Το θεατρικό είδος της πολιτικής σάτιρας το αγαπάει ο Γιάννης Κακλέας. Το έχει αποδείξει άλλωστε σε όλο τον σκηνοθετικό του βίο. Ως συνήθης ύποπτος λοιπόν, επιστρέφει για μία ακόμη φορά σε αυτό, με το ανατρεπτικό αριστούργημα του Νικολάι Γκόγκολ «Ο επιθεωρητής», το οποίο κάνει πρεμιέρα στις 24 Οκτωβρίου στο θέατρο Γκλόρια με πρωταγωνιστές τον Θοδωρή Σκυφτούλη και τον Στέλιο Μάινα. Παράλληλα, στο θέατρο Ηβη συναντά την κωμωδία–μιούζικαλ σε κείμενο της Φωτεινής Αθερίδου και μουσική του Θέμη Καραμουρατίδη «Μπα-Μπαμπά».
«Μα αυτό είναι και το απολαυστικό για έναν «σχιζοφρενή» σκηνοθέτη σαν και εμένα: με τον «Επιθεωρητή» να φθάνω στις στέπες της Ρωσίας και με το «‘Μπα-Μπαμπά» να βολτάρω κάπου στο Παγκράτι» θα μου πει όταν τον συναντώ. Ετσι κι αλλιώς ο Γιάννης Κακλέας δεν μπήκε ποτέ σε καλούπια. Μπορεί λοιπόν εντελώς απενοχοποιημένα να σκηνοθετεί μια 24ωρη εκδοχή ενός κειμένου του Μπέκετ στο Φεστιβάλ Αθηνών και την ίδια στιγμή να καταπιάνεται με τον Δημήτρη Ψαθά σε κεντρικό θέατρο της Αθήνας, επιβεβαιώνοντας τη ρήση του ποιητή και κριτικού θεάτρου Γιάννη Βαρβέρη ότι είναι ο μόνος που ξέρει να συνδυάζει το τιραμισού με το σκόρδο.
Στις στέπες της Ρωσίας
Ο Νικολάι Γκόγκολ έγραψε τον «Επιθεωρητή» όταν ήταν μόλις 25 ετών. Η υπόθεση; Σε μια επαρχιακή πόλη στα βάθη της Ρωσίας, οι Αρχές του τόπου νομίζουν από παρεξήγηση πως ένας ιδιόμορφος τυχοδιώχτης που απλώς τυχαίνει να βρίσκεται στα μέρη τους είναι ο αναμενόμενος κρατικός επιθεωρητής για την καταπολέμηση της διαφθοράς, τον οποίο στέλνει η κυβέρνηση.
Και έτσι ο Γκόγκολ μέσα από κωμικές καταστάσεις δημιουργεί μία πύρινη πολιτική σάτιρα για τη διαφθορά, τη διαπλοκή και την ασυδοσία της εξουσίας. «Ο Ντάριο Φο έλεγε ότι το γέλιο σκοτώνει» υπογραμμίζει ο Γιάννης Κακλέας . «Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί κανείς να κριτικάρει τα κοινωνικά φαινόμενα χωρίς να γίνεται διδακτικός και να καταφέρνει μέσα από τη διακωμώδηση να αναδεικνύει τη γελοιότητα των συστημάτων εξουσίας υπονομεύοντάς τα βαθιά στη συνείδηση του κόσμου».
Το μεγάλο στοίχημα για εκείνον σε αυτό το έργο ήταν το πώς το επικοινωνείς στην τωρινή πραγματικότητα. Δεν δίστασε, και η παράσταση στο θέατρο Γκλόρια έρχεται στο απόλυτο σήμερα, με ευθείες αναφορές στο τώρα. «Και γινόμαστε τελικά ακόμα πιο καυστικοί, ακόμα πιο επιθετικοί, ακόμα πιο ειρωνικοί σε μια πραγματικότητα όπως η δική μας, η οποία τείνει να είναι δυστοπική» παρατηρεί. Βέβαια, το σύμπαν του Γκόγκολ δεν προδίδεται. «Η ρωσική ιδιοσυγκρασία είναι εκεί με τα ύψη και τα βάθη της. Καθώς το ποτό ρέει…» εξηγεί.
«Είναι ίδιον λοιπόν της εξουσίας να αλλοτριώνει;» τον ρωτώ. «Είναι ίδιον της εξουσίας να φοβίζει είτε αυτό είναι το «να μη βγείτε έξω γιατί ο καιρός είναι άγριος», είτε το «κλειδωθείτε στο σπίτι επειδή οι δρόμοι είναι επικίνδυνοι το βράδυ». Πρόκειται για μία κατασκευή λοιπόν που μέσω του φόβου ευνουχίζει μια δύναμη που μπορεί να έχει ειδικά ένας νέος άνθρωπος ώστε αυτός να μην μπορέσει να κάνει μια ανατροπή. Αυτός ο φόβος τελικά, όπως είπατε, αλλοτριώνει τον άνθρωπο και τον κάνει παθητικό» απαντά.
«Για αυτό οι περισσότεροι είμαστε επαναστάτες του καναπέ…» παρατηρώ. Χαμογελά. «Η στάση του καθενός εξαρτάται, θα έλεγα, από το σε ποια κατηγορία ανήκει. Αν έχει έναν πολύ «ωραίο καναπέ» και έδωσε πολλά χρήματα για να τον αποκτήσει, είναι κρίμα να μην τον χαίρεται. Οσοι τώρα έχουν «άβολους καναπέδες», γιατί δεν έχουν επενδύσει πολύ σε αυτούς, σηκώνονται πιο εύκολα και πηγαίνουν στην πόρτα, κατεβαίνουν τα σκαλιά και κάνουν διάφορα πράγματα που ίσως «ενοχλούν». Είναι θέμα «ποιότητας καναπέ» και ως εκ τούτου ανθρώπινης συνείδησης».
«Φαντάζομαι έχετε απογοητευθεί από τους πολιτικούς» συμπεραίνω. «Στην πλειονότητά τους νομίζω δεν μας εκφράζουν πλέον στον βαθμό που θα θέλαμε» λέει. «Επίσης κουβαλάμε μία υποψία, ορισμένες φορές ίσως και βεβαιότητα, ότι η έννοια της διαπλοκής τούς εμπεριέχει. Για μένα βέβαια η λέξη απογοήτευση δεν θα έπρεπε να υφίσταται, αλλά αντίθετα να υπάρχει η ανάγκη του βλέπω, διαπιστώνω, αντιλαμβάνομαι, πράττω. Δεν μπορεί να είσαι ενεργός πολίτης και να μην παρεμβαίνεις με τον δικό σου τρόπο στα λάθος τεκταινόμενα. Εγώ δεν είμαι για παράδειγμα επαναστάτης, είμαι θεατρικός σκηνοθέτης. Δεν πετάω μολότοφ, ανεβάζω όμως έργα και μέσα από αυτά δηλώνω και εγώ την παρουσία μου απέναντι σε εκείνα που πραγματικά με ενοχλούν και με πληγώνουν. Ισως επειδή προέρχομαι και από μία αριστερή οικογένεια πάντα ο στόχος μου, η σκέψη μου, ήταν κοινωνική».
Αλήθεια, ο κατακερματισμός της Αριστεράς πώς του φαίνεται; Χαμογελά και πάλι. «Θα σας απαντήσω όπως ένας μαρξιστής φιλόσοφος: βρισκόμαστε σε περίοδο κύησης ή όπως θα έλεγε και ένα στέλεχος του ΚΚΕ η εποχή μας είναι «γκαστρωμένη». Νομίζω πάντως ότι αυτή τη στιγμή γεννιούνται κάποια πράγματα».
Υστερα κάνει μία μικρή παύση και προσθέτει: «Πω πω σαν πολιτικός μιλάω! Ενώ δεν έχω καμία βλέψη στην πολιτική και δεν ανήκα ποτέ σε κανένα κόμμα». Δεν σκέφτηκε λοιπόν ποτέ να κατέβει στον ενεργό πολιτικό στίβο; Γιατί είναι σίγουρο ότι δέχτηκε προτάσεις. «Με έχει καλύψει απόλυτα η ρήση του Γούντι Αλεν που είχε πει ότι «δεν μπορώ να εκτιμήσω κανένα κόμμα που έχει εμένα ως μέλος». Μας βοήθησε ο Γούντι με αυτή τη φράση. Απαντάμε εύκολα».
Μιούζικαλ, αγάπη μου
Στο θέατρο Ηβη τώρα, με την κωμωδία-μιούζικαλ «Μπα-Μπαμπά», μπαίνει σε άλλο κλίμα. Με την Αθερίδου τον συνδέει μία σχέση χρόνων: την είχε σκηνοθετήσει στον «Μισάνθρωπο» αλλά και παλαιότερα στον «Σιρανό Ντε Μπερζεράκ».
«Είναι ένα πλάσμα που αγαπάω πάρα πολύ. Και εκτιμώ το χιούμορ της, το οποίο είναι απενοχοποιημένο» αναφέρει. «Σχεδόν με μια παιδικότητα δεν φοβάται να μιλήσει για πράγματα με μια σκληρή και ανατρεπτική γλώσσα. Μου θυμίζει πολύ τον Ροζέ Βιτράκ, τηρουμένων των αναλογιών. Εγραψε λοιπόν αυτό το μιούζικαλ «Μπα-Μπαμπά» που μεταφράζεται λίγο ως «μπαμπά, κάνε μας τη χάρη»».
Για τον ίδιο η Αθερίδου με μια ελαφρότητα αγγίζει θέματα τα οποία δεν είναι καθόλου ελαφρά, όπως τις οικογενειακές σχέσεις, «αυτές για τις οποίες χρόνια οι ψυχολόγοι μάς ακούν να μιλάμε» αναφέρει χαρακτηριστικά και προσθέτει: «Για μένα η οικογένεια είναι μία ασφυκτική περιοχή των ανθρωπίνων σχέσεων που παίζονται, σε μικρογραφία βέβαια, όλα αυτά τα παιχνίδια που αντιλαμβανόμαστε καλύτερα κοιτώντας την κοινωνία, δηλαδή αυτά της κυριαρχίας, της πατριαρχίας, της καταπίεσης της γυναίκας, της σχέσης παιδιού – γονιών. Αυτά ακριβώς πραγματεύεται η Φωτεινή Αθερίδου στην παράσταση, με άξονα τη συμπεριφορά ενός νάρκισσου πατέρα που υποδύεται ο Θοδωρής Αθερίδης, και όλα αυτά με τα εξαιρετικής ευφυΐας τραγούδια του Θέμη Καραμουρατίδη».
Λίγο πριν η συζήτησή μας κλείσει τον ρωτώ εάν κουράζεται στις πολύωρες πρόβες του. Γελάει. «Μην τα ακούτε αυτά. Η πρόβα είναι κοινωνική συναναστροφή υψηλού επιπέδου».
INFO «Ο επιθεωρητής»: Τετάρτη έως Κυριακή στο θέατρο Γκλόρια (Ιπποκράτους 7). Πρεμιέρα 24 Οκτωβρίου. «Μπα-Μπαμπά»: Τετάρτη έως Κυριακή στο Θέατρο Ηβη (Σαρρή 27).
