Την είδα από μακριά, διάβαζε απορροφημένη ένα βιβλίο. Οταν πλησίασα, διαπίστωσα ότι επρόκειτο για έναν κλασικό συγγραφέα της Ιαπωνίας. «Είμαι μανιώδης αναγνώστρια. Το σπίτι μου είναι μια πελώρια βιβλιοθήκη. Μεταξύ άλλων, τρέφω μια αδυναμία στην Απω Ανατολή. Εσχάτως παρακολουθώ και πολλές νοτιοκορεάτικες σειρές» είπε η Μαρία Κατσανδρή με ένα μειδίαμα και έβγαλε τα γυαλιά της. Από κοντά, είναι αδύνατον να μη σταθεί κανείς στα ανοιχτόχρωμα, κρυστάλλινα μάτια της.
Συναντηθήκαμε απόγευμα, μετά την πρόβα της, σε ένα καφέ στο κέντρο της Αθήνας. Δεν είχε έρθει με το ποδήλατό της, με ό,τι δηλαδή κινείται συνήθως. Είχε όμως προλάβει, κατά τα λοιπά, να αγοράσει τροφές για τα κατοικίδιά της. Η σχέση της με τα ζώα, σκύλους και γάτες, είναι μακρά και συνεχής.
Η σωματεμπορία γυναικών
Σε λίγες ημέρες η πεπειραμένη ηθοποιός θα ανέβει και πάλι στη σκηνή για την παράσταση «Καὶ ἐφύτευσεν ὁ Θεὸς παράδεισον» που παρουσιάζουν οι C. for Circus. Το ομότιτλο έργο, γραμμένο και σκηνοθετημένο από τη Βαλέρια Δημητριάδου, η οποία είναι μέλος της ομάδας, έχει στον πυρήνα του «μια από τις ισχυρότερες μορφές έμφυλης βίας», το sex trafficking, τη σωματεμπορία γυναικών πιο συγκεκριμένα, ένα θέμα ποικιλοτρόπως επίπονο και εξόχως επίκαιρο.
«Ελαβα το κείμενο ένα βράδυ και σκέφτηκα απλώς να το διατρέξω προτού το δω εξονυχιστικά. Αλλά το τελείωσα εκείνη τη στιγμή. Δεν κοιμήθηκα από την ένταση. Η γραφή του είναι εξαιρετική. Τόση απόγνωση, τόσος πόνος, αλλά και τόση ευαισθησία. Εγώ ερμηνεύω τη μάνα της κοπέλας που γίνεται το θύμα της ιστορίας. Εχω άλλο ένα παιδί, τον αδελφό της, έναν γιο με βαριά μορφή αυτισμού. Μιλάμε επομένως για ένα σπίτι πολλαπλώς τραυματισμένο, χωρίς πατέρα πλέον και με την οικογενειακή επιχείρηση, έναν κινηματογράφο, να μην τα πηγαίνει καθόλου καλά, να βυθίζεται στα χρέη. Η κοπέλα, εγκλωβισμένη σε μια τέτοια κατάσταση, παρασύρεται από έναν τύπο, ένα lover boy, που της πουλάει έρωτα. Κάνουν, λοιπόν, ένα ταξίδι και μετά, καταλαβαίνετε, μπαίνουμε στην καρδιά του σκότους… Το κορίτσι δεν εξαφανίζεται ακριβώς. Ωστόσο, παρακολουθούμε πώς εκβιάζεται και πώς ενδίδει από τον φόβο στο πλαίσιο ενός τέτοιου αποπνικτικού κυκλώματος» εξήγησε η Μαρία Κατσανδρή.
Πολιτικό και κοινωνικό ζήτημα
Εντεκα συνολικά ηθοποιοί αναπλάθουν μια πραγματικότητα σωματικής και ψυχολογικής καταπίεσης, μια συνθήκη στυγνής εκμετάλλευσης. «Δεν προσδιορίζεται πού συμβαίνουν όλα αυτά, σε ποιον τόπο. Επειδή συμβαίνουν παντού. Εχουμε τη λανθασμένη εντύπωση ότι αφορούν μονάχα τη Βραζιλία, την Ταϊλάνδη ή την Υποσαχάρια Αφρική. Οφείλω να σας πω, αφού το έργο βασίζεται σε έρευνα και στοιχεία, ότι σοκαρίστηκα από το τρομερό ποσοστό της σωματεμπορίας στην Ελλάδα. Αυτό συμβαίνει δίπλα μας, είναι ζήτημα πολιτικό και κοινωνικό. Και ας μη γελιόμαστε, δεν θα συνέβαινε σε τέτοια έκταση αν οι παράγοντες που υποτίθεται ότι διασφαλίζουν τη νομιμότητα λειτουργούσαν διαφορετικά. Κάποιοι θέλουν τη σωματεμπορία, κάποιοι κερδίζουν από αυτή και κάποιοι, προφανώς, τους διευκολύνουν» επεσήμανε. «Πάντως, αισθάνομαι τυχερή που δουλεύω με νεότερους ανθρώπους, δεν υπάρχει κάτι καλύτερο από τον συγχρωτισμό με το νέο αίμα, με τη νέα σκέψη. Επειδή εγώ η ίδια παίρνω κυρίως από αυτούς, επειδή θυμάμαι ξανά πώς πρέπει να γίνονται σωστά τα πράγματα. Το πρόβλημα σήμερα δεν είναι τόσο η ταχύτητα αλλά η νοοτροπία, ξέρετε. Αισθάνομαι ότι έχουμε πάψει να εστιάζουμε στα σημαντικά, στην ουσία, όχι μόνο στο θέατρο αλλά και στη ζωή ευρύτερα. Ποιος ξέρει, ίσως πρόκειται για ένα σύμπτωμα αυτών των έσχατων χρόνων» συμπλήρωσε.
Οι κινητοποιήσεις των καλλιτεχνών
Η Μαρία Κατσανδρή μετρά 47 χρόνια στην υποκριτική, μπήκε στον χώρο σε ηλικία 17 ετών. Είχε περάσει στη Φιλοσοφική της Θεσσαλονίκης αλλά δεν φοίτησε εκεί, ούτε καν γράφτηκε, επειδή είχε ήδη ξεκινήσει, παράλληλα σχεδόν, η πορεία της στο Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν. «Δεν δίδασκε τότε, αλλά σκηνοθετούσε τις παραστάσεις στις οποίες συμμετείχα ως μαθήτρια της δραματικής σχολής. Ηταν μια μοναδική εμπειρία. Ανάλογες εμπειρίες θεωρώ τις συναντήσεις μου με τον Λευτέρη Βογιατζή και τη Μάγια Λυμπεροπούλου» ανέφερε.
Και όταν η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από τις πρόσφατες κινητοποιήσεις των καλλιτεχνών, στις οποίες συμμετείχε ενεργά, «γιατί πρέπει να κατεβαίνουμε στους δρόμους αν θέλουμε να αλλάξει κάτι», την κατέλαβε ένα μείγμα οργής και καγχασμού. «Κοιτάξτε, οι κύριοι και οι κυρίες της κυβέρνησης δεν αδιαφορούν μόνο για τον σύγχρονο πολιτισμό, για κάποιους λόγους τον εχθρεύονται. Επιπλέον, δεν έχουν ιδέα τι είναι και τι κάνει ένας εργαζόμενος ηθοποιός, πόσο κοστίζει να διαθέτεις με τέτοιον τρόπο, απαιτητικό, αδιάλειπτο, οριακό, το πνεύμα σου και το σώμα σου. Αμφιβάλλω δε αν έχουν και την παραμικρή διάθεση να μάθουν κάτι».
Τι σημαίνει να είσαι ηθοποιός
Από την άλλη μεριά, ένας ηθοποιός, όπως η ίδια το αντιλαμβάνεται, «θα έπρεπε να σπουδάζει τουλάχιστον έξι χρόνια, να έχει διαβάσει φιλοσοφία, ψυχολογία, λογοτεχνία, να έχει καλλιεργήσει την ψυχή του με άπαντα τα εκ των ων ουκ άνευ, και ασφαλώς θα έπρεπε να διδάσκεται την υποκριτική από ανθρώπους που την έχουν αφομοιώσει και τη γνωρίζουν βιωματικά, από τα μέσα, από πρακτικούς δασκάλους, όχι από θεωρητικούς όπως οι θεατρολόγοι. Διότι η υποκριτική είναι τσαγκαρική. Πώς να το πω, πρέπει να μάθεις να χτυπάς το καρφί στη θέση του. Το υπόβαθρο μπορεί να είναι θεωρητικό, αλλά ο ηθοποιός είναι χειρώνακτας, για την ακρίβεια μετουσιώνει τη θεωρία σε πράξη με το ίδιο του το σώμα, την ανθρώπινη υπόστασή του» συνέχισε η Μαρία Κατσανδρή.
«Το να είσαι ηθοποιός σημαίνει να ανταποκρίνεσαι σε μια υπαρξιακή ανάγκη. Είναι όμως ψυχοφθόρο γιατί είναι εφήμερο, τελειώνει, ουδέν μένει από αυτή την ακροβασία χωρίς προστατευτικό δίχτυ. Καμιά φορά νομίζω ότι κάτω από το σκοινί περιμένουν όντως λιοντάρια ή σπαθιά. Το να είσαι ηθοποιός σημαίνει επίσης να έχεις έλεγχο και πειθαρχία, μια αυστηρότητα τέτοιας υφής, εναρμονισμένη με ένα είδος απόλυτης αφοσίωσης, δεν γίνεται αλλιώς» εκτίμησε.
Καλλιτέχνης και πνευματικότητα
Αν κάτι την ενοχλεί στον χώρο του θεάτρου είναι «οι σκηνοθέτες που δεν συνειδητοποιούν ότι δεν είναι τίποτα χωρίς τους ηθοποιούς» και «η αλαζονεία ως περιρρέουσα ατμόσφαιρα». Αν κάτι την παρηγορεί είναι «η γενναιοδωρία που αναβλύζει από την ταπεινότητα». Η Μαρία Κατσανδρή είναι και αριστερή και χριστιανή ορθόδοξη. «Πιστεύω στον Θεό, εμένα μου δίνει δύναμη αυτό. Πιστεύω επίσης ότι ένας καλλιτέχνης, ό,τι κι αν υπηρετεί, δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς κάποια πνευματικότητα, μια πίστη στην υπέρβαση, στο επέκεινα».
