Το κτίριο της πρώην Αναργυρείου και Κοργιαλενείου Σχολής αρρένων είναι πάντα μια όαση στις Σπέτσες. Με τα φροντισμένα κτίρια και τον κήπο της με τα μεγάλα πεύκα να πιστοποιούν το λαμπρό παρελθόν της διατηρώντας μια υγιή σχέση με τη φθορά, σαν τους γνήσιους αριστοκράτες που αισθάνονται άνετα μέσα σε πολυκαιρισμένα ρούχα. Εδώ ήταν οικότροφος ο Ιάννης Ξενάκης, εδώ μίλησαν κάποτε ακόμα και οι κάτοχοι Νομπέλ Ιατρικής Γουάτσον και Κρικ για την ανακάλυψη της διπλής έλικας του DNA. Είναι ένας χώρος φορτισμένος με Ιστορία, ένα σύμπλεγμα επιβλητικών κτιρίων με θέα στο γαλάζιο του Αργοσαρωνικού στο οποίο δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι μπορεί να φιλοξενεί μια έκθεση σύγχρονης τέχνης δίχως να επισκιαστεί ανεπανόρθωτα. Κι όμως, στην «History of Absence» συμβαίνει το εξής απρόσμενο. Τα έργα μοιάζουν να είναι οργανικά κομμάτια του κτιρίου (όπου κάποτε γίνονταν τα εργαστήρια της σχολής), αυτόνομες ιστορίες μυθοπλασίας που φέρει στοιχεία επιστημονικής φαντασίας, φεμινιστικής προσέγγισης και έχει αναφορές στη μυθολογία.
Μιλάμε για τρεις γλυπτικές εγκαταστάσεις από τρεις νέες εικαστικούς σε ισάριθμα δωμάτια του κτιρίου τα οποία προέκυψαν από residency ενός έτους, κατά βάση στο νησί αλλά και στην Αθήνα έπειτα από ανάθεση του AMA House. Πρόκειται για έναν νεοσύστατο οργανισμό (δραστηριοποιήθηκε πρώτη φορά πέρυσι) με ιδρύτρια την Αννα Μαρία Λουδάρου η οποία είναι και η καλλιτεχνική διευθύντριά του, και αποσκοπεί να παρουσιάζει εκθέσεις αναθέτοντας απευθείας σε νέους εικαστικούς την παραγωγή έργων με τη διαδικασία του residency σε κάποιο νησί και ένα τοπόσημό του. Οι Σπέτσες ως επιλογή δεν θα είναι απαραίτητα μόνιμη, πέρυσι φέρ’ ειπείν είχε επιλεγεί πιλοτικά η Αντίπαρος όπου έδειξαν δουλειά τους η Εύα Παπαμαργαρίτη και ο Μάριος Σταμάτης σε επιμέλεια Ελίνας Αξιώτη, όπως συμβαίνει και με την παρούσα έκθεση.
Ξένα σώματα και νέες αφηγήσεις
Η 33χρονη Γαλλίδα Κλοέ Ρουαγιέ, για παράδειγμα, χρησιμοποίησε ως αφετηρία στο έργο της τα θαλάσσια σαλιγκάρια «Xenophora» (Εκείνα που φέρουν τους ξένους) τα οποία επικολλούν στα κελύφη τους άλλους οργανισμούς από τη θάλασσα και τα προσαρτούν στο καβούκι τους είτε ως καμουφλάζ είτε ως μηχανισμό επιβίωσης και έφτιαξε ορισμένα ιδιαίτερα λεπτεπίλεπτα γλυπτά. Συνθέσεις που επίσης αποτελούνται από ετερογενή υλικά (πολυουρεθάνη και ένα «δέρμα» από γύψο, πηλό και κοχύλια, πέρλες) τα οποία προστίθενται αλλά κατά περίπτωση αφαιρούνται στη συνέχεια. Μοιάζουν με υβριδικά όντα οι θηλυκές θεότητες ενός βασιλείου βγαλμένου από σελίδες λογοτεχνίας επιστημονικής φαντασίας της Ούρσουλα Λε Γκεν, Νηρηίδες που πάτησαν στη στεριά και επιδίδονται σε ένα χορευτικό τελετουργικό που δοξάζει τη φύση και τη θηλυκότητα. Η Ρουαγιέ συγκεντρώνει αντικείμενα που της τραβούν την προσοχή και περιμένει την κατάλληλη στιγμή να τα χρησιμοποιήσει. Ακόμα και αν πρόκειται για προσθετικά νύχια τα οποία χρησιμοποιεί ως ψηφίδες για να δημιουργήσει το σύμβολο της μέδουσας, ταυτόσημο με την έκφραση της γυναικείας οργής από φεμινιστικά ακτιβιστικά κινήματα, εν προκειμένω ως αντεστραμμένο στέμμα στην κορυφή ενός από τα γλυπτά, ή ως η ασφαλής φωλιά στην οποία θα επωαστεί ένα μέλλον ελευθερίας για το γυναικείο φύλο και όχι μόνο.
Από την Ξενάκη στον Φόουλς
Η 28χρονη Πολωνή Αγκατα Ινγκάρντεν εστίασε στον Ιάννη Ξενάκη αλλά και στον βρετανό συγγραφέα Τζον Φόουλς ο οποίος είχε διδάξει αγγλικά στο οικοτροφείο των Σπετσών τη δεκαετία του ’50. Είχε γράψει μάλιστα κι ένα βιβλίο, τον «Μάγο» (εκδόσεις Εστία), εμπνευσμένο από τις εμπειρίες του, στο οποίο ο πρωταγωνιστής γρήγορα απομυθοποιεί τη ζωή στο νησί και φτάνει να έχει και αυτοκτονικές τάσεις. Τα δύο «φαντάσματα» του κτιρίου υπήρξαν αμφότερα συνδεδεμένα με το απόκοσμο στοιχείο τόσο στη μουσική όσο και στη λογοτεχνία, οπότε δίχως να σταθεί σε λεπτομέρειες του βίου τους, η Ινγκάρντεν προσπάθησε να συνοψίσει όσα σήμαινε η παρουσία τους στο κτίριο διατρανώνοντας την απουσία τους. Δημιούργησε λοιπόν ένα γλυπτό που μάλλον είναι ένα μουσικό όργανο αλλά και ένα μικρό κρεβάτι ή φέρετρο που στηρίζεται σε ρόδες. Το σκεπάζει το αποτύπωμα μιας σπονδυλικής στήλης από μπρούτζο με τα οστά του να στηρίζονται σε χορδές από διαφορετικά μουσικά όργανα. Το δοξάρι του βρίσκεται σε ένα ράφι της βιβλιοθήκης του δωματίου και εντείνει τη μουσικότητα του γλυπτού καθώς πραγματικά νιώθεις ότι αν το ακουμπήσεις στις χορδές θα βγει κάποιος αλλόκοτος ήχος. Ο τίτλος του είναι «Sleeping Beauty Corp» και σύμφωνα με την καλλιτέχνιδα βασίζεται σε ένα αφήγημα επιστημονικής φαντασίας που πάντα παρεισφρέει στο έργο της σχετικό με κάποιο εταιρικό περιβάλλον, εν προκειμένω μια ιστορία για τον χρεοκοπημένο κόσμο που δεν μπορεί πλέον να κοιμηθεί και χρειάζεται έναν εξωτερικό φορέα να του το διασφαλίσει. Είναι άλλο ένα επίπεδο ερμηνείας σε ένα έργο που ακόμα και χωρίς επεξηγήσεις προθέσεων διαθέτει μια αυτόφωτη δύναμη που αποσβολώνει.
Περί ταρίχευσης και άλλων δαιμονίων
Την εγκατάσταση της Μαλβίνας Παναγιωτίδη «A cage in search of a bird» τη συναντήσαμε στο χημείο του κτιρίου. Εκεί γέμισε τον κλινικά καθαρό χώρο με μέλη ανθρώπινα και με ζωικά εντόσθια, μια σειρά από χάλκινα και χυτευτά κέρινα προπλάσματα στα χρώματα του δέρματος και της σάρκας. Το δημιουργικό σημείο εκκίνησης για εκείνη ήταν άλλωστε η δουλειά ενός σπετσιώτη ταριχευτή, του Δημήτρη Κατσώρη, δείγματα της οποίας είχε δει σε ένα τοπικό παλαιοπωλείο. Ο στόχος της ήταν να αναδείξει τη συγκαλυμμένη βία αυτής της πρακτικής η οποία βέβαια δεν είναι ποτέ ορατή στο αποτέλεσμα. Οι φωτογραφίες polaroid με δείγμα δουλειάς του Κατσώρη που παρεμβάλλει ανάμεσα στα γλυπτικά μέλη προσδίδουν στον χώρο τη χροιά εγκληματολογικού εργαστηρίου ενώ αποκαλύπτουν πόσο μεγάλη μπορεί να είναι η απόσταση ανάμεσα σε αυτό που είναι εμφανές και στο περιεχόμενό του, ένα παιχνίδι μεταξύ «εμφάνισης και εξαφάνισης» όπως το αποκαλεί η Παναγιωτίδη, το οποίο διατρέχει συνολικά το έργο της, άλλωστε και τα χάλκινα γλυπτά της είναι κουφάρια, κελύφη και όχι συμπαγή αντικείμενα. Επιπλέον, στον προαύλιο χώρο του κτιρίου παρουσιάζει ένα γλυπτικό σύμπλεγμα-συνέχεια της σπουδής της πάνω στη δουλειά του Κατσώρη μετατοπισμένη ωστόσο κοντά στο δάσος όπου «αλιεύονται» τα ζώα προς ταρίχευση. Με αφετηρία τις «δενδρώσεις» στις παρτιτούρες του Ξενάκη, μελέτες των διακλαδισμών των δέντρων και της φύσης με στόχο να συνθέσει την ηχητική εμπειρία τους, η Παναγιωτίδη δημιουργεί ένα γλυπτικό σύμπλεγμα που λικνίζεται νωχελικά με τον αέρα καθώς φέρει πάνω του υπολείμματα από μέλη ανθρώπινα ή ζωικά όπως και παράδοξα σύμβολα-απομεινάρια ενός τελετουργικού με μυθολογική προέλευση.
«History of Absence» στο Αναργύρειο & Κοργιαλένειο Ιδρυμα στις Σπέτσες ως τις 11/9.
