Το 2018, λίγο πριν το ξέσπασμα της πανδημίας της COVID-19, η ηθοποιός και σκηνοθέτρια Ειρήνη Δράκου πήρε μία απόφαση ζωής μαζί με τον σύντροφό της Ευάγγελο Παπαδάκη. Ιδρυτικό μέλος μαζί με τον σκηνοθέτη Δημήτρη Μπίτο της ΑΣΙΠΚΑ, μιας ομάδας γνωστής για τις παραστάσεις της σε μη συμβατικούς χώρους, η ίδια πριν πέντε χρόνια ένιωσε την ανάγκη για μια επιστροφή στις ρίζες της, στη γενέτειρά της, την Aνδρο.
Εκεί δημιούργησε την ΑΫΛΑ, ένα κέντρο για την έρευνα πάνω στις παραστατικές τέχνες, την αρχιτεκτονική και το περιβάλλον. Eτσι τα τελευταία χρόνια πραγματοποιεί εργαστήρια στην Aνδρο πάνω στις παραστατικές τέχνες αλλά και παραστάσεις, φιλοξενώντας καλλιτέχνες από όλη την Ευρώπη, εγκαινιάζοντας μόλις πρόσφατα και τη βάση της ΑΫΛΑ στο κτήμα Ηλίανθος, κοντά στη Χώρα του νησιού, σε ένα ξύλινο κτίριο περιτριγυρισμένο από εσπεριδοειδή δέντρα. «Δεν βλέπω την Aνδρο σαν ένα τόπο που με περιορίζει, αλλά σαν ένα λιμάνι από το οποίο μπορώ να ξεκινώ ταξίδια» αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα». Και πράγματι, από εκεί ξεκίνησε αρχικά το ταξίδι της η παράσταση «Συνάντησέ με στην Εξοδο», η οποία παρουσιάζεται από τις 26 Μαΐου για έξι βραδιές στο Θέατρο Θησείον.
Η αρχή
Η ιδέα για τη δημιουργία αυτής της παράστασης γεννήθηκε αρχικά από το ερευνητικό πρόγραμμα «Ο Aμλετ συναντά την Ηλέκτρα», το οποίο στόχευε σε έναν διάλογο ανάμεσα στην ίδια και στον πολωνό ηθοποιό – σκηνοθέτη Przemyslaw Blaszczak. Oλα ξεκίνησαν όταν η ίδια θέλοντας να ερευνήσει το σωματικό θέατρο αρχικά ήρθε σε επαφή με τους ιθύνοντες του Ινστιτούτο Γκροτόφσκι, αναψηλαφώντας την προσωπικότητα του μεγάλου πολωνού σκηνοθέτη Γέρζι Γκροτόφσκι (1933-1999), που διαμόρφωσε το σωματικό θέατρο.
«Υπήρξα πολύ τυχερή» αναφέρει. «Ταξίδεψα τρεις φορές στην Πολωνία. Κατάφερα να πάρω συνέντευξη από ανθρώπους του στενού του περιβάλλοντος. Μάλιστα μου δόθηκε πρόσβαση σε μία ανέκδοτη συνέντευξή του για τη δημοκρατία και τότε με αφορμή αυτό το υλικό έκανα πρόσκληση στον ηθοποιό και σκηνοθέτη Przemyslaw Blaszczak να συναντηθούμε εκείνος ως πολωνός Aμλετ και εγώ ως ελληνίδα Ηλέκτρα πάνω στη σκηνή, ως δύο φωνές, η μία από την Κεντρική Ευρώπη και η άλλη από τον Νότο».
Στόχος τους ήταν να δημιουργηθεί ένα έργο-παράσταση ως αποτέλεσμα εργαστηρίων πάνω στο πάγιο αίτημα της διάσωσης ενός κοινού μύθου για την Ευρώπη και τον κόσμο, θέτοντας ερωτήματα γύρω από τη βία, τη δημοκρατία, την ειρήνη και την υποδοχή του ξένου σήμερα. «Η αρχική ιδέα ήταν να ενταχθεί στην παράσταση και ένα χορικό, με συνεντεύξεις καθημερινών ανθρώπων από την Ελλάδα και την Πολωνία» αναφέρει η Ειρήνη Δράκου. Και πράγματι οι συνεντεύξεις αυτές πραγματοποιήθηκαν, με εκείνη να συνομιλεί από τον ιστορικό Λεωνίδα Εμπειρίκο μέχρι με ανθρώπους που έχασαν τους δικούς τους στη φωτιά στο Μάτι. Yστερα όμως ήρθε η COVID-19 και μολονότι το υλικό αυτό συγκεντρώθηκε παρέμεινε στο συρτάρι.
Μεταγράφοντας τον μύθο
Η Ειρήνη Δράκου όπως ομολογεί αρχικά απογοητεύτηκε όταν η πανδημία ναυάγησε τα σχέδιά τους, η συνάντησή της όμως με ένα ανέκδοτο ποίημα του σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου, όπως και η γοητεία που της ασκούσε το έργο του Χάινερ Μίλερ «Μηχανή Αμλετ» («όπως ο Αμλετ είναι στοιχειωμένος από το φάντασμα του πατέρα του, έτσι και εγώ είμαι από εκείνο του Μίλερ» λέει γελώντας) την οδήγησαν να βουτήξει σε μια πιο «προσωπική μυθολογία». Ετσι στο έργο «Συνάντησέ με στην Εξοδο» που υπογράφει και σκηνοθετεί – και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά πέρυσι το καλοκαίρι στην Ανδρο – εκείνη μεταγράφει τον μύθο του Αμλετ και της Ηλέκτρας με πρωταγωνίστρια την ίδια και συνοδοιπόρο, επί σκηνής, τον σύντροφό της, Ευάγγελο Παπαδάκη.
Στο έργο αυτό λοιπόν ο ήρωάς της, ένας σύγχρονος Αμλετ, ο Α. ο Δεύτερος, ένας άνθρωπος «δίχως πρόσωπο» σαν ένας σύγχρονος ακτιβιστής χάκερ, πηγαινοέρχεται νευρικά στους σκοτεινούς διαδρόμους του ερειπωμένου ξενοδοχείου EUROPA, ενώ η μητέρα του ετοιμάζεται να παντρευτεί τον θείο του. Ταυτόχρονα μια τρομερή επιδημία σκεπάζει την πόλη και ένα περιπλανώμενο τσίρκο που καταφθάνει από μακριά, κατασκηνώνει στην πίσω αυλή του μεγάλου ξενοδοχείου. Μέλος αυτού του τσίρκου είναι η Ηλέκτρα. Μια ηθοποιός που πάσχει από αμνησία και που στο κάλεσμα του Αμλετ για μια «ελληνίδα ηθοποιό, άγαμη χωρίς υποχρεώσεις, ικανή για φόνο», εμφανίζεται την ημέρα της μεγάλης γιορτής στην είσοδο του ξενοδοχείου.
«Οι δύο ήρωες συναντώνται σε ένα ερειπωμένο ξενοδοχείο» αναφέρει η Ειρήνη Δράκου. «Σε έναν περίπατό μου στην Ανδρο βρέθηκα μπροστά σε ένα τέτοιο μέρος στα απομεινάρια του Ξενία. Σκέφτηκα ότι σε έναν τέτοιον χώρο θα έπρεπε να βρεθούν οι δύο ήρωές μου. Μία Ηλέκτρα που ζητάει δουλειά από την Ευρώπη σε ένα στοιχειωμένο, ερειπωμένο ξενοδοχείο που απέξω φαίνεται πολυτελές, ενώ μέσα σαπίζει».
Ο Αμλετ και στο δικό της έργο μετατρέπεται για ακόμη μία φορά σε σύμβολο. «Είναι ο δυτικός άνθρωπος, ο άνθρωπος που έχει απομακρυνθεί από τη φύση, που τα λόγια του δεν συνάδουν πλέον με τις πράξεις του, γιατί ενώ θέλει να είναι εκτός συστήματος παραμένει εντός του» εξηγεί. «Ερχεται λοιπόν η Ηλέκτρα, ένα πλάσμα εκτός του «παλατιού», για να αναλάβει το δικό του χρέος. Ο Μίλερ στο βιβλίο του «Μηχανή Αμλετ» έχει μία υπέροχη φράση: «Oφηλία, θέλω να κλάψω με τα δικά σου δάκρυα» της λέει ως Αμλετ. Στο δικό μου έργο η Ηλέκτρα προσλαμβάνεται από τον Αμλετ για να «καθαρίσει» για εκείνον, για να τον λυτρώσει από το βάρος μέσα του, δημιουργώντας μία περιοχή θρήνου. Ο σύγχρονος άνθρωπος με τις ταχύτητες που τρέχουν πλέον τα πράγματα έχει ξεχάσει ακόμη και να κλαίει, να θρηνεί. Στο έργο μας το αιώνιο ερώτημα «να ζει κανείς ή να μη ζει;» μετατρέπεται στο ερώτημα «Πώς ζεις;»» αναφέρει.
Πολιτιστική αποκέντρωση
Λίγο πριν κλείσουμε την κουβέντα τη ρωτώ για την πολιτιστική αποκέντρωση την οποία η ίδια έκανε πράξη αποφασίζοντας να μείνει μόνιμα στην Ανδρο. «Οι τοπικές κοινωνίες δείχνουν φοβερά αντανακλαστικά, διψούν για δράσεις πολιτισμού» αναφέρει. «Πλέον βλέπω καλλιτέχνες να στρέφονται στην περιφέρεια πιο εύκολα. Νομίζω ότι αυτό που λείπει είναι ένας μηχανισμός υποστήριξης σε ένα συμβουλευτικό επίπεδο καθώς πέρα από τις κρατικές επιχορηγήσεις που δίνονται σε δράσεις σε πολλές περιπτώσεις υπάρχουν ευρωπαϊκά προγράμματα ή κονδύλια σε δήμους που μένουν αδιάθετα, γιατί κανείς μας δεν ενημερώνεται».
Οπως αναφέρει, στην Ανδρο η τοπική κοινωνία την αγκάλιασε. «Μάλιστα με αφορμή την παράστασή μας «Συνάντησέ με στην Εξοδο» που μετά την Ανδρο έρχεται και στην Αθήνα, μια παλιά μου καθηγήτρια έγραψε στο Facebook «Επιτέλους ως νησί εξάγουμε πολιτισμό». Με συγκίνησε πραγματικά».
«Συνάντησέ με στην Εξοδο»: Στις 26, 27 και 28 Μαΐου και στις 2, 3 και 4 Ιουνίου στο Θέατρο Θησείον (Toυρναβίτου 7, Ψυρρή).
