Οι χασάπηδες του Κοσμά Ξενάκη

Υπήρχε κάτι που δεν μπορούσε να κάνει ο Κοσμάς Ξενάκης (1925-1984); Υπήρξε ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης, σκηνογράφος, δημιουργός χάπενινγκ τα οποία ήταν επί της ουσίας καθολικά έργα τέχνης όπου συνδυάζονταν η μουσική, ο χορός, το θέατρο, ο κινηματογράφος και οι πλαστικές τέχνες, ενώ επιπλέον ήταν αρχιτέκτονας και πολεοδόμος. Ωστόσο, σε μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση στο Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης με τίτλο «Κοσμάς Ξενάκης, Χασάπηδες και Κριοφόροι» ανακαλύπτουμε σε βάθος την πρώτη πτυχή της πολυσχιδούς πορείας του και ακολουθούμε βήμα-βήμα τη διαδρομή του από την αναπαράσταση στη μερική και στην πλήρη αφαίρεση ή, αν θέλετε, από την «ελληνικότητα» της ζωγραφικής του στη σύνδεσή της με την ευρωπαϊκή πρωτοπορία μέσα από την εμμονική προσήλωσή του στη συγκεκριμένη θεματική. Γιατί «ο Ξενάκης είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα ζωγράφου που δουλεύει με εμμονή μια φόρμα και την αναπτύσσει σε τέτοιον βαθμό ώστε αυτή στο τέλος φτάνει να αυτονομείται και να αποκτά μια ανεξάρτητη υπόσταση» εξηγεί ο διευθυντής του ΜΙΕΤ Διονύσης Καψάλης, ο οποίος είναι και επιμελητής της έκθεσης μαζί με τον ιστορικό τέχνης Σπύρο Μοσχονά.

Πρόκειται για μια επιμέρους αναδρομή στο έργο του Ξενάκη μετά τη μεγάλη έκθεση που διοργανώθηκε το 2015 στο Μουσείο Μπενάκη, σε επιμέλεια Γιώργου Χατζημιχάλη, και σε αυτή βλέπουμε εξήντα πίνακες και περίπου ογδόντα έργα στα οποία κυριαρχεί η θεματική των χασάπηδων, ενώ σταδιακά ο Ξενάκης εισάγει εικονογραφικές αναφορές από την αρχαία τέχνη με τους κριοφόρους και τους μοσχοφόρους – σε σκηνές που διαδραματίζονται πάντα εμφανώς σε κάποιο κρεοπωλείο. Από τα χασάπικα της πρώτης περιόδου (1943-1954), όπου αποδίδει ρεαλιστικά τα θέματά του και με εξπρεσιονιστική διάθεση, στις υπαινικτικές συνθέσεις των χρόνων μεταξύ 1955-1965, όταν βρίσκεται στο Παρίσι και ο μοντερνισμός είναι στο απόγειό του, με τον Πικάσο απόλυτο κυρίαρχο, με αποτέλεσμα να απελευθερώσει και τη δική του ζωγραφική από την αφηγηματική αναπαράσταση ενός θέματος.