Επανάσταση μετά… μουσικής

Στα Απομνημονεύματά του ο  Μακρυγιάννης, όταν αφηγείται τις προετοιμασίες για τη μάχη της Ακρόπολης, αναφέρει μεταξύ άλλων «Φάγαμεν ψωμί, ετραγουδήσαμεν κι εγλεντήσαμεν!..».  Ο στρατηγός, ενδεχομένως εν αγνοία του, αποτυπώνει με τον πλέον τρανό τρόπο την άμεση σύνδεση της λαϊκής μούσας με την περίοδο της Επανάστασης του 1821. Χορός και τραγούδι ή τραγούδι και χορός βάδιζαν χέρι-χέρι με το γιαταγάνι και το καρυοφύλλι, αποτύπωσαν μάχες και ηρωισμούς, επικοινώνησαν τον Αγώνα, κατέγραψαν συναισθήματα και εν πολλοίς έδωσαν στον ελληνικό λαό την «πνευματική» τροφή για να σταθεί στα πόδια του. Κι όλα αυτά όχι από τους λόγιους της εποχής, αλλά από τον αγράμματο λαό, τον αμόρφωτο ανώνυμο δημιουργό που είτε βρισκόταν στα ταμπούρια της μάχης είτε ήταν ο απλός αγρότης ή αγρότισσα που ένιωθε υποχρέωση να τραγουδήσει, να χορέψει αλλά και να μοιρολογήσει τα παλικάρια του Αγώνα.

Αν θέλουμε να θέσουμε ένα χρονικό των παραδοσιακών τραγουδιών που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο αναφέρονται στον Αγώνα του 1821, ξεκινά με τα προεπαναστατικά εμβατήρια του Ρήγα Φεραίου και καταλήγει στο 1862 με το τέλος της «Βαυαροκρατίας», που υπήρξε εξίσου κρίσιμη για την πρόσληψη και διαμόρφωση της μουσικής ταυτότητας των Νεοελλήνων. Ειδικότερα τα ιστορικά και κλέφτικα τραγούδια, τα λαϊκά μουσικά όργανα, οι χοροί των κλεφτών αλλά και οι μουσικές/πολιτιστικές διαμάχες στη μετα-επαναστατική Ελλάδα επιβεβαιώνεται ότι το τραγούδι για τον Ελληνα λειτουργεί διαχρονικά ως ισχυρό σύμβολο τοπικής, εθνικής και κοινωνικής ταυτότητας.