Ο πολύπλευρος Ιων Δραγούμης

^«Γλυκοαίματος και θανάσιμα μισητός, άνθρωπος των σαλονιών και των κομιτάτων, δημοτικιστικής και γόνος καθαρολόγων, σεμνός και ερωτιάρης, εχθρός της μικρής και εντίμου Ελλάδος αλλ’ αδερφικός φίλος του βασιλέως, μακράν μέχρι θανάτου από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και οραματιστής κοινός μιας άλλου είδους μεγάλης Ελλάδας. Αυτές όλες οι πέρλες, δε συνθέτουν μόνον ένα μυστηριώδες όνομα, παρά γεννούν μια προσωπική μυθολογία, που με γέμιζε γοητεία σ’ όλη την πρώτη μου νεότητα». Ο Οδυσσέας Ελύτης απέτινε τον δικό του, πληθωρικό φόρο τιμής στον Ιωνα Δραγούμη στο βιβλίο του «Εν Λευκώ». Ο ίδιος είχε πει πολύ λιτά: «Δεν είμαι ένας άνθρωπος, είμαι πολλοί». Στη σύντομη ζωή του, ο διπλωμάτης, συγγραφέας, διανοητής, οραματιστής, ανήσυχο και επαναστατικό πνεύμα Ιων Δραγούμης (1878-1920) είχε τουλάχιστον προλάβει να καταλάβει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης. Η ψυχαναλυτική αντίληψη ήταν εξάλλου ένα μόνο από τα πολλά ταλέντα του τα οποία διαμόρφωσαν την προσωπική του ιστορία, άσχετα αν δεν είναι εκείνα για τα οποία συνέβαλε στη διαμόρφωση της μεγάλης Ιστορίας της ίδιας της πατρίδας του, της Ελλάδας. Ομως ο Ιων Δραγούμης ήταν πολύ περισσότερα από έναν άντρα που βρισκόταν σε αντιπαράθεση με τον Βενιζέλο και «κατοικούνταν από γυναίκες» (je suis peuple des femmes, έλεγε ο ίδιος) και ζούσε θυελλώδεις έρωτες με γυναίκες όπως η Μαρίκα Κοτοπούλη ή η Πηνελόπη Δέλτα (ή με την πανέμορφη Αμερικανίδα Μέιμπελ Ντάνλοπ, ή με τη δασκάλα Σαπφώ Θείου). Η έκθεση «Ιων Δραγούμης: Στο Μεταίχμιο Ανατολής και Δύσης. Εκατό Χρόνια από τη Δολοφονία του» στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα έρχεται να ρίξει φως σε πτυχές της ζωής και της σταδιοδρομίας του που δεν είναι τόσο γνωστές όσο τα πάθη του, με αφορμή την επέτειο των εκατό χρόνων από τη δολοφονία του από τους πολιτικούς του αντιπάλους  στις 31 Ιουλίου 1920, μία μέρα μετά τη δολοφονική απόπειρα εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου στο Παρίσι.

Στην πτέρυγα Ι. Μακρυγιάννη της Γενναδείου Σχολής έχουν στηθεί λοιπόν 14 θεματικές ενότητες σε επιμέλεια των Ναταλίας Βογκέικωφ-Brogan, Ελευθερίας Δαλέζιου, Λήδας Κωστάκη, Νατάσας Λαιμού, Αλέξη Μάλλιαρη, που σκιαγραφούν την περιπετειώδη πορεία του και παρουσιάζουν ενδιαφέροντα τεκμήριά της με μουσική υπόκρουση μια λίστα έργων κλασικής μουσικής που είχε καταγράψει ο ίδιος σε ημερολόγιό του το 1896.  Παρουσιάζονται φωτογραφίες από την παιδική του ηλικία, όταν μεγάλωνε ως το ένα από τα έντεκα παιδιά της μεγαλοαστικής οικογένειας του πολιτικού και πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη, τα σχολικά του τετράδια και τα πρώτα του ημερολόγια, στοιχεία από τη δράση του στον Μακεδονικό Αγώνα, όπως επιστολές με μυστικούς κώδικες παραστρατιωτικών οργανώσεων όπου συμμετείχε – για τον Δραγούμη εξάλλου ο μεγαλύτερος εχθρός δεν ήταν οι Οθωμανοί αλλά οι Βούλγαροι -, αποσπάσματα από τα ημερολόγιά του που στοιχειοθετούν τις ιδέες του περί Κοινοτισμού και Ανατολικής Ομοσπονδίας σε αντιδιαστολή με τη Μεγάλη Ιδέα του Βενιζέλου, κοινώς τη μετεξέλιξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε ομοσπονδιακό πολυεθνικό κράτος Ελλήνων, Τούρκων και άλλων βαλκανικών λαών. Στην έκθεση βλέπει κανείς και φωτογραφίες από την εξορία στην Κορσική και στη Σκόπελο (1917-1919) όπου στάλθηκε όταν διαφώνησε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο για τους όρους συμμετοχής της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως βεβαίως και υλικό που σχετίζεται με την είδηση της δολοφονίας του, ακόμα και επικήδειες κορδέλες ή και τα σχέδια της αναθηματικής στήλης που στήθηκε λίγο μετά τον θάνατό του στο σημείο της δολοφονίας του. Το δε ιστορικό πλαίσιο της εποχής τεκμηριώνεται μέσα από χάρτες που απεικονίζουν τα μεταβαλλόμενα σύνορα Ελλάδας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οπως για παράδειγμα ένας χάρτης οθωμανικής προπαγάνδας με τον τίτλο «Intikam» (Εκδίκηση), που θρηνεί την απώλεια των ευρωπαϊκών εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γνωστός και ως ο «μαύρος χάρτης» της Ρούμελης, παραγγελία του κινήματος των Νεότουρκων το 1916 για να εμψυχώσει τον τουρκικό λαό κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.