Tης Λίνας Μενδώνη

Η Ελλάδα, ως μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας, υπήρξε αποδέκτης σημαντικών κεφαλαίων από τα, ανά εποχές, ποικίλα χρηματοδοτικά προγράμματα, ταμεία και εργαλεία της Ενωσης. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι πόροι αυτοί αναλώθηκαν, χωρίς να αποφέρουν στην εθνική οικονομία και στην κοινωνία τα επιθυμητά αποτελέσματα –λόγω εσφαλμένου σχεδιασμού, γραφειοκρατικών αγκυλώσεων, πολιτικής αβελτηρίας. Ομως, αποτελεί αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα ότι η χώρα μας άλλαξε ριζικά, απέκτησε υποδομές και υπηρεσίες, εξελίχθηκε, ουσιαστικά μετασχηματίστηκε, λόγω της ένταξής της στην ΕΕ.

Η Ελλάδα, σήμερα, μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα τις σύγχρονες προκλήσεις, καθώς έχει στη διάθεσή της και τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, του εργαλείου που δημιούργησε η Ευρώπη, προκειμένου τα κράτη-μέλη με βάση την οικονομική τους κατάσταση – τα ασθενέστερα λαμβάνουν περισσότερους πόρους – να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της πανδημικής κρίσης. Εκ των πρωτεργατών για τη δημιουργία του προγράμματος ήταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης υποβάλλοντας  ένα συνεκτικό σχέδιο για την αξιοποίηση πόρων, ύψους 31 δισ. ευρώ. Το σχέδιο εγκρίθηκε, μετ’ επαίνων, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και άρχισε η υλοποίηση των δράσεων του σχεδίου «Ελλάδα 2.0». Οι πόροι του ΤΑΑ συμβάλλουν καθοριστικά στον μετασχηματισμό της εθνικής οικονομίας, στρέφοντας και οδηγώντας την αμετάκλητα  προς ένα δυναμικό και βιώσιμο παραγωγικό πρότυπο, ικανό να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της πράσινης και κυκλικής οικονομίας και στον παγκόσμιο ανακαταμερισμό της παραγωγής και της εργασίας.

Το υπουργείο Πολιτισμού προικοδοτείται με 670 εκατ. ευρώ, που κατευθύνονται σε περισσότερα από 200 έργα, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2025. Ποτέ άλλοτε ο Πολιτισμός, στη χώρα μας, δεν διέθετε ανάλογους χρηματοδοτικούς πόρους.

Ο Πολιτισμός κατέχει κομβική θέση στο «Ελλάδα 2.0». Το υπουργείο Πολιτισμού προικοδοτείται με 670 εκατ. ευρώ, που κατευθύνονται σε περισσότερα από 200 έργα, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2025. Ποτέ άλλοτε ο Πολιτισμός, στη χώρα μας, δεν διέθετε ανάλογους χρηματοδοτικούς πόρους. Σε συνδυασμό με τα έργα που χρηματοδοτούνται από άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα και τους εθνικούς πόρους, το υπουργείο Πολιτισμού υλοποιεί ένα πρόγραμμα πολιτιστικών υποδομών συνολικού προϋπολογισμού άνω του 1,2 δισ. ευρώ.

Ο σχεδιασμός των έργων που έχουν ενταχθεί στο ΤΑΑ διακρίνεται από συμπληρωματικότητα, σε σχέση με τα έργα που έχουν υλοποιηθεί ή εξελίσσονται μέσω άλλων προγραμμάτων, και ολιστικότητα, καθώς αφορούν στο σύνολο της επικράτειας, και στους δύο άξονες: τόσο στην πολιτιστική κληρονομιά όσο και στη σύγχρονη δημιουργία. Συνδέονται με την ενίσχυση της αναπτυξιακής δυναμικής των τοπικών κοινωνιών και του πολιτιστικού τουρισμού. Αξιοποιούνται, παράλληλα, συνεργασίες και συμπράξεις με την Αυτοδιοίκηση, με επιστημονικούς και ερευνητικούς φορείς, αλλά και ιδιωτικά ιδρύματα, που συνέβαλαν ουσιαστικά  στην ωρίμανση των έργων, μέσω χορηγιών.

Δρ Λίνα Μενδώνη

Τα έργα αφορούν σε παρεμβάσεις διεθνούς εμβέλειας, όπως η αποκατάσταση και αξιοποίηση του κτήματος Τατοΐου, η συντήρηση και η αποκατάσταση των μνημείων της Ακροπόλεως, της Αρχαίας Αγοράς και του Κεραμεικού, η ίδρυση του Μουσείου Ενάλιων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά, η ανάδειξη των μνημείων UNESCO στη Θεσσαλονίκη, η ανάδειξη της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου, οι οποίες στοιχίζονται με αποκαταστάσεις υφιστάμενων ή δημιουργία νέων υποδομών, όπως τα κτίρια του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, της Σχολής Μαρμαροτεχνίας στην Τήνο, της Κρατικής Σχολής Ορχηστρικής Τέχνης, του REX, του Ελληνικού Ωδείου-Prokesch von Osten στην Αθήνα, του Κρατικού Ωδείου στη Θεσσαλονίκη, την αναμόρφωση των εργαστηρίων του ΟΔΑΠ και την επέκταση του ηλεκτρονικού εισιτηρίου σε 100+1 αρχαιολογικούς χώρους.

Από τις παρεμβάσεις μας δεν εξαιρούνται  μνημεία τα οποία είναι ελάχιστα γνωστά στο ευρύ κοινό, που όμως έχουν ιδιαίτερη αξία για τις τοπικές κοινωνίες ή για  τουριστικά αναδυόμενες περιοχές. Δειγματοληπτικά καταγράφονται η αποκατάσταση των Ταξιαρχών στην Καστοριά, του Αγίου Βασιλείου στον Αϊ-Στράτη και της Παναγίας Χωριανής στο Κάστρο της Χάλκης, οι παλαιοχριστιανικές βασιλικές στη Νικόπολη, το Τέμενος Βαγιαζήτ στο Διδυμότειχο, το Κάστρο της Νερατζιάς και τα τζαμιά στην Κω, το Εθνικό Θέατρο Ρόδου, η αποκατάσταση του ιστορικού «Ξενοδοχείον Λέρος» στο ομώνυμο νησί, η ανάδειξη των ανεμόμυλων της Καλύμνου, η στερέωση του τζαμιού της Καλούτσιανης Ιωαννίνων.

Στο πρόγραμμα συμπεριλαμβάνονται η εκπόνηση του «Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Πολιτιστική Κληρονομιά» και η υλοποίηση πιλοτικών έργων σε μείζονες αρχαιολογικούς χώρους, όπως τα αντιπλημμυρικά έργα στο Δίον και στο ανάκτορο των Μαλίων, στην Κρήτη, τα συστήματα πυρόσβεσης στον Μυστρά και τους Φιλίππους, και της βραχόπτωσης στους Δελφούς, αλλά και δράσεις ανάπτυξης και επαναπροσδιορισμού της ελληνικής χειροτεχνίας, η πολιτιστική συνταγογράφηση, η ενίσχυση της παρουσίας μας σε διεθνείς εκθέσεις βιβλίου, η επιδότηση της μετάφρασης ελληνικών λογοτεχνικών έργων, το εικονικό μουσείο και αποθετήριο του Ελληνικού Κινηματογράφου, ο ψηφιακός μετασχηματισμός του Εθνικού Θεάτρου, της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

«Η γεωγραφική διασπορά των έργων έχει καθοριστική συμβολή στην αναζωογόνηση των τοπικών κοινωνιών και οικονομιών, καθώς αναδεικνύονται πολιτιστικά τοπόσημα και αξιοποιούνται τα συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε περιοχής.»

Η απαρίθμηση είναι ενδεικτική. Ομως, δείχνει το εύρος και τη διάχυση των έργων που υλοποιούνται με πόρους του ΤΑΑ. Αξιοποιούνται τεχνολογίες και τεχνικές αιχμής, δημιουργώντας νέες δουλειές και θέσεις εργασίας, ενώ εμπλουτίζεται η εμπειρία όσων απασχολούνται σε αυτά. Η γεωγραφική διασπορά των έργων έχει καθοριστική συμβολή στην αναζωογόνηση των τοπικών κοινωνιών και οικονομιών, καθώς αναδεικνύονται πολιτιστικά τοπόσημα και αξιοποιούνται τα συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε περιοχής. Οι νέες πολιτιστικές υποδομές λειτουργούν ως καταλύτης για την προσέλκυση επισκεπτών, που αποτελούν συγχρόνως καταναλωτές αγαθών και υπηρεσιών της πρωτογενούς παραγωγής, της μεταποίησης και του τριτογενούς τομέα. Ετσι, ο Πολιτισμός, ως αναπτυξιακός παράγοντας, αλληλεπιδρά, γόνιμα, με τις υπόλοιπες οικονομικές δραστηριότητες.

Η αποκατάσταση δεκάδων μνημείων συντελείται με το βλέμμα μας στο μέλλον. Αξιοποιεί, κατά περίπτωση, το ενδεδειγμένο σχήμα υλοποίησης, καθώς περιλαμβάνει έργα που εκτελούνται και με εργολαβίες και με αυτεπιστασίες. Οι δεκάδες δράσεις προσβασιμότητας των ΑμεΑ σε χώρους πολιτισμού συνιστούν υποχρέωση της δημοκρατικής πολιτείας και αποσκοπούν στην άρση κάθε φυσικού εμποδίου για καθολική πρόσβαση στα πολιτιστικά αγαθά.

Η επιτυχής και έγκαιρη ολοκλήρωση των έργων του «Ελλάδα 2.0» συνιστά ένα εξαιρετικά πολύπλοκο εγχείρημα. Απαιτεί οξυμένη αποτελεσματικότητα των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών, ενισχύοντας, τελικά, την εμπιστοσύνη των πολιτών στο κράτος. Οταν, ο κρατικός μηχανισμός φέρνει σε πέρας ένα εξαιρετικά εκτεταμένο και σύνθετο σχέδιο συνολικού μετασχηματισμού της οικονομίας προς όφελος του πολίτη, δεν μπορεί παρά να τον πείθει ότι βρίσκεται πραγματικά στην υπηρεσία του. Ακόμη περισσότερο, σε καιρούς δύστηνους για τη δυτική δημοκρατία, όταν η εμπιστοσύνη ποικίλων κοινωνικών ομάδων για τις κυβερνήσεις τους διαβρώνεται επικίνδυνα.

«Τα έργα του “Ελλάδα 2.0” εμπεδώνουν την πρόσληψη του Πολιτισμού ως αγαθού και ως προϊόντος,που μόνο ευεργετικές συνέπειες επιφυλάσσει.
Οικονομικά ισχυρός Πολιτισμός σημαίνει, πρωτίστως, άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων»

Τα έργα του «Ελλάδα 2.0» εγκαθιδρύουν στον Πολιτισμό ένα νέο πρότυπο λειτουργίας αναβαθμίζοντας το αναπτυξιακό του αποτύπωμα. Πείθουν ότι η επένδυση στον Πολιτισμό είναι ωφέλιμη όχι μόνο για τον τομέα και τους ανθρώπους του, αλλά κυρίως για τον εθνικό πλούτο, ανασκευάζοντας μία αντίληψη δεκαετιών: τη δαιμονοποίηση της σύνδεσης Πολιτισμού και Οικονομίας. Εμπεδώνουν την πρόσληψη του Πολιτισμού ως αγαθού και ως προϊόντος, που μόνο ευεργετικές συνέπειες επιφυλάσσει. Οικονομικά ισχυρός Πολιτισμός σημαίνει, πρωτίστως, άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων.

Το Ταμείο Ανάκαμψης δεν είναι για τον Πολιτισμό απλώς μια ακόμη χρηματοδοτική πηγή. Αποτελεί το εργαλείο που ξεκλειδώνει ευκαιρίες και προοπτικές, που εμφυσά ζωτική πνοή στον αναπεπταμένο, τοπικά και κοινωνικά, Ελληνικό Πολιτισμό.

Η δρ Λίνα Μενδώνη είναι υπουργός Πολιτισμού.