Από την Αλταμίρα ως την Αρχαία Κόρινθο

Στις αρχές του 20ού αιώνα ο Φρόιντ στην προσπάθειά του να κάνει κατανοητή την επιστήμη της ψυχανάλυσης την παρομοίασε με την αρχαιολογική έρευνα, που εκείνη την εποχή εντατικοποιούνταν με σημαντικές ανασκαφές ανά τον κόσμο: παρουσίαζε την ανθρώπινη ψυχή ως έναν υπό ανασκαφή χώρο, όπου οι παλαιότερες μνήμες βρίσκονται κρυμμένες στα βαθύτερα στρώματα του «εδάφους», με τον ψυχαναλυτή να ανασκάπτει για να τις φέρει στην επιφάνεια. Οπως δηλαδή κάνει ο αρχαιολόγος που με υπομονή αποκαλύπτει τις αρχαίες πέτρες σε μια από τις πιο συναρπαστικές και συγκινητικές επιστήμες που μελετούν τον άνθρωπο. Πολλές δεκαετίες μετά, ξεφυλλίζοντας την «εγκυκλοπαίδεια» των σημαντικών αρχαιολογικών ανακαλύψεων, όχι μόνο στην πλούσια σε ευρήματα Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, βρισκόμαστε μπροστά σε ιστορίες συναρπαστικές. Ξεκινώντας π.χ. με την τυχαία ανακάλυψη, πριν από περίπου 150 χρόνια του Σπηλαίου της Αλταμίρα με τις παλαιολιθικές τοιχογραφίες, περνώντας στην ανακάλυψη του Μάτσου Πίτσου το 1911 από τον Χίραμ Μπίνγκαμ, την ανακάλυψη του τάφου του Τουταγχαμόν το 1922 από τον Χάουαρντ Κάρτερ, τις ανασκαφές του Ερρίκου Σλήμαν σε Τροία και Μυκήνες, τις μεγάλες ανασκαφές της Δήλου το 1873 και των Δελφών το 1892, και φτάνοντας στις τελευταίες δεκαετίες, στην (τυχαία και πάλι) ανακάλυψη το 1974 του στρατού που τερακότα στη Χσιάν της Κίνας, στις ανασκαφές της Βεργίνας το 1977 από τον Μανόλη Ανδρόνικο και στις πολύ πρόσφατες ανακαλύψεις του Πέτρου Θέμελη στην Αρχαία Μεσσήνη.

Πρωταγωνιστές όλων αυτών των υπέροχων ιστοριών είναι σημαντικοί αρχαιολόγοι, αλλά και απλοί άνθρωποι τους οποίους η τύχη φέρνει ενίοτε μπροστά στις πιο μεγάλες ανακαλύψεις. Αυτό π.χ. συνέβη στην Ισπανία, στην περίπτωση του Σπηλαίου της Αλταμίρα με τις αμύθητης αξίας προϊστορικές σπηλαιογραφίες. Το ανακάλυψε τυχαία ένας κάτοικος της περιοχής, ο Μοντέστο Κουμπίγιας, το 1868, και το έδειξε στον δικαστή και ερασιτέχνη αρχαιολόγο Μαρσελίνο Σανζ ντε Σαουτουόλα. Οταν ο δεύτερος επέστρεψε στο σπήλαιο το 1879 για να το μελετήσει, είχε μαζί του και την οκτάχρονη κόρη του Μαρία. Το κορίτσι πρώτο απ’ όλους παρατήρησε στο ταβάνι τις φιγούρες των ζώων για τις οποίες το σπήλαιο έγινε διάσημο. Το 1880 ο Σαουτουόλα προχώρησε σε δημοσιεύσεις σχετικές με την ανακάλυψη, ερμηνεύοντας τις ζωγραφιές ως παλαιολιθικές. Αντιμετώπισε όμως την απόρριψη από την Καθολική Εκκλησία, η οποία τον θεώρησε δογματικό, και από διαπρεπείς επιστήμονες, οι οποίοι τον χαρακτήρισαν απατεώνα που είχε πληρώσει για να κάνουν τις ζωγραφιές. Χρειάστηκε να περάσουν πάρα πολλά χρόνια για να αναγνωριστεί η αξία της ανακάλυψης και να αποκατασταθεί η μνήμη του νεκρού τότε Σαουτουόλα, με τις ανασκαφές που έγιναν να φέρνουν στο φως μεγάλο αριθμό ευρημάτων από τη Σολουτραία Περίοδο (20000 – 14000 π.Χ.) και τη Μαγδαλήνια Περίοδο (14000 – 10000 π.Χ.) της Παλαιολιθικής Εποχής. Σήμερα το Σπήλαιο της Αλταμίρα αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCΟ. Παρότι χιλιάδες επισκέπτες επιθυμούν να το επισκεφθούν, δέχεται ελάχιστους (συνήθως έπειτα από ραντεβού) για λόγους προστασίας των ευρημάτων.