Ενα χωριό χτισμένο σε έναν λόφο απ’ όπου αντικρίζει τα Κοτύλαια όρη αλλά και το Αιγαίο Πέλαγος. Στον Πύργο, μόλις δέκα λεπτά από την Κύμη, η ομορφιά βρίσκεται στο DNA του οικισμού, όμως υπάρχει ένας επιπλέον λόγος για να επισκεφθεί κανείς αυτή τη γωνιά των ανατολικών ακτών της Κεντρικής Εύβοιας.
Εκεί δεσπόζει το Αρχοντικό Χρυσανθόπουλου, παράρτημα του Λαογραφικού Μουσείο Κύμης, ένα κτίριο με παρελθόν και ιστορία που ανασύρεται από τη λήθη χάρη σε μια εικαστική έκθεση για την οποία ανοίγει για πρώτη φορά τις πόρτες του στο κοινό.
Την επιμελείται ο γνωστός ιστορικός τέχνης και επιμελητής Χριστόφορος Μαρίνος – και μάλιστα καθόλου τυχαία, μια και ο Πύργος είναι το μέρος όπου μεγάλωσε. Τιτλοφορείται «Η εσωτερική πλευρά του ανέμου» και σε αυτή συμμετέχουν 42 καλλιτέχνιδες και καλλιτέχνες με περισσότερα από 70 έργα τα οποία ανταποκρίνονται στη θεματική της χειρωναξίας και του χειροποίητου αντικειμένου προκειμένου να είναι ορατή η σύνδεσή της με το Λαογραφικό Μουσείο.
Για παράδειγμα, παρουσιάζονται έργα αυτοδίδακτων καλλιτεχνών όπως οι ταπισερί του Στάθη Κατσαρέλη και μία φορητή εικόνα του λαϊκού ζωγράφου Αθανάσιου Παγώνη (1820-1884). Οπως θα πει ο κ. Μαρίνος στο ΒΗΜΑ: «Αρχικά σκεφτόμουν να συμπεριλάβω έργα 15-20 καλλιτεχνών, όμως το εγχείρημα αποδείχθηκε πιο φιλόδοξο.
Η έκθεση περιλαμβάνει καλλιτέχνες με τους οποίους έχω συνεργαστεί αρκετές φορές στο παρελθόν, αλλά δοκίμασα και νέες συνεργασίες. Για παράδειγμα, συνεργάζομαι για πρώτη φορά με τη Βάσω Γκαβαϊσέ, την Κωνσταντία Βλαχίδου, τον Στάθη Κατσαρέλη και με την κολεκτίβα ΑΦΗ, επτά καλλιτέχνες που δουλεύουν με το χειροποίητο αντικείμενο από τη δεκαετία του ’70. Φέρνω στο προσκήνιο το έργο της κεραμίστριας Μαρίας Βογιατζόγλου.
Παρουσιάζω και τρία ζωγραφικά έργα του αρχιτέκτονα Τάκη Τερζόπουλου, ο οποίος έχει πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά. Τελικά θα είναι η πρώτη έκθεση μεγάλης κλίμακας που έχει γίνει στην Εύβοια, έναν τόπο που δεν είναι τουριστικός ή πολιτιστικός προορισμός, όπως συμβαίνει με νησιά σαν την Υδρα, τις Σπέτσες και την Κρήτη».
Να σημειωθεί ότι μέσα από τη συμμετοχή του αρχιτέκτονα Διονύση Σοτοβίκη επιχειρείται ένας διάλογος με τον Αλέξανδρο Ροδάκη και το περίφημο σπίτι του στον Μεσαγρό Αίγινας. Γιατί βέβαια είναι το εντυπωσιακό κέλυφος που συνιστά την πρωτοτυπία της έκθεσης.
Η κληρονομιά ενός πολυτεχνίτη
Το αρχοντικό οφείλει την ύπαρξή του στον Σωτήρη Χρυσανθόπουλο, έναν πολυτεχνίτη Πελοποννήσιο – γλύπτη, ζωγράφο, αγιογράφο, εκτελούσε ακόμα και χρέη γιατρού – ο οποίος βρέθηκε στην Εύβοια στα μέσα του 19ου αιώνα από τη Βερσοβά (σημερινό Χρυσάνθιο) του Νομού Αχαΐας. Με τις πέτρες ενός ενετικού πύργου που δέσποζε στην κορυφή του χωριού και γκρεμίστηκε έχτισε την εκκλησία της Παναγίας της Θεοτόκου, τον μεγάλο ναό του χωριού γύρω στο 1890, φιλοτέχνησε μάλιστα και το τέμπλο αλλά και τις εικόνες της.
Ακριβώς δίπλα έχτισε το δικό του σπίτι όπου έζησε με τη σύζυγό του και Πυργιώτισσα Μαρία Θαλασσινού και με τα παιδιά τους. Ο Χρυσανθόπουλος έφτιαξε τα πάντα σε αυτό το αρχοντικό, από το πηγάδι του, βάθους 60 μέτρων, ως τα έπιπλα και τις τοιχογραφίες του στις οποίες ζωγράφισε τα μέλη της οικογένειάς του – έργα που σώζονται ακόμη μέχρι σήμερα.
«Στο αρχοντικό έμεναν οι τρεις εγγονές του Χρυσανθόπουλου μαζί με τον σύζυγο μιας εξ αυτών ο οποίος ήταν ράφτης. Δεν έβγαιναν πολύ από το σπίτι και είχε χτιστεί ένας μύθος γύρω από τα πρόσωπά τους. Οπως για παράδειγμα ότι καλούσαν πνεύματα χρησιμοποιώντας ένα ξύλινο τραπεζάκι δίχως πρόκες, ενώ στην ουσία ήταν μέσα στο σπίτι και κεντούσαν. Γι’ αυτό και οι κασέλες του σπιτιού είναι σήμερα γεμάτες εργόχειρα».
Ορισμένα από αυτά τα έπιπλα βγήκαν από τις αποθήκες για την έκθεση και παρουσιάζονται μαζί με τα έργα, μάλιστα το διακοσμητικό μοτίβο μιας παλιάς κασέλας αποτέλεσε το έναυσμα για τη δημιουργία του έργου της Πέννυς Γκέκα, η οποία το κέντησε σε χαρτί.
Αντίστοιχα, η Ρία Δάμα χρησιμοποίησε στο έργο της μοτίβα από κεντήματα της γιαγιάς του επιμελητή. Η Χριστίνα Μήτρεντσε και η Σοφία Σιμάκη είναι οι άλλες δύο καλλιτέχνιδες που συμμετέχουν στην έκθεση με έργα ειδικά φιλοτεχνημένα για αυτή.
Πολλά έργα άλλων καλλιτεχνών προέρχονται από την προσωπική συλλογή του κ. Μαρίνου, μια και όπως θα πει, αυτή η έκθεση είναι «πολύ ιδιαίτερη» για εκείνον. «Το πατρικό μου βρίσκεται μόλις εκατό μέτρα από το Αρχοντικό Χρυσανθόπουλου. Επαιξα στη σκιά αυτού του σπιτιού».
Η τελευταία κληρονόμος, μια από τις τρεις εγγονές του Χρυσανθόπουλου, η Αρετούσα, προτού πεθάνει στις αρχές της δεκαετίας του ’90 δήλωσε την επιθυμία της να δωρίσει το κτίριο στον Μορφωτικό και Εκπολιτιστικό Σύλλογο Κύμης που διαχειρίζεται το Λαογραφικό Μουσείο Κύμης.
«Είναι ένα μικρό μουσείο που παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον μια και η περιοχή έχει παράδοση στα υφαντά και στα κεντήματα. Οι γυναίκες ασχολούνται με τη σηροτροφία, δηλαδή τη εκτροφή του μεταξοσκώληκα.
Ο πρότυπος γυναικείος συνεταιρισμός Κύμης παράγει κάδρα με κεντημένα άνθη και άλλες παραστάσεις σε μαύρο ή κόκκινο βελούδο. Αυτά τα κάδρα είναι μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου» θα πει ο Χριστόφορος Μαρίνος.
Τα παλαιοντολογικά ευρήματα
Ο δε μακροπρόθεσμος στόχος για το Αρχοντικό Χρυσανθόπουλου είναι να γίνει Μουσείο Παλαιοντολογικών Ευρημάτων της περιοχής της Κύμης «γιατί στην περιοχή έχουν βρεθεί πολλά απολιθώματα τα οποία βρίσκονται στο Πανεπιστήμιο Αθηνών».
Κάτι διαφορετικό λοιπόν γίνεται σε αυτή την πανέμορφη περιοχή, την ευρύτερη της Κύμης, η οποία παρά τον «πλούτο» της είναι γνωστή εκτός Εύβοιας κυρίως ως το σημείο όπου γίνεται η ακτοπλοϊκή σύνδεση με τη Σκύρο.
Υπάρχουν οι απαραίτητοι σύλλογοι: η έκθεση πραγματοποιείται από τον Μορφωτικό Εκπολιτιστικό Σύλλογο Κύμης σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πύργου Κύμης και την ΑΜΚΕ Καιρός Πολιτισμού (βασικοί υποστηρικτές και χρηματοδότες είναι το υπουργείο Πολιτισμού, ο Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ, η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και ο Δήμος Κύμης – Αλιβερίου).
Υπάρχει και το έμψυχο δυναμικό για τη δημιουργική στελέχωσή τους. «Θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον Νίκο Πιτερό, τον πρόεδρο του Συλλόγου Κύμης, και τον Πέτρο Θωμαΐδη, τον πρόεδρο του Συλλόγου του Πύργου, για την άψογη συνεργασία μας. Είναι ένα ελπιδοφόρο ξεκίνημα που ελπίζω να έχει και συνέχεια».
INFO
«Η εσωτερική πλευρά του ανέμου» στο Αρχοντικό Χρυσανθόπουλου. Διάρκεια ως τις 25 Αυγούστου.
