«Αν έχει αναγνωριστεί το έργο μου; Ασφαλώς. Τι σημασία έχει όμως η αναγνώριση; Να έχω κάνει καλά τη δουλειά μου έχει σημασία». Ο Μάνος Περράκης το λέει και το εννοεί, αν και η αλήθεια είναι ότι κατάφερε να εξασφαλίσει και τα δυο σε μια καριέρα που μετρά 60 χρόνια, στη διάρκεια της οποίας σχεδίασε κτίρια, θέατρα και μουσεία που ζούμε και αγαπάμε. Από τη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου ως το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν της Φρυνίχου ή το Σχολείο της Ειρήνης Παπά, ο αρχιτέκτονας που γεννήθηκε στο Ηράκλειο και ταξίδεψε στη Βιέννη και την Ακαδημία Εφαρμοσμένων Τεχνών αποφασισμένος να σπουδάσει αρχιτεκτονική εμπνεόμενος από τον Γιόζεφ Χόφμαν, συνεργάστηκε με τους πιο ταλαντούχους ανθρώπους της Ελλάδας την περίοδο ’60 και ’90 βοηθώντας τους να στεγάσουν το δημιουργικό όραμά τους.
Είναι ευτυχές το γεγονός ότι βλέπει την έκθεση «Ars Theatralis. Από τα θέατρα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο» να φιλοξενείται αυτή την περίοδο στο Μουσείο του τίτλου – καθώς την ανάπλαση και επέκταση του οποίου έχει σχεδιάσει ο ίδιος – σε συνδιοργάνωση με το Μουσείο Μπενάκη όπου έχει δωρήσει το αρχείο του από το 2013. Εν είδει αναδρομικής αναδεικνύονται 26 θέατρα και μερικά από τα σημαντικότερα μουσεία της χώρας που φέρουν τη δημιουργική σφραγίδα του αρχιτέκτονα που γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1937.
Σκηνή από την παράσταση «Τρωάδες» με πρωταγωνίστρια την Ειρήνη Παπά, σε σκηνικά του Σαντιάγκο Καλατράβα στο περιστρεφόμενο Θέατρο Ρώμης, το οποίο σχεδίασε ο Μάνος Περράκης το 2002.
Η πρωτοποριακή αρχή
«Ηρθαν έτσι τα πράγματα που φίλοι μου, άνθρωποι της τέχνης, μου ανέθεσαν να σχεδιάσω τον χώρο τους» θα αφηγηθεί στο «Βήμα» ο Περράκης. «Ξεκίνησε με τη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου και τον Τάκη Μουζενίδη το ’70 όταν με φώναξε επειδή ήθελε να τοποθετήσει καρέκλες με τρόπο ώστε να μπορεί να παρακολουθήσει και το κοινό τις πρόβες. Ο Λε Κορμπιζιέ είχε πει ότι αν θέλουμε να κάνουμε ένα θέατρο που ανταποκρίνεται στις νέες ανάγκες και προκλήσεις του μέλλοντος θα πρέπει να σκεφτούμε έναν άδειο χώρο με μετακινούμενα καθίσματα επάνω σε βάθρα ώστε να δημιουργούνται διαφορετικές σκηνές κάθε φορά. Ακολούθησα λοιπόν αυτό το παράδειγμα και σχεδίασα ένα θέατρο πρωτοποριακό, ένα έργο σημαντικό για την εποχή του, θα τολμούσα να πω, και σε διεθνή κλίμακα».
Ηταν η αρχή μιας αναγνώρισης που θα τον έφερνε κοντά με τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της εποχής. Οπως για παράδειγμα με τον Αλέξη Μινωτή με τον οποίο συνδέθηκε με μακρά φιλία. «Ηρθαμε κοντά τη χρονιά που έχασε την Παξινού και έλεγε ότι αισθάνεται ακρωτηριασμένος. Μαζί ξεκινήσαμε τα θέατρα της Κρήτης, έναν οργανισμό όπου συμμετείχαν όλοι οι νομοί και όπου μετατρέψαμε «τα κάστρα πολέμου σε κάστρα πολιτισμού και ειρήνης» όπως λέγαμε. Ερχόταν καθημερινά στο γραφείο μου (σ.σ.: αρχικά στην Ξενοκράτους στο Κολωνάκι και στη συνέχεια στην Πλάκα) και κουβεντιάζαμε για το όραμά του, την αναγέννηση του κρητικού θεάτρου».
Kάρολος Kουν, Μελίνα Μερκούρη και Μάνος Περράκης συζητούν κατά την κατασκευή του Θεάτρου Τέχνης της οδού Φρυνίχου.
Η συνεργασία με τον Κουν
Ο Περράκης γνώριζε σε βάθος τους σκηνοθέτες και τους δημιουργικούς ανθρώπους με τους οποίους δούλευε και συμπορευόταν, με τον Κουν για παράδειγμα συνεργάστηκε στενά προκειμένου να αναδυθεί το αποτέλεσμα που γνωρίζουμε στη Φρυνίχου, μετά από εκτενείς συζητήσεις στο σπίτι του αρχιτέκτονα στην Επίδαυρο όπου μαζί με τον σκηνοθέτη και με τον σκηνογράφο Διονύση Φωτόπουλο σκιτσάριζαν πάνω σε ένα χαρτί αυτό που θα γινόταν το περίφημο θέατρο. «Είναι διαφορετικό να σχεδιάζεις ένα κτίριο για έναν μόνο δημιουργό απ’ ό,τι για ένα κρατικό θέατρο. Ο Κουν είχε ένα συγκεκριμένο όραμα που ήταν διαφορετικό από τη συνθήκη που υπηρετούσε ένα Εθνικό ή Δημοτικό Θέατρο όπου θα έπρεπε ο καθένας να είναι σε θέση να εκφράσει τις δικές του δημιουργικές απόψεις».
Ο Μάνος Περράκης δεν μπορεί να ξεχωρίσει κάποιο από τα έργα του για το οποίο αισθάνεται ιδιαίτερη υπερηφάνεια. «Μπορώ να πω ότι θεωρώ πολύ πρωτοποριακό το Περιστρεφόμενο Θέατρο της Ρώμης» θα πει. Οσον δε αφορά τη φιλία που τον καθόρισε θα δηλώσει απερίφραστα ότι ήταν εκείνη με τον Χατζιδάκι. «Γνωριστήκαμε όταν στήναμε το Κρητικό θέατρο με τον Μινωτή, εκείνος είχε ήδη δει τη Νέα Σκηνή και είχε γοητευτεί, σχεδίασα το σπίτι του και ένα θέατρο που ήθελε να κάνει στη Σταδίου. Ηταν μια φιλία που κράτησε μέχρι τον θάνατό του. Είχε μια σοφία μοναδική».
Η «φιλία» είναι μια λέξη που επανέρχεται στον λόγο του Μάνου Περράκη αλλά καθόλου καταχρηστικά. Αν μη τι άλλο, έχουν χαρακτηρίσει τη ζωή του και το άρωμά τους είναι παρόν και στην έκθεση. Για παράδειγμα, υπάρχει στην έκθεση η ενότητα «Στο σύμπαν χαρισματικών συνομιλητών» όπου παρουσιάζονται αντικείμενά του και φωτογραφίες φίλων του από το σπίτι του αλλά και έργα τέχνης από την προσωπική του συλλογή φιλοτεχνημένα από συνοδοιπόρους καλλιτέχνες όπως και ενυπόγραφες παρτιτούρες από συνθέτες όπως ο Χατζιδάκις, ο Θεοδωράκης, ο Λεοντής, ο Μαρκόπουλος.
Η έκθεση και οι συντελεστές
Στο βασικό σώμα της περιλαμβάνονται αρχιτεκτονικά σχέδια, εμβληματικές μακέτες που εκτίθενται ως έργα τέχνης, φωτογραφίες των θεάτρων και των κτιρίων σε μια διάταξη που μας καλεί να κινηθούμε μεταξύ του σχεδιαστηρίου του αρχιτέκτονα και της θεατρικής αίθουσας.
Τον συντονισμό της έχει αναλάβει ο αρχιτέκτων Γιώργος Τριανταφύλλου ο οποίος ξεκίνησε να δουλεύει στο γραφείο του Μάνου Περράκη στην οδό Ξενοκράτους και συνδέεται και αυτός με μακροχρόνια φιλία μαζί του, ενώ τον κατάλογο της έκθεσης επιμελήθηκε ο Δημήτρης Φιλιππίδης (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μέλισσα). Η επιμέλεια ανήκει στην αρχιτέκτονα-μουσειολόγο Ερατώ Κουτσουδάκη η οποία ανέλαβε τη δουλειά έπειτα από την προτροπή των προηγούμενων.
Οπως θα πει στο «Βήμα»: «Το έργο του Περράκη έχει ορισμένες ιδιαίτερες ποιότητες: τον τρόπο με τον οποίο ορίζει την κίνηση μέσα στον χώρο με μια τελετουργία, τον τρόπο που ενσωματώνει σε υπάρχοντες χώρους τη θεατρική ή άλλη χρήση, τον τρόπο που τοπιογραφεί, λεπτολογεί ή μελετά τις χαράξεις και τους συμβολισμούς στα έργα του. Είναι στοιχεία που μπορείς να δεις σε μια κατοικία της δεκαετίας του ’70 αλλά και στο Θέατρο Τέχνης της Φρυνίχου και στο Βυζαντινό Μουσείο».
«Ars Theatralis. Από τα θέατρα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο» στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο (Λεωφ. Βασιλίσσης Σοφίας 22) ως τις 28/2.
