτος, του οποίου είμαστε μικρογραφία, είναι όλα με τρομερή επιμέλεια φτιαγμένα ώστε να μην μπορεί να αλλάξει τίποτα. Προσπαθούμε και θα συνεχίσουμε, ακόμα και με προσωπικό ψυχικό κόστος.
Αυτό που όφειλα και οφείλαμε να κάνουμε είναι να δώσουμε μια τέτοιου είδους ταυτότητα και να εξελιχθεί με βάση την εποχή που ξεκινάει. Είχαμε και 1 εκατομμύριο ευρώ χορηγία από τα μεγάλα ιδρύματα για όλα αυτά που κάνουμε. Ελπίζω μεθαύριο να μην μπορεί να φανταστεί κάποιος το Εθνικό χωρίς την Πειραματική Σκηνή, το Μικρό Εθνικό, το οποίο είναι πλέον ένας ολόκληρος μηχανισμός που παράγει ένα απίστευτο έργο με τη Σοφία Βγενοπούλου, τις κοινωνικές δράσεις του (παραστάσεις στις φυλακές) ή την απευθείας μετάδοση των παραστάσεών του».
Πρόσφατο και καινοτόμο…
«Μεγάλη συγκίνηση. Συνεργαστήκαμε με το Κανάλι της Βουλής και προσφέρουμε θέατρο, χωρίς εισιτήριο, στις παραμεθόριες περιοχές. Πηγαίνουμε ως Εθνικό απευθείας. Ηρθαν άνθρωποι που δεν έχουν ξαναδεί θέατρο στη ζωή τους. Θα γίνει θεσμός. Θέλουμε να χτίσουμε δεσμούς συγγένειας με την Περιφέρεια. Ελπίζω να μείνει, μαζί με πολλά ακόμα».
Κι εσείς, υποθέτω, θέλετε να μείνετε;
«Θα ήθελα αν με θέλουν. Εάν δεν με θέλουν, έχω μόνο ένα «ευχαριστώ» να πω στην πολιτεία και τίποτε άλλο. Αν με θέλουν, νομίζω ότι θα μπορούσα κάτι ακόμα να προσφέρω».
Εχετε θετικά δείγματα;
«Εχω δείγματα εκτίμησης απέναντι στη δουλειά μου και το πρόσωπό μου από την υπουργό Πολιτισμού, που είναι ένας καλλιεργημένος άνθρωπος και τίποτε άλλο. Απλώς ζήτησα κάποια στιγμή να ενημερωθώ ώστε εάν χρειαστεί να παραδώσω στο επόμενο, να έχω τον χρόνο να το κάνω, να είμαι κοντά του».
Ποιος είναι ο μεγάλος σας στόχος;
«Επιδιώκω ένα Εθνικό Θέατρο που θα θεωρείται ένας μέγιστος πολιτιστικός θεσμός ακόμα κι αν κάποιες από τις παραστάσεις του θεωρηθούν αποτυχία. Το Εθνικό δεν μπορεί να κρίνεται πλέον μόνο για τις παραστάσεις του. Το National της Αγγλίας έπαψε να είναι το National επειδή ο φετινός «Μάκβεθ» ήταν αποτυχία; Οχι βέβαια. Πρέπει να είσαι σαν τη μηχανή που παράγει αλάτι μέσα στη θάλασσα, ακόμα κι όταν έχει κύμα.
Με ενδιαφέρει η παρέμβαση του Εθνικού στην Περιφέρεια, δεν μπορεί να είναι θέατρο μόνο της Αθήνας. Να πέσει μια βόμβα στην καθημερινή υποκουλτούρα που μαστίζει την Περιφέρεια και την καθιστά επαρχία».
Ο Γιάννης Χουβαρδάς ήθελε το Εθνικό θέατρο ρεπερτορίου…
«Ναι, αυτό είναι το δεύτερο μέλημά μας. Το είχαμε ξεκινήσει το 2000 στην Πειραματική. Το συνέχισε με τεράστιο κόπο και κόστος ο Γιάννης Χουβαρδάς. Πρέπει να το συνεχίσουμε. Δεν αφορά μόνο εναλλασσόμενες παραστάσεις αλλά και παραστάσεις όπου κάποιοι ηθοποιοί να παίζουν διαφορετικούς ρόλους και κάποιοι πρωταγωνιστές να δοκιμάζονται σε λιγότερο σημαντικούς, ώστε οι δεύτεροι να μεταβληθούν σε πρωταγωνιστές.
Κάναμε όμως παραστάσεις συνόλου με επιτυχία, όπως «H Τάξη μας» σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά. Με ενδιαφέρει ο κόσμος να βλέπει παραστάσεις του Εθνικού, όχι των πρωταγωνιστών. Δεν έχω τίποτα με τους πρωταγωνιστές. Πιστεύω ότι ήρθε ο καιρός των παραστάσεων».
