Το βλέμμα της είναι αρκούντως αποκαλυπτικό, ανήσυχο, παραιτημένο, κάπως φοβισμένο, ενόσω προσπαθεί να διασχίσει το απείθαρχο, θορυβώδες τσούρμο των μαθητών της. Αφενός, η γυναίκα αυτή προτιμά να φορά φούστα (παρά τις αντίθετες υποδείξεις του προϊσταμένου της, διότι θα μπορούσε να θεωρηθεί «ανάρμοστο» ή «προκλητικό» το ρούχο). Αφετέρου, η ίδια ξέρει καλά τι πρόκειται να αντιμετωπίσει πάλι μέσα στην αίθουσα, αδιαφορία και χλεύη, αγόρια και κορίτσια που, κακά τα ψέματα, δεν καίγονται να ασχοληθούν πραγματικά με τα όσα εκείνη διδάσκει (Μολιέρο, εν προκειμένω).
Η φιλόλογος Σόνια Μπερζεράκ είναι μια καθηγήτρια μέσης εκπαίδευσης που εργάζεται σε ένα γαλλόφωνο σχολείο (πολυπολιτισμικό ως προς τη σύνθεσή του, όπου συγχρωτίζονται ποικίλες φυλές και θρησκείες, παραδόσεις και νοοτροπίες), το οποίο βρίσκεται σε μια υποβαθμισμένη περιοχή (πολλά, τα περισσότερα ίσως από τα παιδιά στην εφηβεία τους, προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, συνεπώς οι ταξικές συντεταγμένες είναι συγκεκριμένες και οι ορίζοντες μάλλον περιορισμένοι). Όπου υπάρχει φτώχεια, υπάρχει βία και παραβατικότητα. Υπάρχουν επίσης (αν όντως θέλουμε να αποφεύγουμε τις εξιδανικεύσεις) ο ρατσισμός και ο σεξισμός σε διάφορες, απρόσμενες εκδηλώσεις.
Λοιπόν, κατά τη διάρκεια της παράδοσης, η Σόνια ανακαλύπτει τυχαία ότι στο σακίδιο του πιο απειλητικού μαθητή (αφρικανικής καταγωγής) κρύβεται ένα πιστόλι. Στην αρχή, την ώρα που το κρατά στο χέρι της, σοκάρεται. Όταν όμως, ύστερα από έναν διαπληκτισμό, ακούγεται ο πρώτος πυροβολισμός, ετούτη η ακραία συνθήκη αρχίζει σταδιακά να διαμορφώνεται, να εκτυλίσσεται. Η Σόνια, σαν έτοιμη από καιρό, αδράχνει την ευκαιρία να επιβάλει τον σεβασμό προς το πρόσωπό της (τέρμα οι βρισιές, η αναίδεια, η χυδαιότητα) και επιτέλους ακούγεται, αρθρώνει τη φωνή της.
Πώς, ωστόσο; Κλειδώνοντας τις πόρτες, απαιτώντας σιωπή και προσοχή, επιδιδόμενη σε μια διδασκαλία μετά όπλου, ενορχηστρώνοντας δηλαδή μια ιδιότυπη ομηρεία των μαθητών της που, πλέον, εξαναγκάζονται διά της βίας να την παρακολουθήσουν. Αυτή είναι, σε αδρές γραμμές, η κινηματογραφική ταινία «Η μέρα της φούστας» (La journée de la jupe, 2008) του Ζαν-Πολ Λίλιενφελντ (με πρωταγωνίστρια την Ιζαμπέλ Ατζανί). Έπειτα προέκυψε, βασισμένη στο φιλμ, και μια θεατρική διασκευή γερμανικής παραγωγής, το έργο «Verrücktes Blut» («Τρελό αίμα», 2010-2011), μια συνεργασία των Νουρκάν Ερπουλάτ και Γενς Χίλγιε.
Συνεκτιμώντας σε μεγάλο βαθμό τα προαναφερθέντα, η Ζωή Χατζηαντωνίου παρουσιάζει μια δική της σκηνική εκδοχή στο Θέατρο Δίπυλον (Άσπρη Αίθουσα). Τον κεντρικό και απαιτητικό ρόλο, την καθηγήτρια Σόνια, την υποδύεται η πολύπειρη Θεοδώρα Τζήμου, σε μια πολύ ενδιαφέρουσα στιγμή της (πλαισιωμένη από μια ομάδα νεότερων ηθοποιών, μεταξύ των οποίων διακρίνονται οι Μαρία Αρζόγλου και Θάνος Κόνιαρης που, μάλιστα, ενσαρκώνουν τις δύο όψεις και τους τριγμούς της μουσουλμανικής ταυτότητας).
Φαίνεται ότι η Σόνια (η οποία, μεταξύ άλλων, δεν αποχωρίζεται τους θεατρικούς «Ληστές» του Φρίντριχ Σίλερ, κείμενο σκανδαλώδες και μεταιχμιακό για την εποχή του, το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα) λειτουργεί σαν μια συμπύκνωση των πιέσεων που δέχεται η ευρωπαϊκή κουλτούρα και οι αξίες της (από τον Διαφωτισμό μέχρι τη σύγχρονη φιλελεύθερη δημοκρατία, από το πεδίο των ιδεών μέχρι την καθημερινότητα) με άξονα τις σημερινές συγκρούσεις, κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές, πολιτισμικές.
Η Σόνια, ως χαρακτήρας, τι εκφράζει; Πιθανότατα, ένα ανθρωπιστικό ισοζύγιο, κάποιο υπαρξιακό κόστος, κάτι ανάμεσα στην ελευθερία (την υψηλότερη των αξιών, μετά την ίδια τη ζωή) και στη βία (που πηγάζει και διαχέεται από τις δομές εξουσίας). Η καλή διαχείριση της Χατζηαντωνίου, προσαρμοσμένη διακριτικά και στα καθ’ ημάς, προωθεί την εξέλιξη της απίθανης ιστορίας που αφηγείται. Η συνολική ενέργεια της παράστασης, ευτυχώς, συμπαρασύρει τις επιμέρους ερμηνευτικές (αλλά και δραματουργικές) αρρυθμίες.
***
Συντελεστές
Σκηνοθεσία: Ζωή Χατζηαντωνίου, Σκηνογραφία: Ελίνα Λούκου, Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη, Μουσική: Γιώργος Μιζήθρας, Φώτα: Νίκος Βλασόπουλος, Βοηθοί σκηνοθέτιδας: Ντίνα Ντεμπέμπε, Ελμίνα Νέου, Φωνητική διδασκαλία: Απόστολος Κίτσος, Βοηθός ενδυματολόγου: Παναγιώτης Ρενιέρης, Βοηθός σκηνογράφου: Ελένη Ζωγράφου, Φωτογραφίες: Άλεξ Κατ, Γραφίστας: Πασχάλης Ζέρβας
Ερμηνεύουν
Θεοδώρα Τζήμου, Μαρία Αρζόγλου, Νατάσα Βλυσίδου, Βαγγέλης Παπαγιαννόπουλος, Θάνος Κόνιαρης, Στέργιος Μικρούτσικος, Τίτος Πινακάς, Πάνος Χατσατριάν
Τα αποσπάσματα των έργων που χρησιμοποιούνται στην παράσταση βασίζονται στις μεταφράσεις του Γιώργου Δεπάστα.
Η παράσταση είναι συμπαραγωγή της ΤΕΧΝΗΧΩΡΟΣ & της QUADRAT ΑΜΚΕ. Επιχορηγείται από το ΥΠΠΟΑ
***
Θέατρο Δίπυλον (Σαμουήλ Καλογήρου 2, Πλατεία Κουμουνδούρου).
Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 21:00 & Κυριακή στις 20.00
