Σάββατο απόγευμα. Συναντώ την Ελενα Καρακούλη, τη Μαρίνα Ασλάνογλου και τον Νίκο Ψαρρά στη σκηνή Ωμέγα του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Η πρόβα έχει μόλις τελειώσει. Η Ελενα Καρακούλη με τη διεισδυτική ματιά πάνω στα έργα σκηνοθετεί τον σύζυγό της Νίκο Ψαρρά και τη Μελίνα Ασλάνογλου στο σπαρακτικό αριστούργημα του Ινγκμαρ Μπέργκμαν «Σκηνές από έναν γάμο», το οποίο γυρίστηκε αρχικά ως μίνι σειρά έξι επεισοδίων για τη σουηδική τηλεόραση για να αποτελέσει τελικά μια σχεδόν τρίωρη ταινία, η οποία τάραξε τα νερά του παγκόσμιου σινεμά το 1973.
Μαριάνε λοιπόν η Μαρίνα Ασλάνογλου και Γιόχαν ο Νίκος Ψαρράς. Μια κατάδυση στην κόλαση του έγγαμου βίου, με έναν άνδρα και μια γυναίκα που τρώνε τις σάρκες τους και όμως ένας αδιευκρίνιστος δεσμός τούς κρατάει μαζί, μολονότι προχωρούν τις ζωές τους ύστερα από ένα επώδυνο διαζύγιο. «Χρειάστηκαν δυόμισι μήνες για να γράψω αυτές τις «σκηνές». Μου πήρε μια ολόκληρη ενήλικη ζωή για να τις ζήσω» είχε δηλώσει για την ταινία χαρακτηριστικά ο Ινγκμαρ Μπέργκμαν με την πολύπαθη προσωπική ζωή των πέντε γάμων και των εννέα παιδιών. Ισως γιατί η Μαριάνε και ο Γιόχαν, οι ήρωές του, μοιάζουν να προέκυψαν από αντικατοπτρισμούς των δικών του σχέσεων. Αλλωστε στο κύκνειο άσμα του, την ταινία «Saraband» το 2003, ο Μπέργκμαν επιστρέφει σε αυτούς, συναντώντας τους 30 χρόνια μετά τον χωρισμό τους.
Η Ελενα Καρακούλη στην παράστασή της, που κάνει πρεμιέρα στις 21 Απριλίου, πέρα από τη σκηνοθεσία υπογράφει και μια γενναία δραματουργική επεξεργασία του έργου με πηγές έμπνευσης την ταινία του 1973 αλλά και τη μίνι σειρά, η οποία έφτασε στα χέρια της από μια κόπια που βρισκόταν στη Γερμανία, όπως και την τελευταία ταινία του Μπέργκμαν «Saraband», αλλά και το βιβλίο «Ιστορία ενός γάμου», του επίσης σκανδιναβού συγγραφέα Γκάιρ Γκούλικσεν.
Η ανατομία μιας σχέσης
«Είναι ένα έργο για τις σχέσεις – όχι μόνο τις συζυγικές -, για τη δυνατότητα των ανθρώπων να ζουν μαζί, για τα εμπόδια, την αγωνία, τις επιθυμίες και τα απωθημένα, για τους ρόλους που καλούνται να υποδυθούν. Και για τις σχέσεις εξουσίας βέβαια εντός του ζευγαριού – σε αυτό εστιάζει ο Μπέργκμαν» αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» η Ελενα Καρακούλη.
Η ίδια από τα πρόσωπα του έργου εστιάζει μόνο στη Μαριάνε και στον Γιόχαν. «Από τους υπόλοιπους κρατώ μόνο ένα πρόσωπο, την κυρία Ζακόμπι, που εμφανίζεται μέσω βίντεο στην παράσταση και την ερμηνεύει η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη. Πρόκειται για μια πελάτισσα της Μαριάνε που την επισκέπτεται στο δικηγορικό γραφείο που διατηρεί για την έκδοση του διαζυγίου της».
«Ουσιαστικά αυτά που λέει η Ζακόμπι για τον διαλυμένο γάμο της στη Μαριάνε την κλονίζουν. Χωρίς να θέλει να το παραδεχτεί, βλέπει στα λόγια αυτής της ξένης γυναίκας την αλήθεια του δικού της γάμου» συμπληρώνει η Μαρίνα Ασλάνογλου. Οπως αναφέρει, την ηρωίδα της, τη Μαριάνε, την έχει αγαπήσει. «Στο πρώτο μέρος του έργου τη βλέπουμε πιο παθητική, να αντιμετωπίζει τα πάντα με μια στωικότητα. Ακόμη και τη στιγμή που ο άνδρας της τής ανακοινώνει με τον πλέον κυνικό τρόπο ότι έχει ερωμένη και μάλιστα μικρότερη σε ηλικία από εκείνη, ακόμη και τότε αρχικά πιστεύει ότι μπορεί να σώσουν τον γάμο τους. Ομως μετά τη σκηνή που εκείνος την εγκαταλείπει, η Μαριάνε αναγεννάται, όπως η κάμπια που αφήνει το κουκούλι της και γίνεται πεταλούδα. Αυτή η μετάλλαξή της είναι ουσιαστική. Προχωρά, ζει στη ζωή της πράγματα που δεν έχει ξαναζήσει, αλλά παρ’ όλα αυτά έχει μια βαθιά αγάπη για τον Γιόχαν. «Δεν ξέρω γιατί, αλλά είμαι δεμένη μαζί σου» του λέει. Αυτοί οι δύο άνθρωποι έχουν ένα – επιτρέψτε μου τη λέξη – «αγαπομίσος» μεταξύ τους» αναφέρει.
Ο Νίκος Ψαρράς χαμογελά. «Εγώ λοιπόν ερμηνεύω τον Γιόχαν, αυτόν τον τύπο που φαινομενικά είναι εγωκεντρικός και επιπόλαιος και όμως πρέπει να τον δικαιώσω» λέει. «Γιατί ασχέτως πώς φαινόμαστε στα μάτια των θεατών, ο ηθοποιός πρέπει πάντα να δικαιώνει τον ήρωα που παίζει μέσα του» εξηγεί. Ο ίδιος μιλάει για την τέλεια οργανωμένη ζωή του χαρακτήρα του. «Ο Γιόχαν τα έχει τακτοποιήσει όλα. Η εγκυμοσύνη όμως της Μαριάνε σε ένα τρίτο παιδί θα χαλάσει αυτή τη φαινομενική ισορροπία του γάμου τους. Και τελικά όταν οι δυο τους παίρνουν την απόφαση να μην κρατήσουν το παιδί αυτό, μια πληγή θα ανοίξει και ενώ θα επουλωθεί, η μόλυνση θα παραμείνει οδηγώντας στην αποξένωση των δυο τους και στη γέννηση ενός καινούργιου έρωτα του Γιόχαν με μια νεότερη γυναίκα. Ο ίδιος επαναστατεί, θέλει να το ζήσει. Δεν μπορεί όμως να ξεκόψει από τον έρωτά του για τη Μαριάνε τελικά. Της λέει κάποια στιγμή «σε θέλω απεγνωσμένα και όμως είναι σαν να υπάρχει ανάμεσά μας ένα χονδρό γυαλί»».
Μια σύγκρουση επί ίσοις όροις
Λίγο πριν τους συναντήσω, οι τρεις τους δούλευαν την αιματηρή σκηνή του διαζυγίου. «Η οδηγία που έχουμε από την Ελενα είναι «μη λυπάστε ο ένας τον άλλο»» αναφέρει η Μαρίνα Ασλάνογλου. «Ο Μπέργκμαν δεν θέλει να δει τη Μαριάνε να τη χτυπά ο Γιόχαν ως θύμα του. Θέλει να τον χτυπάει και εκείνη. Αυτή η σύγκρουση είναι επί ίσοις όροις και αυτό το γεγονός έχει μεγάλο ενδιαφέρον» εξηγεί.
Τελικά αυτή είναι η κατάληξη κάθε ερωτικής σχέσης; Η φθορά οδηγεί εκεί τους ανθρώπους; «Για εμένα το πρόβλημα δεν είναι η φθορά. Είναι η έλλειψη επικοινωνίας» αναφέρει ο Νίκος Ψαρράς.
«Το έργο όμως δεν τελειώνει με τους δύο αυτούς ανθρώπους να τρώνε τις σάρκες τους» λέει η Ελενα Καρακούλη. «Φυσικά δεν έχουμε happy end, αλλά η τελευταία σκηνή απαντά ίσως σε αυτό το ερώτημα: εάν ύστερα από όσα έχουν συμβεί μεταξύ τους, μπορούν να αναδυθούν δύο νέοι άνθρωποι, άρα και μια νέα σχέση. Εμένα αυτό το στοιχείο με γοητεύει. Ελπίζω η παράσταση να δώσει απάντηση».
Ο Νίκος Ψαρράς μοιάζει σκεπτικός. «Είναι ενδιαφέροντα τα ίδια τα λόγια του Μπέργκμαν για αυτή την τελευταία σκηνή» λέει και ξεκινά να τα διαβάζει: «»Δύο νέοι άνθρωποι αρχίζουν να αναδύονται από όλη αυτή την ερήμωση. Περπάτησαν μέσα σε μια κοιλάδα δακρύων και την εμπλούτισαν με καινούργιες πηγές, νέα γνώση του εαυτού τους, αγάπη. Τίποτα δεν έχει διορθωθεί. Οι ζωές τους είναι ένας σωρός από άθλιους συμβιβασμούς, είναι αντιφατική, είναι αγχώδικα παιδική, νευρική, χαρούμενη, εγωιστική, κουτή, καλοσυνάτη, σοφή, αυτοθυσιαζόμενη, τρυφερή, θυμωμένη, απαλή, συναισθηματική, ανυπόφορη και αξιαγάπητη. Ολα μπερδεμένα μαζί». Νομίζω ότι αυτό που θέλει να μας πει ο μέγας Μπέργκμαν είναι ότι δεν είμαστε μόνο ένα πράγμα. Δεν είμαστε μόνο κακοί ή καλοί. Είμαστε όλα μπερδεμένα μαζί».
