Tα ενοραματικά έργα της Marie Wilson-Βαλαωρίτη (1922-2017), της μυθικής αυτής μορφής του σουρεαλισμού. Οι εικαστικές-πολιτικές ταινίες του Κώστα Σφήκα (1927-2009), ο οποίος δοκίμασε τις αντοχές της κινηματογραφικής δημιουργίας. Μια μικρού μεγέθους performance από μια μεγάλη χορογράφο, την Πατρίσια Απέργη. Μια φιλμική αποδόμηση-αφιέρωμα στην ταινία «Το κορίτσι του μπαρ» του Φλωρινιώτη από τον Δημήτρη Ιωάννου. Και το όνομα «Τότσικας» σμιλεμένο σε μέταλλο χάρη στην επίμονη, μοναχική μαστορική του Θανάση Τότσικα να σε υποδέχεται στην είσοδο. Μια απρόσμενη αρχή ή ένα κλείσιμο ματιού για τη διάθεση τορπιλισμού της σοβαροφάνειας σε μια έκθεση που αναδεικνύει και δοξάζει τη συλλογικότητα για να διερευνήσει την έννοια της ευχαρίστησης σε πολλαπλά επίπεδα μέσα από έργα τέχνης, performances, αφιερώματα σε queer κοινότητες, προβολές ταινιών, επιτελεστικές ομιλίες. Αν και για λέμε την αλήθεια ο τίτλος «Εξω φρενών από ευχαρίστηση» κάπως μας είχε προϊδεάσει σχετικά.
Τον έχει επιλέξει η επιμελήτρια της έκθεσης, Νάντια Αργυροπούλου, και είναι δανεισμένος από μια επιστολή που έστειλε ο Νίκος Καχτίτσης (1926-1970) στον φίλο του και επίσης συγγραφέα Επαμεινώνδα Χ. Γονατά (1924-2006) για να τον «μαλώσει» για την κριτική αμφιβολία του απέναντι στο έργο του «Ο Ταξιδιώτης» (1945), ένα βιβλίο που έκανε τον πρώτο «έξω φρενών από ευχαρίστηση» με το κείμενο του δεύτερου.
«Είναι μια καταπληκτική φράση δυο παραδοξολόγων των ελληνικών γραμμάτων, δυο ανθρώπων που ήταν εξαιρετικά συγκρατημένοι και έγραφαν δημιουργώντας απίθανους κόσμους τους οποίους όμως ακριβώς επειδή τους προσέγγιζαν με μια συγκλονιστική σοβαρότητα και ακρίβεια τους καθιστούσαν απόλυτα πιστευτούς. Και γιατί όχι άλλωστε;» θα πει στο «Βήμα» η Αργυροπούλου.
Αυτο-οργάνωση και αλληλοβοήθεια
Η έκθεση η οποία σημειωτέον θα εκτυλίσσεται και σε «επεισόδια» καθώς θα πραγματοποιούνται δράσεις σε όλη τη διάρκειά της, εκκινεί από τα παράδοξα και αντιφατικά που απηχεί αυτή η διατύπωση και τη φέρνει στο επίπεδο της απόλαυσης και της ευχαρίστησης, της χαράς.
«Το βλέπουμε γύρω μας αλλά οικειοποιημένο από τα λάθος αιτήματα και τους λάθος χώρους. Ως κάτι που επιδιώκεται για την προσωπική αυτοβελτίωση, ως καπιταλιστική εξαλλοσύνη, ή ως macho κουλτούρα, για παράδειγμα. Και ενώ μπορεί να ακούγεται ανεπίκαιρη η θεματική της εξαιτίας όσων δυσάρεστων συμβαίνουν γύρω μας, είναι ιδιαίτερα επίκαιρη. Διότι αν σώθηκε ό,τι σώθηκε στον Βόλο και στις πληγείσες περιοχές είναι επειδή έγιναν ομαδικές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Η αυτο-οργάνωση, η αλληλοβοήθεια, η ικανοποίηση να βλέπεις τον διπλανό σου να σώζεται αναδύθηκαν σε αυτές τις καταστροφές, όπως έχει συμβεί και άλλες φορές στο παρελθόν. Η έκθεση στοχάζεται και προτείνει: γιατί να μη γίνεται αυτό συνέχεια; Μήπως επειδή έχουμε πάρει τη ζωή μας με λάθος τρόπο;».
Κωνσταντίνος Λαμπρίδης, Natural Selection, 2022. Εγκατάσταση 736x223x285cm. / Φωτ.: Θανάσης Γάτος, ευγενική παραχώρηση της The Breeder Gallery, Αθήνα.
Συλλογικότητα και ευχαρίστηση
Η θεματική της φιλόδοξης έκθεσης, αυτή «η επίκληση στην εξωφρενικότητα της συλλογικότητας και την ευχαρίστηση» αντανακλάται σε όλα. Από το ημιτελές κτίριο που χτίστηκε για να στεγάζει το εκκεντρικό όραμα ενός συλλέκτη μέχρι τη σύνθεση των 70 περίπου δημιουργικών ανθρώπων που θα συμμετάσχουν σε αυτήν, όπως και την εικόνα των έργων τους, των δράσεων και των αφιερωμάτων. Ανάμεσά τους πολλές επιμελητικές διασταυρώσεις ή αυτόνομες «επιμελητικές εμπλοκές» που συνομιλούν με την κεντρική θεματική από γυναίκες που δραστηριοποιούνται πολύ ενεργά στον χώρο και που ενδεχομένως εκφράζονται με διαφορετικό τρόπο και μέσα απ’ ό,τι η Αργυροπούλου. Η Ξένια Καλπακτσόγλου, η Δέσποινα Ζευκιλή, η Ηλιάνα Φωκιανάκη, η Ιωάννα Γερακίδη, η Υπατία Βουρλούμη, η Φιλίπα Ράμος, η ομάδα Νιόνια Φιλμς (θεωρητικοί και καλλιτέχνες) θα καταθέσουν τη δική τους επιμελητική πρόταση εντός της έκθεσης.
Ορισμένα από τα έργα που θα παρουσιαστούν θα είναι παλαιότερα, άλλα πολύ πρόσφατα, ορισμένα θα εκτεθούν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ενώ θα υπάρχουν και νέες παραγωγές από καλλιτέχνιδες όπως οι Εύα Στεφανή, Σοφία Ντώνα, Μαρίνα Βελησιώτη, Ιρις Βρεττού, Ειρήνη Μίγα, Βαλίνια Σβορώνου. Η Πολωνή Ανιέσκα Πόλσκα θα δείξει για πρώτη φορά ένα έργο-βίντεο για τη συμβίωση λουλουδιών και ανθρώπων στο προϊστορικό παρελθόν, ενώ για πρώτη φορά θα παρουσιαστούν οι ζωγραφικές απόπειρες (1968-71) της Αντουανέττας Αγγελίδη, πρωτοπόρου του avant-garde κινηματογράφου στην Ελλάδα, όπως και της κόρης της Ρέα Βαλντέν, θεωρητικού του κινηματογράφου, αλλά και το έργο «Build or Destroy» του multimedia καλλιτέχνη Ρασάαντ Νιούσαμ.
Το κτίριο «Νόμπελ» και ο Δήμος Χαλανδρίου
Mια άλλη ενδιαφέρουσα παράμετρος του πρότζεκτ είναι ότι θα φιλοξενηθεί στο ημιτελές και υπό διαμόρφωση κτίριο «Νόμπελ» στο Χαλάνδρι, εκεί δηλαδή όπου είχε παρουσιαστεί πέρυσι η έκθεση του Τάσου Βρεττού «Το Αίνιγμα του Δάσους» και πάλι σε επιμέλεια Νάντιας Αργυροπούλου. Το κτίριο είχε ανεγερθεί από τον ερευνητή και καθηγητή Μεσαιωνικού Δικαίου Γιώργο Μάρκου (1946-2017), κατόχου της ελληνικής συλλογής Νομπέλ, ο οποίος οραματιζόταν να το κάνει μουσείο για να στεγάσει τα αντικείμενα της περί ης ο λόγος συλλογής.
Πλέον ανήκει στον Δήμο Χαλανδρίου στον οποίο πρέπει να αποδοθούν ορισμένα εύσημα. Δεν είναι συχνό φαινόμενο για έναν δήμο «να κάνει πολιτιστικό κέντρο ένα κτίριο που θα μπορούσε να συμπεριληφθεί σε σχέδιο εξωραϊσμού» όπως θα πει η Αργυροπούλου, αλλά ούτε και να δίνει το πράσινο φως για τη διοργάνωση μιας πρωτοποριακής, διεθνούς έκθεσης. «Αυτή ήταν και μια παράμετρος που συνέβαλε στην ανταπόκριση της πρόσκλησης από τους ξένους καλλιτέχνες» θα εξηγήσει η Αργυροπούλου.
«Εξω φρενών από ευχαρίστηση» στο κτίριο «Νόμπελ» – χώρος πολιτισμού Δήμου Χαλανδρίου, Ηβης 30 & Τυμφρηστού, Χαλάνδρι, από τις 29/9 έως τις 12/11/2023.
