Λίνα Νικολακοπούλου: Ενας πνευματικός άνθρωπος πρέπει να είναι έξω από το matrix

«Ποιος το περίμενε μετά από εκείνη τη βραδινή προβολή στον κινηματογράφο Αστυ στην καρδιά της Αθήνας, στην Κοραή, που παρακολουθούσα μαγεμένη την ταινία «Ο καιρός των Τσιγγάνων», σε τι μεγάλη περιπέτεια θα έβαζα τον εαυτό μου και ευτυχώς τι μεγάλης διάρκειας χαρά θα σκόρπιζε το μέλλον, με τα τραγούδια που θα έπαιρναν σάρκα και οστά βασισμένα πάνω σε αυτές τις πύρινες μουσικές.

Εχουν περάσει πάνω από 35 χρόνια από τότε. Κι όμως είναι όλα τόσο ζωντανά! Γάμοι, βαφτίσια, γιορτές, έρωτες, είχαν πια τον ήχο τους και τον στίχο τους. Το «Παραδέχτηκα» του Γκόραν Μπρέγκοβιτς έφερε στη συνέχεια τον «Δρόμο με τα χάλκινα» του Κίκι Λέσεντριτς και συνεχίζω μέχρι σήμερα να συγκινούμαι και να γράφω λόγια πάνω στις βαλκανικές μουσικές και τους μοναδικούς ρυθμούς που βρίσκουν τον χώρο τους και στο «Πρώτο μου Τριαντάφυλλο». Σας καλώ να γιορτάσουμε αυτή τη διαδρομή με τον καινούργιο χρόνο, στο Θέατρο Παλλάς στις 13 Γενάρη του 2025. Κι άλλη μια φορά «σαν παλιόπαιδα να βρεθούμε εκεί»».

Με αυτά τα λόγια προσκαλεί το κοινό η ελληνίδα στιχουργός Λίνα Νικολακοπούλου στη μεγάλη συναυλία που θα πραγματοποιηθεί με την επιμέλειά της και τίτλο «Να ‘ταν η χαρά οικόπεδο».

Ποιοι θα τραγουδήσουν

Η σπουδαία δεκαμελής ορχήστρα Salonique Brass Band (σε μουσική διεύθυνση του Θάνου Σταυρίδη) αποδίδει τις βαλκανικές μουσικές και τις χαρακτηριστικές μελωδίες των τραγουδιών για τα οποία έγραψε τους στίχους η σπουδαία δημιουργός, με βασικές ερμηνεύτριες δύο μεγάλες φωνές, τη Γλυκερία και την Πίτσα Παπαδοπούλου, οι οποίες έχουν τιμήσει σε όλη τους την πορεία τον λαϊκό μας πολιτισμό και τις πιο βαθιές μας ρίζες.

Μαζί τους, τέσσερις τραγουδιστές από τη νεότερη γενιά: η Σοφία Παπάζογλου, ο Θοδωρής Βουτσικάκης, η Ασπασία Στρατηγού και ο Απόστολος Κίτσος. Συμπράττουν επί σκηνής ο Μανώλης Μητσιάς και ο σέρβος συνθέτης Κίκι Λέσεντριτς, οι οποίοι είχαν συνεργαστεί με τη Νικολακοπούλου χαρίζοντάς μας το 1996 υπέροχα τραγούδια όπως «Αγγελοι», «Ο στρατιώτης», «Με τον φορητό τον ουρανό μου» (ή «Τα λιοντάρια» που η εισαγωγή τους θυμίζει Θανάση Παπακωνσταντίνου) που δεν είχαν ακουστεί όσο θα τους άξιζε.

Συμμετοχή-έκπληξη η Μαρίνα Σάττι. «Το Βήμα» μίλησε με τη στιχουργό για την πηγή έμπνευσης που της προσφέρουνοι μουσικές των Βαλκανίων, τις αναμνήσεις της από τα ταξίδια της στην πρώην Γιουγκοσλαβία και τον τρόπο να μένει κανείς δημιουργικός σε εποχές τόσο ρευστές και δύσκολες σαν αυτή που διανύουμε.

Ποια ήταν η αφορμή για να γίνει τώρα η μουσική παράσταση «Να ‘ταν η χαρά οικόπεδο»;

«Τον τελευταίο καιρό όλο κάτι τυχαίο συνέβαινε κι ήταν σαν να με «κυνηγάνε» αυτά τα τραγούδια. Πήγαινα ας πούμε στο Παγκράτι με φίλους για φαγητό και ξαφνικά μια μπάντα νέων παιδιών άρχιζε να παίζει το «Να ‘ταν η χαρά οικόπεδο» ή το «Βενζινάδικο».

Σηκωνόμουν απ’ το τραπέζι τους αγκάλιαζα, τους «ασήμωνα» κι είχα όλη νύχτα μετά τη χαρά. Τέτοια περιστατικά πολλά και ήταν σαν να μου ζητούσαν κάτι αυτά τα τραγούδια. Οταν με κάλεσε ο παραγωγός Μάνος Τρανταλίδης να μου θέσει στη διάθεσή μου μια ημερομηνία για το Παλλάς, αμέσως είπα θέλω να κάνω μια γιορτινή συναυλία με όλα αυτά μου τα τραγούδια. Πιστεύω ότι ζούμε σε μια εποχή που χρειαζόμαστε την απλή χαρά και τη ζεστασιά του κοινού αισθήματος».

Πώς επιλέξατε τους καλλιτέχνες που θα συμμετάσχουν στη συναυλία; Τα ονόματα της Γλυκερίας και της Πίτσας Παπαδοπούλου αποτελούν ευχάριστη έκπληξη, το ίδιο και η συμμετοχή της Μαρίνας Σάττι.

«Τη χρονιά που μας πέρασε συμμετείχα σε μια μουσική εκπομπή στην ΕΡΤ1 με τίτλο «Νύχτα στάσου». Εκεί λοιπόν είχα την ευκαιρία να ακούσω ζωντανά σε συνθήκες στούντιο λαϊκές φωνές που αγαπούσα αλλά επειδή δεν πηγαίνω στα κέντρα δεν τις είχα παρατηρήσει με τόση προσοχή. Ετσι λοιπόν θυμάμαι να ευχαριστώ δημόσια τη Γλυκερία για την ερμηνεία της στο τραγούδι μου «Ούτε που ρώτησα» για το πώς νοηματοδότησε τον στίχο «τον κόσμο χόρτασα».

Σε άλλη εκπομπή παρακολουθούσα με μεγάλη συγκίνηση την Πίτσα Παπαδοπούλου και είπα ότι είναι παγκόσμια σαν ερμηνεύτρια. Με τον Μανώλη Μητσιά μάς δένουν πολλά και όλα καλότυχα. Κάναμε έναν δίσκο με τίτλο «Στον δρόμο με τα χάλκινα» σε μουσικές του Κίκι Λέσεντριτς και είχαμε ταξιδέψει στο Βελιγράδι για τις ηχογραφήσεις. Η Σοφία Παπάζογλου και η Ασπασία Στρατηγού ξεχωρίζουν σαν φωνές και δεξιότητες και υπηρετούν με αγάπη το λαϊκό και το έντεχνο τραγούδι. Για τον Θοδωρή Βουτσικάκη έγραψα πρόσφατα δυο καινούργια τραγούδια με μπάντα χάλκινων πνευστώντα οποία πρωτοπαίχτηκαν δημόσια στη Μονή Λαζαριστών στην Θεσσαλονίκη και αγαπήθηκαν αμέσως.

Ο Απόστολος Κίτσος είναι ένας νέος τραγουδιστής που γνώρισα μέσω της συνεργασίας μας με τον Παρασκευά Καρασούλο και θεωρώ ότι αξίζει να προχωρήσει. Αλλη μια τυχερή συγκυρία ήταν το τηλεφώνημα της Μαρίνας Σάττι για να δώσω την άδεια για την ερμηνεία της στο τραγούδι «Βλέφαρό μου» για μια παραγωγή του Diesi in Concert, η οποία είχε βασιστεί σε ήχο από χάλκινα ενορχηστρωτικά. Την κάλεσα λοιπόν να το τραγουδήσει στο Παλλάς με αυτή την ωραία σύμπτωση».

Τι είναι αυτό που σας συγκινεί στις μουσικές των Βαλκανίων και έχει καταστήσει τόσο γόνιμη τη σχέση σας μαζί τους;

«Με συγκινεί η ζωή που γέννησε αυτές τις μουσικές. Τα έντονα συναισθήματα που περιέχουν. Τη χαρά, τη λύπη, τη ζωή και τον θάνατο, τον έρωτα, τη μέθη, τον χορό, τα πάθη του κόσμου, τον ιδρώτα, τη γιορτή, το ξεφάντωμα, την υπέρβαση. Η φύση είναι παρούσα σε όλα αυτά τα ακούσματα».

Τέτοιου τύπου εκδηλώσεις φέρνουν πάντα στην επιφάνεια ξεχασμένες αναμνήσεις. Τι θυμηθήκατε πιο έντονα αυτό το διάστημα από τη σύμπραξή σας με τον Μπρέγκοβιτς ή τον Λέσεντριτς;

«Είναι ατέλειωτα αυτά που έχω να θυμηθώ. Κατ’ αρχάς ότι οδήγησα ένα μικρό βαν από τα σύνορα μέχρι τα Σκόπια εγώ, γιατί ο οδηγός που μας είχε δώσει η εταιρεία Polygram τότε δεν είχε ανανεωμένη βίζα. Τότε ούτε GPS υπήρχε ούτε τίποτα όπως καταλαβαίνετε. Πήγαινα στο πουθενά γυρεύοντας ένα ξενοδοχείο που δεν ήξερα πού έπεφτε. Θα ηχογραφούσαμε στη ραδιοφωνία των Σκοπίων με τον Μπρέγκοβιτς και τους Τσιγγάνους τις μουσικές. Ημουν μαζί με τον παραγωγό, τον Νίκο Καραγιάννη, και είχαμε πάρει νερά εμφιαλωμένα από τη Θεσσαλονίκη και γλυκά ταψιού για ενίσχυση. Οι τσιγγάνοι μουσικοί λοιπόν τα καλοείδαν και τα νερά και τα γλυκά και τα τίμησαν δεόντως!

Τελευταία στιγμή σώσαμε μερικά για μας. Οι ορχήστρες γράφτηκαν σε δύο εικοσιτετράωρα χωρίς ύπνο. Δεν είχαμε άλλον χρόνο. Η δε ηχογράφηση για τον Μανώλη που κάναμε στο Βελιγράδι με τον Λέσεντριτς κατέληξε σε ξέφρενο γλέντι σε ένα παροπλισμένο φεριμπόουτ στο ποτάμι που το είχαν μετατρέψει σε εστιατόριο-κέντρο. Ημαστε καμιά εικοσαριά φίλοι και μουσικοί, και η γυναίκα που έπαιζε αρμόνιο άφηνε κάθε λίγο και λιγάκι τον κοντραμπασίστα και τον ακορντεονίστα να παίζουν μόνοι τους και πήγαινε και γύριζε τις μπριζόλες γιατί ήταν και η μαγείρισσα. Χαρά, χορός, τραγούδι, γίναμε ντέφι.

Στην επιστροφή μες στη μαύρη νύχτα για το ξενοδοχείο, ο οδηγός του αυτοκινήτου που μας πήγαινε με τον Μανώλη, πήγαινε με 200 και λίγα λέω… Ο Μανώλης μου έλεγε είναι καλό αυτοκίνητο, μην ανησυχείς. Ευτυχώς μας σταμάτησε η τροχαία  για αλκοτέστ. Στην παρατήρηση του αστυνομικού ο οδηγός μας του είπε «έχω μέσα Ελληνες και θέλαμε να τους περιποιηθούμε». Και απάντησε ο τροχαίος: «Τους Ελληνες τους αγαπάμε, δεν θέλουμε να τους σκοτώσουμε» και μας γύρισε το περιπολικό στο ξενοδοχείο. Αυτά, σε ένα Βελιγράδι που τα ράφια των σουπερμάρκετήταν άδεια και οι άνθρωποι πουλούσαν βενζίνα στον δρόμο με μπιτόνια».

Ποιος θα λέγατε ότι είναι ο ρόλος ενός πνευματικού ανθρώπου στη σημερινή κοινωνία;

«Να προσπαθεί να βλέπει καθαρά. Να τα παρακολουθεί όλα αλλά με την απαραίτητη απόσταση που επιτρέπει να διακρίνεις. Να μιλάει απλά και ελεύθερα και να νιώθουν όσοι τον ακούν ότι τους περιλαμβάνει, ότι λέει κάτι που κι αυτοί έχουν σκεφτεί και τους απασχολεί. Αν μπορούσα να χρησιμοποιήσω μία και μόνο έκφραση, θα έλεγα να είναι έξω από το matrix. Με λίγα λόγια να σκέφτεται πλατιά».

Πώς επηρεάζει η κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα την έμπνευση και τη δημιουργικότητά σας;

«Ολα αυτά που μοιάζουν ώρες-ώρες ανυπόφορα και εμποδιστικά για τη δημιουργία, αν έχεις μάθει να τα αφήνεις στην άκρη και να γυρνάς μέσα σου, στο δικό σου τοπίο, στον δικό σου κόσμο, κατορθώνεις να τα μεταβολίζεις. «Με τον φορητό τον ουρανό μου», που έλεγα σε ένα μου τραγούδι. Επίσης ανάλογα με τοπού στρέφεις το βλέμμα σου μέσα στο χάος ή στην ομοιομορφία, από εκεί ίσως έρθει κάτι που μπορεί να σε εμπνεύσει. Είναι σημαντικό το ότι έχω συνοδοιπόρο τη μουσική. Oταν ακούω μια μουσική που μου «μιλάει», τότε εξαφανίζονται όλα κι εγώ αρχίζω πάλι απ’ την αρχή, να νιώθω και να μεταφέρομαι όπου με πάει».

Η συνεργασία σας με τον Θοδωρή Βουτσικάκη έχει ξεχωρίσει τα τελευταία χρόνια. Πριν λίγες ημέρες κυκλοφόρησε μάλιστα σε δικούς σας στίχους και «Το τραγούδι του καιρού». Τι έχετε δει σε αυτόν τον ερμηνευτή;

«Με τον Θοδωρή έχω χαρά που συνεργάζομαι, η φωνή του είναι ιδιαίτερη, έχει εύρος αξιοσημείωτο και μου επιτρέπει να δημιουργώ πολλά και διαφορετικά είδη τραγουδιού γιατί μπορεί να τα υποστηρίξει. Επίσης δεν έχω την αγωνία της επιτυχίας. Εχω την αγωνία της δημιουργίας. Και βεβαίως την ευθύνη να του δώσω ρεπερτόριο που θα έχει διάρκεια».

Ποια είναι η άποψή σας για την κατάσταση της σύγχρονης ελληνικής μουσικής σκηνής; Πού βλέπετε τις μεγαλύτερες προκλήσεις και ευκαιρίες;

«Πάντα περιμένω ακούραστα κάτι να μου αρέσει. Κάποιος να έχει ταλέντο. Κι όταν αυτό το κάτι φανερώνεται, χαίρομαι και το παρακολουθώ. Από παντού μπορεί να έρθει το καινούργιο. Σημασία έχει ο ρόλος των παραγωγών. Και επίσης το πόσο περνάει ο λόγος τους στις εταιρείες».

Πόσο σας ανησυχεί η επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης; Διαβάσαμε πρόσφατα προβλέψεις για μεγάλη απώλεια εισοδήματος για τους πνευματικούς δημιουργούς τα επόμενα χρόνια…

«Σίγουρα θα αλλάξουν πολλά ακόμα. Οχι μόνο στα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών, αλλά και στα πνευματικά δικαιώματα του κάθε ανθρώπου, να έχει το ελεύθερο να ψάχνει τι του αρέσει, να έχει δικό του γούστο και προτίμηση. Ολα αυτά τα έχει ήδη υποκαταστήσει η τεχνητή νοημοσύνη και οι αλγόριθμοί της, αυτοί αποφασίζουν τι θα ακούσει, πόσες φορές και τι δεν θα ακούσει ποτέ».